«حسن روحانی» بیستم آبان ۱۳۹۸ برای دومین بار در سال جاری گفت که منافع جمهوری اسلامی در ماندن در «برجام» است و اگر این توافق‌نامه حذف شود، تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران در سال آینده برداشته می‌شوند و تهران خواهد توانست سلاح خرید و فروش کند.
مطابق «قطعنامه ٢٢٣١» مصوب شورای امنیت سازمان ملل متحد که در ژوییه سال ٢٠١٥ براساس برجام صادر شد، پنج سال پس از آغاز اجرای این توافق‌نامه، تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران لغو می‌شوند.
رییس‌جمهوری ایران مرداد امسال نیز با دفاع از عملکرد دولتش در رسیدن به توافق هسته‌ای، گفته بود در صورت باقی ماندن برجام، ایران می‌تواند از سال آینده وارد بازار جهانی تجارت اسلحه شود.
در همان زمان، پس از این سخنان روحانی، «مایک پومپئو»، وزیر امور خارجه امریکا در مورد نزدیک شدن زمان انقضای مهلت تحریم تسلیحاتی ایران هشدار داد.
جمهوری اسلامی خود را یکی از تولیدکنندگان انواع تسلیحات نظامی در جهان معرفی میکند. در سال‌های اخیر هم گزارش‌هایی از ارسال این تسلیحات به گروه‌های مسلح در یمن، سوریه، عراق و... منتشر شده است.
توان کنونی ایران در ساخت تسلیحاتی که بتواند در بازار جهانی با نمونه‌های مشابه رقابت کند، چه قدر است؟ در صورت برداشته شدن این تحریم‌ها، ایران چه موقعیتی در این بازار خواهد داشت.
فصل‌نامه «اقتصاد دفاع» دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی در پژوهشی که سال ۱۳۹۶ منتشر شد، با عنوان «بررسی ساختار بازار تسلیحات نظامی جنوب غرب آسیا» به این موضوع پرداخته بود.
این پژوهش به بررسی درجه‌بندی انحصار بازار انواع تسلیحات نظامی در این منطقه پرداخته و از امریکا و سایر کشورهای اروپایی به عنوان سرآمدان این بازار نام برده است.
یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهند ساختار انحصاری حاکم بر بازار تسلیحات نظامی خاورمیانه نه در نتیجه صرفه‌های ناشی از مقیاس تولید بلکه متاثر از نهادها و زیرساخت‌های حاکم بر ساختار بازار و هم‌چنین ناشی از سیاست‌ها و روابط بین دولت‌ها و قدرت‌های منطقه شکل گرفته است.
این تحقیق می‌گوید که در آینده، کشورها یا کمپانی‌های سازنده سلاح که فاقد مزیت‌های رقابتی هستند، جایگاهی در این بازار نخواهند داشت. یکی از آن‌ها هم ایران است.
این تحقیق بر همین اساس با اشاره به موقعیت سیاسی ایران در منطقه و آسیا، توصیه کرده است: «صنعت دفاعی ایران در هر بازاری که بخواهد حضور پیدا کند، ابتدا باید از بُعد سیاسی تمهیدات لازم را برای ایجاد اتحاد سیاسی نظامی اندیشیده باشد تا آن کشور سلاح تولید شده صنایع نظامی ایران را به خاطر اتحاد سیاسی، به استفاده از سایر سلاح‌ها ترجیح دهد.»
در همین زمینه، تحقیق دیگری با عنوان «ارزیابی ساختار بازار جهانی سامانه‌های موشکی ضد زره و شناسایی پایین بودن جایگاه صنایع دفاعی ایران در صادرات این محصول» در فصل‌نامه «مطالعات مدیریت راهبردی دفاع ملی» این دانشگاه منتشر شده است که نتایج مشابهی با یافته‌های تحقیق بالا دارد.
این مطالعه مدعی است که ایران از نظر فن‌آوری سامانه‌های ضد زره، رتبه هشتم در جهان را دارد اما جایگاه برجسته‌ای در میان صادرکنندگان این محصول و دیگر تسلیحات نظامی ندارد.
یافته‌های این پژوهش دانشگاهی هم انحصار و دست بالای امریکا و روسیه در صادرات سامانه‌های ضد زره را تایید و حضور در چنین بازاری را برای ایران به شدت رقابتی و دشوار ارزیابی کرده است.
این تحقیق در ادامه بررسی‌های خود به ۱۹عامل اشاره کرده است که موجب ضعف ایران در چنین بازاری هستند. تحریم، ضعف در شناخت ساختار بازار تسلیحات، عدم استقرار زیرساخت‌های پشتیبانی در کشورهای هدف و نبود پشتیبانی مالی برای صادرات این محصول از مهم‌ترین عوامل معرفی شده‌اند.
۱۶ عامل دیگر در این بررسی، پس از کسب امتیاز، در رده‌های بعدی قرار گرفته‌اند که ترتیب قرارگیری و تاثیر آن‌ها به این شرح است:
این تحقیق می‌گوید که از میان این ۱۹ عامل، تنها شماره‌های یک و ۱۹ عامل خارجی چنین وضعیتی هستند و ۱۷ مورد دیگر از محیط داخلی نشات می‌گیرند.
پژوهش فوق تمام این ۱۹ عامل را در چهار دسته مدیریتی، اقتصادی، علمی و فنی و در نهایت، زیرساخت تقسیم‌بندی کرده است که شرح آن را در جدول زیر می‌بینید:
در این تحقیق با بررسی کلی این عوامل، به صنایع نظامی ایران توصیه شده است کمیته‌های تخصصی بازاریابی و تحلیل بازار‌های تسلیحاتی تشکیل دهند.
ایجاد دفاتر مستشاری و بازاریابی در کشورهای هدف و برنامه‌ریزی تولید براساس نقشه راه جهانی تولید این محصولات از دیگر توصیه‌های این پژوهش به مقام‌های مسوول است.
فصل‌نامه اقتصاد دفاع هم‌چنین سال ۱۳۹۶ تحقیقی منتشر کرده با عنوان «برآورد توابع واردات و صادرات تسلیحات» که شامل پژوهش درباره واردات و صادرات تسلیحات در ۲۵ کشور، از جمله ایران است.
واردات تسلیحات نظامی یکی دیگر از خواسته‌‌های مقام‌های جمهوری در سال‌های اخیر بوده که تحریم‌های بین‌المللی مانع تحقق چنین خواسته‌ای شده‌اند.
با توجه به افزایش سرسام‌آور نرخ انواع ارز در ایران و کاهش قدرت پول ملی، این عامل به عنوان یکی از مهم‌ترین موانع داخلی واردات تسلیحات در سال آینده عمل خواهد کرد.
نتایج این تحقیق حاکی از آن هستند که افزايش قیمت تسلیحات وارداتی کشورها در یک دوره ۲۵ ساله منجر به کاهش تقاضا برای واردات تسلیحات شده است.
با فرض برداشته شدن تحریم‌های تسلیحاتی ایران در سال آینده، این پرسش اساسی مطرح می‌شود که هزینه-فایده اقتصادی واردات مواد اولیه و تسلیحات نظامی مورد نیاز جمهوری اسلامی چه قدر خواهد بود و تا چه اندازه این مساله به بودجه کشور فشار خواهد آورد.
وابستگی صنایع نظامی ایران به واردات مواد اولیه از سایر کشورها که در تحقیق بالا رتبه ۱۳ را اخذ کرده است، می‌تواند به عنوان شاخصی منفی در این زمینه نقش بازی کند.
در برخی از همین نوع تحقیق‌های دانشگاهی آمده است که اطلاعات دقیقی از صنایع نظامی ایران در دسترس نیست و تخمین این که ایران چه میزان بودجه صرف توسعه صنایع نظامی خود میکند و سهم سبد هزینه‌ای وارد کردن مواد اولیه در این میان چه‌قدر است، برای محققان نامعلوم است.
ایران در حال حاضر مدعی است که ۲۰ سلاح سبک و سنگین نظامی تولید میکند که همگی آن‌ها «بومی» هستند؛ ادعایی که نیاز به بررسی‌های بیشتر کارشناسی دارد.
این جدول مدعی است که تمام این تسلیحات، بومی هستند و احتمالا بی‌نیاز از مواد اولیه خارجی، در داخل ایران ساخته شده‌اند. اما در منابع علمی و پژوهشی داخل ایران گزارشی مبنی بر این که قیمت تمام شده این تجهیزات نظامی چه قدر است و مشتریان خارجی آن‌ها چه کشور‌هایی هستند، در دسترس نیست.
در همین رابطه، بر پایه گزارش «موسسه بین‌المللی مطالعات صلح» در استکهلم موسوم به «سیپری»، ایران بین سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۴ دست‌کم ۲۰۰ میلیون دلار سلاح و تجهیزات صادر کرده است.
با این همه، ارزش سلاح‌های صادراتی ایران در مدت چهار سال در مقایسه با کشورهای عمده صادرکننده بسیار ناچیز است و حتی به مراتب کمتر از ترکیه است.
سال آینده و در صورت برداشته شدن تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران، باید دید که مقام‌های جمهوری اسلامی گزارشی از توفیق یا ناکامی خود در این بازار جهانی را منتشر خواهند کرد یا نه؟
مطالب مرتبط:
آينده برجام و تحریم‌های ضدتروریستی علیه سپاه
سوابق و پیامد دفاع ظریف از برنامه موشکی ایران
پاداش تا ۱۵ میلیون دلاری برای متلاشی شدن چرخه مالی سپاه
پایان قریب الوقوع محدودیت قطعنامه ۲۲۳۱ درباره ایران؛ آمریکا چه می خواهد؟
ضرب‌الاجل ترامپ به اروپا: چهار ماه وقت دارید برجام را اصلاح کنید
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر