کارت ملی حیات وحش؛ از سمندر لرستانی تا درنای سیبری

الان دو روز است که کارت ملی‌های آن ها در فضای مجازی می‌چرخد با پس زمینه آبی و عکس‌هایی که از دو طرف کشیده شده‌اند؛ کارت ملی سمندر لرستانی، گوزن زرد ایرانی، یوز آسیایی، پلنگ ایرانی و ... .

فعالان حوزه محیط زیست به مناسبت روز جهانی حیات وحش این پروژه را در فضای مجازی آغاز کرده‌اند. آن ها تصویر کارت ملی حیوانات ایران را در اینستاگرام و فیس بوک به اشتراک می‌گذارند تا سطح دانش و آگاهی مردم را نسبت به حیات وحش بالا ببرند. کارت های ملی‌ حیواناتی که به اشتراک گذاشته می‌شوند، شماره ملی، نام خانوادگی و نام پدر و حتی تاریخ تولد دارند. «حمیدرضا میرزاده»، روزنامه‌نگار و فعال حوزه محیط زیست ایده این پروژه را مطرح کرده است: «این ایده چند وقت پیش به ذهنم رسیده بود. با همكارانم داشتیم درباره شناساندن حیات وحش به جامعه صحبت می كردیم که یک باره این فکر در ذهنم جرقه زد. به این فكر می كردم كه آدم ها برای شناساندن خودشان، كارت شناسایی دارند، ایده با مزه ای می‌شود كه حیوانات هم کارت شناسایی داشته باشند. از طرف دیگر، چیزی كه برایم مهم‌تر بود، این بود كه به جامعه یادآوری شود كه گونه های حیات وحش هم یک جورهایی هم‌وطن ما هستند.»

شماره‌های کارت های ملی حیوانات انتخاب شده اند اما حمیدرضا مطمئن است که این شماره‌ها با شماره های کارت های ملی هیچ انسانی یکسان نیستند: «شماره شناسنامه‌ها كه اعداد اتفاقی هستند، شماره ملی هم همین طور. مطمئنا چنین شماره ملی وجود ندارد چون شماره ملی از یک الگوریتم خاص تبعیت می‌كند. من این الگوریتم را می‌دانستم و شماره ای انتخاب كردم كه شماره ملی هیچ انسانی نیست.»

تاریخ تولد حیوانات هم جالب است؛ مثلا تاریخ تولد سمندر لرستانی هفدهم تیرماه 94  است و تاریخ تولد پلنگ ایرانی هجدهم اردیبهشت ماه 91: «تاریخ تولدها با توجه به زمان زادآوری آن حیوان و طول عمرش انتخاب شده است؛ مثلا یوزپلنگ ها معمولا فروردین و اردیبهشت به دنیا می‌آیند. طول عمرشان هم معمولا بین ٨ تا ١١ سال است. به خاطر همین، سال تولدش را گذاشتیم ٨٩. اما سمندر دو تا سه سال عمر می كند و سال تولدش شده است ٩٣.»

در همین دو روز گذشته کاربرانی که کارت ملی حیوانات را دیده‌اند، درباره تاریخ تولد، شناسه ملی و حتی نام ‌خانوادگی حیوانات سوال کرده‌اند: «چیزی كه خیلی مهم است، این است که  مردم فكر می كنند پسوندهایی که پشت اسم حیوانات می‌آید، سلیقه ای انتخاب می كنند. در حالی که این طور نیست. یوزپلنگی كه در ایران زندگی می كند، در متون علمی به نام یوزپلنگ آسیایی ثبت شده یا مثلا پلنگی كه در ایران است، به نام پلنگ ایرانی ثبت شده است.»

او و دیگر دوستانش که کارت‌های ملی را به اشتراک گذاشته‌اند، با حوصله به کاربرانی که سوال دارند، پاسخ می‌دهند و سعی می‌کنند اطلاعات عموم را درباره حیات وحش افزایش دهند: «تمام گونه هایی كه شناسایی می‌شوند، یک اسم علمی می‌گیرند كه در همه جای دنیا ثابت است. این اسم به زبان قدیم مردم واتیكان است كه زبان مرده است؛ مثلا پلنگ می‌شود "panthera pardus". این اسم گونه است. اما یک تقسیم بندی دیگر "زیرگونه" است كه حیوانات یك گونه را بر اساس تفاوت‌های ژنتیكی تفكیك می كنند. همه پلنگ‌هایی كه در ایران، چین، هند و روسیه زندگی می کنند، پلنگ هستند اما یكسان نیستند. این جا زیرگونه مطرح می شود. معمولا اسم اولین جایی كه حیوان دیده شده و شناسایی شده اند، روی زیرگونه حیوان می‌گذارند؛ مثلا پلنگ ایرانی می شود "panthera pardus saxicolor".»

یک وقت‌هایی هم همین اسامی اتفاقات جالبی را رقم می‌زنند: «مثلا شیر توی ایران منقرض شده ولی چون آن زیرگونه شیر اولین بار در ایران دیده شده، اسمش را شیر ایرانی گذاشته‌اند. الان از آن زیرگونه حدود ٥٠٠ قلاده در هند باقی مانده اما اسم شان شیر ایرانی است. نکته جالب‌تر این که گاهی بعضی مسوولان در استان‌های مختلف هم نسبت به زیرگونه‌هایی که اسم استان خودشان را دارند، تعصب دارند. در صورتی كه تعصب دردی از ما دوا نمی كند وقتی حیوانی درحال از دست رفتن برای همیشه است.»

به گفته حمید، کارت ملی حیوانات فقط یک بازی اینترنتی دوستانه به مناسبت سوم مارس، یعنی روز جهانی حیات وحش بوده است: «من فقط کارت های ملی را درست کردم و برای دوستان و همکارانم فرستادم. از آن‌ها خواستم که در صفحات خود در فضای مجازی به اشتراک بگذارند تا شاید دیدن این عکس‌ها آگاهی چند نفر را هم بالا ببرد.»

او ایده‌های دیگری هم در زمینه آگاه ساختن مردم از حیات وحش در ذهن دارد که درصدد عملی کردن آن‌ها است؛ ایده‌هایی برای توجه مردم به حیات وحش.