آگهی‌های جنسیت‌زده روی دیوار و شیپور، استخدام یا تحقیر زنان؟

متن آگهی این است «به یک منشی خانم نیازمندیم» خانم متقاضی سوال کرده که حیطه وظایفش به عنوان یک جویای کار چیست؟ کسی آن سوی ماجرا نوشته «آقای مهندس به تازگی مدرک ماساژ گرفته‌‌اند و می‌خواهند مرکز ماساژ بانوان تاسیس کنند. قبل از آن نیازمند یک نفرند که روی او تمرین کنند. ده روز کار در ماه، هر بار دو ساعت، میزان درآمد دو میلیون تومان.»
اگر شما هم زنی هستید که به تازگی شغل سابقش را از دست داده و در بازارهای اینترنتی مانند «دیوار» و «شیپور» در پی یافتن شغل جدید است، قطعا با دیدن متن آگهی‌های این دو سایت، دچار آزار شده‌اید.

آگهی‌هایی که به جای درخواست توضیح در باب مهارت، سابقه یا تجربه شغلی، از شما می خواهند عکس تمام قدتان را بفرستید. آن‌ها می‌خواهند پیش از این‌‌که مهارت‌های شما را بررسی کنند، از ظاهر آراسته، انعطاف بدنی، راحتی در پوشش، جذابیت، و تجرد شما مطمئن شوند. در غالب موارد هم، بعد از تماس متقاضی، کاشف به عمل می‌آید که این افراد، تقاضاهایی غیر از تجربه یا تسلط حرفه‌ای شما به کار مورد نظر را دارند.  
نمونه‌ها را به راحتی و با گذاری کوتاه در همین بازارهای اینترنتی می‌توان پیدا کرد؛ «یک نفر خانم با وسیله نقلیه برای خرید لوازم آرایشی نیازمندیم، ترجیحا مستقل و خانواده در کار مداخله نکند.» یا «یک واحد آپارتمان به خانم تنها فارغ از محدودیت‌های سنتی و مذهبی که رفت و آمد صاحبخانه برایش طبیعی باشد اجاره داده می‌شود»، یا «استخدام خانم ترجیحا سایز شلوار بالا، پرداختی هم بالا» چند نمونه از آگهی‌های منتشر شده در سایت دیوارند.
برخی فعالان برابری‌خواه صفحات مجازی همچون ادمین صفحه‌‌ای به نام «آگهی‌های جنسیت‌ زده و کاذب» که کارشان شناسایی این قبیل آگهی‌ها در فضای اینستاگرام است، می نویسند که درخواست اطلاعات شخصی، مثل وضعیت تاهل، عکس، سن و سال یا شرایط تجرد، رفتاری غیرحرفه‌‌ای و خلاف موازین برابری در استخدام است. به عبارتی همه اینها علائم هشداردهنده‌‌ای هستند تا شما بدانید با یک محیط امن مواجه نیستید.
این صفحه اینستاگرامی از زنانی که در معرض آگهی‌های جنسیت زده هستند، درخواست کرده که متون این آگهی‌ها را جهت انتشار برایشان ارسال کنند. 
اما در عین حال هستند برخی از کاربران که معتقدند این قبیل اگهی‌ها مخاطبان واقعی دارند و فقط درصد کمی از زنان، متن آگهی‌ها را توهین تلقی کرده و نسبت به آنها واکنش نشان می‌دهند.

خانم «زویا امین» فعال حقول زنان و از کاربران فعال فضای مجازی در صفحه فیسبوک خود در مورد آگهی‌های جنسیت زده واکنش نشان داده است. اما کاربری به نام «جهانگیری» زیر پستی از  او نوشته که این قبیل آگهی‌ها مورد اقبال برخی از زنان قرار می‌گیرد:

«کسانی که از این آگهی‌ها اسکرین شات و عکس می‌گیرند و اعتراض می‌کنند نادرند. همه در ایران دنبال یک راه میانبر برای پولدار شدنند و خانمها ازدواج با یک مرد پولدار را نهایت بخت و اقبال می‌دانند و فکر می‌کنند اگر به استخدام فلان فرد پولدار درآیند و سرویس خوبی بدهند حتما آن رابطه به ازدواج منتهی خواهد شد.»
اما «آرزو نبوی» که منشی یک داروخانه حوالی میدان ونک است در گفت‌وگو با ایران ‌وایر به شدت با این عقیده مخالفت می‌کند: «بسیاری از ما زن‌ها معترضیم و واکنش نشان می‌دهیم ولی عرصه‌‌ای برای نشان دادن اعتراضمان در فضای عمومی وجود ندارد. این اعتراض در حوزه خصوصی انجام می‌شود. فکر می‌کنم به ندرت زنی پیدا بشود که بر سر عزت نفس و کرامت انسانی و جنسی‌‌اش سکوت کند.»
به نظر می‌رسد بازارهای مجازی محل تجمع مردانی است که به «یک خانم جوان، آراسته، مطیع، وقت شناس، راحت و صمیمی و بدون محدودیت مراجعه و رفت آمد» نیازمندند.

آرزو نبوی می‌گوید که شما بعد از چندین بار زیر و رو کردن آگهی‌ها، باز هم متوجه نمی‌شوید تخصص یا کیفیت شغلی که که آگهی داده شده، دقیقا چه ارتباطی با سایز شلوار شما دارد؟ 
بنفشه متقاضی دیگری است که وقتی با شماره تلفن یکی از همین صاحبان آگهی تماس گرفته بلافاصله و بدون هیچ مقدمه‌ای با درخواست ارسال عکس راحت، تمام قد و با لباس باز مواجه شده است:
«آنها به وضعیت فقر و نداری جامعه آگاهند و در قبال دستمزد، درخواست تن فروشی و پذیرش رفتارهای جنسی می‌کنند. اسمش را هم می‌گذارند استخدام کارگزار، بازاریاب یا منشی. این که تو بخواهی از طریق فضای مجازی یک هم اتاقی یا شریک جنسی پیدا کنی در همه دنیا وجود دارد. اما این که این کار زیر پوشش آگهی استخدام انجام می‌شود و در این میان زنان متاهل، آنها که در پی چنین مناسبت‌هایی نیستند و زنانی که روی کرامت انسانی و جنسی شان به شدت حساسیت دارند مورد توهین قرار می‌گیرند بسیار آزاردهنده است. »
او اینکه سایز یا ویژگی‌های بدنش در معرض قضاوت دیگران باشد و مورد ارزیابی قرار بگیرد را رفتاری کاملا غیرانسانی می‌داند و معتقد است چون پیدا کردن شریک جنسی از طریق آگهی در ایران قانونی نیست، مردانی که در پی این گزینه هستند به خودشان اجازه می‌دهند با توهین به خیل عظیم متقاضیان شغلی، مورد مناسب خودشان را پیدا کنند.

این بار شخصا به عنوان یک متقاضی جویای کار با یک وب سایت معتبر که در سایت دیوار درخواست منشی داده تماس می‌گیرم. زن جوانی که از آن سوی خط جواب تلفن و سوالات مرا می‌دهد، مکررا توصیه می‌کند که «لطفا عکس تمام قد یادتان نرود، آقای مدیر عامل در این مورد تاکید کرده اند.»
خودم را معرفی می‌کنم و علت این اصرارها را جویا می‌شوم خانم منشی که آشکارا سراسیمه شده توضیح می دهد: «خانم ما یک شرکت تولید محصولات ورزشی و از جمله محصولات چربی سوز هستیم و یکی از شرایط استخداممان ظاهر مناسب افراد است. مثلا فردی که صد کیلو اضافه وزن دارد طبیعتا نمی‌تواند توجه مشتری ما را جلب کند. ما ناچاریم از متقاضی‌ها درخواست عکس تمام قد کنیم و این به معنای سو استفاده جنسی نیست.»
اما همین شرکت تولید وسایل ورزشی در بند دیگری از آگهی استخدامش تاکید کرده که متقاضی باید بین بیست تا سی سال سن داشته باشد. به نظر می‌رسد از نظر آنها زنان بالاتر از سی سال، مستحق تبلیغ کاهش وزن نبوده یا شاید اساسا ورزش نمی‌کنند.
استخدام خانم بین بیست سال تا سی سال شاید به این معنا ست که زنان بالاتر از سی سال که اتفاقا می‌توانند سابقه و درک بهتری از کار داشته باشند مستحق استخدام نیستند.
تقریبا در تمامی آگهی‌های منتشر شده در طول دو هفته گذشته در سایت دیوار و شیپور به وضعیت تاهل و یا سن و سال متقاضیان اشاره شده است. خانم فریده به ایران وایر می‌گوید از زمانی که ازدواج کرده بیکار است: «با وجود آنکه مصرانه در پی یک شغلم و اصلا هم توقع بالایی ندارم، اما به محض آنکه د رمورد وضعیت تاهلم سوال می‌کنند و می‌گویم که بچه دارم پاسخ منفی می‌دهند.»
یکی از کامنت گذاران صفحه «آگهی‌های جنسیت زده» هم اظهارات مریم را تایید می‌کند: «چند وقت پیش می‌خواستم توی یک آتلیه کار کنم. چون نزدیک خانه‌‌ام بود و حتی متقاضی حقوق نبودم و صرفا به خاطر علاقه شخصی این آتلیه را انتخاب کردم. صاحب آتلیه که خانم بود گفت چون متاهل هستی و بچه داری نمی‌توانم قبول کنم. من گفتم مگر قرار است بچه‌هایم را بیاورم اینجا؟ دوستم که مجرد بود شروع به کار کرد و محیط کاری‌‌اش هم به شکلی نیست که بگویم جهت سوء استفاده چنین درخواستی کرده‌اند. به طور کلی این طور جا افتاده که زنان متاهل دردسر سازند و یک عده هم می‌گویند دختر جوان و زیبا برای جذب مشتری خوب است.»
آقای «رحیم سماوات» صاحب یک تولیدی است. او آگهی استخدام خود را روی سایت «دیوار» قرار داده بود و بر مجرد بودن متقاضی تاکید داشت. او هم می‌گوید مجرد بودن در برخی مشاغل همچون شغلی که او پیشنهاد کرده برای کیفیت کار لازم است: «گاهی لازم است که یک فروشنده یا کارگر ساعت‌های متوالی در محل کارش حاضر باشد و مثلا تا پاسی از شب بماند. طبیعی است که یک مادر متاهل نمی‌تواند چنین کاری بکند ولی یک خانم مجرد برای گرفتن اضافه کار راحت‌تر است.»
در برخی آگهی‌ها کلیشه‌های جنسیتی برجسته است؛ «لطفا هیچ خانمی تماس نگیرد. به هیچ عنوان جوابگوی تماس خانمها نیستم فقط به آقایان جواب می‌دهم.»
«آرزو نبوی» می‌گوید که این نوع رفتار گزینشی در جامعه آرام آرام عادی می‌شود: «در غالب شرکت‌هایی که به عنوان منشی کار کردم، اول حقوق مردان متاهل را واریز می‌کنند، بعد مردان مجرد و سپس زنان متاهل و در انتها زنان مجرد.»

به گفته آرزو هیج کس بر این بازارهای اینترنتی نظارت نمی‌کند: «پلیس فتا اصلا توجهی به این مسائل ندارد. تمرکز آنها روی موارد دیگری است. حتی در این مورد قوانین ضابطه‌مندی هم وجود ندارد. هر کس با هر لفظ و هر شمایلی که می‌خواهد، آگهی‌‌اش را در یک بازار اینترنتی و فضای عمومی منتشر می‌کند.»
او از یک آگهی جنجالی در وب سایت دیوار مثال می‌زند که یک نفر به بهانه کمک به بانویی نیازمند نوشته بود، اما در اصل در پی یافتن شریک جنسی می‌‌گشت: «نوشته بود تا سقف دو میلیون تومان به یک خانم نیازمند کمک مالی می‌کنم. خانمی تنها و بدون حامی. وقتی با این شخص تماس می‌گرفتیم می‌گفت مدتی است که از همسرم جدا شده‌‌ام و می‌خواهم با یک نفر ارتباط داشته باشم.»
صفحه «آگهی‌های جنسیت زده و کاذب» یکی از فضاهای کوچکی است که امکان معرفی آگهی‌های جنسیتی، کلاه برداران و آزاردهنده‌های جنسی را با انتشار تصاویر آگهی یا متن مکالمات توهین‌آمیز با متقاضی فراهم کرده است.

ادمین یا گردانندگان این صفحه خود را معرفی نمی‌کنند، اما ابتکار آن‌ها مورد استقبال زنانی قرار گرفته که به هر دلیل و نحو ممکن و در پی یافتن یک شغل مناسب، مورد آزار کلامی قرار گرفته اند. عده‌ای متن مکالمات خودشان را داوطلبانه در اختیار این صفحه قرار داده اند.
اما حدیث آگهی‌های جنسیت زده که مصداق کامل آزار شغلی شده‌اند، کماکان زیر پوست شهر روز به روز روایت می‌شود.