روایت‌های رسمی پلیس از قتل‌های ناموسی در ایران

قتل فجیع رومینا اشرفی، دختر ۱۳ ساله تالشی، به دست پدر بار دیگر موضوع قتل‌های ناموسی در ایران را موردتوجه افکار عمومی قرار داده است.

قتل ناموسی به قتل زنان خانواده از سوی مردان خویشاوند گفته می‌شود. ناموس از ارزش‌های نظام اخلاقی جوامع سنتی و بسته است و در معیار اخلاقی این جوامع تمام افراد مونث یک خانواده ناموس و شرافت مردان محسوب می‌شوند. قتل‌های ناموسی با بهانه‌هایی نظیر «لکه‌دار شدن شرافت خانواده» یا «بی‌آبرویی خانواده» رخ می‌دهد.

 در این گزارش نگاهی می‌اندازیم به تحقیقات رسمی که در سال‌های اخیر روی موضوع قتل‌های ناموسی صورت گرفته است.

***

بسیاری از تحقیقات صورت‌گرفته درباره قتل‌های ناموسی را پلیس در ایران انجام داده که متولی نخست رسیدگی به انواع جرایم ازجمله قتل‌های ناموسی است.

نتایج تحقیقات و پژوهش‌ها نشان می‌دهد فقر فرهنگی، آداب‌ورسوم قبیله‌ای، تعصب قبیله‌ای و ناموسی، نظـارت اجتمـاعی شدید بر زنان، ساختار خشن جامعه سـنتی، فرهنـگ پدرسـالاری و ازدواج اجبـاری از مـوثرترین عوامـل قتل‌های ناموسی در مقایسه‌ با سایر قتل‌ها در ایران است

پاییز سال ۱۳۹۸ فصلنامه «پژوهش‌های اطلاعاتی و جنایی» وابسته به پلیس، پژوهشی درباره چرایی و چگونگی قتل‌های ناموسی در ایران منتشر کرده است. این پژوهش می‌گوید آمار قتل‌های ناموسی در ایران نگران‌کننده است و شامل ۳۰ درصد از کل قتل‌های واقعه است.

این تحقیق به‌خوبی نشان می‌دهد ریشه‌های قتل رومینا اشرفی از کجا سرچشمه گرفته است.

رومینا دختری ۱۳ ساله بود که گفته می‌شود به خاطر مخالفت خانواده برای ازدواج با بهمن ۳۵ ساله، برای چند روز از خانه متواری شد و پس از بازگشت به خانه توسط پدرش به قتل رسید.

قتل فجیع این دختر بازتاب‌های فراوانی در شبکه‌های اجتماعی به همراه داشته و احساسات عمومی را جریحه‌دار کرد

علت اصلی قتل این دختر را باید در شاخص‌های فرهنگی خانواده و جامعه ایران جستجو کرد. همان‌طور که در تحقیق پلیس آمده این شاخص نسبت به شاخص‌های اجتماعی و اقتصادی نقش بیشتری در وقوع قتل‌های ناموسی دارد.

پلیس در تحقیق خود از حفظ شرافت و آبروی جمع و خانواده، حس شرمساری، رها شدن از برچسـب بی‌غیرتی، احترام به عرف و سنن و نظـر ریش‌سفیدان و رییس قبیلـه، مشكلات روحی و روانی، تعصب شدید به ناموس و زن را به‌عنوان مهم‌ترین عوامل تشکیل‌دهنده اجتماعی انگیزه قتل‌های ناموسی در ایران نام برده است. طبق آنچه در این گزارش آمده در طول پنج سال یعنی از سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۵ بیشترین آمار وقوع  قتل‌های ناموسی به ترتیب مربوط به استان کرمانشاه ۴۵/۴۸،  ایلام ۴۰ درصد و خوزستان شامل ۳۹/۱درصد بوده است.

در شماره بهار سال ۱۳۹۴ این فصلنامه نیز تحقیقی در مورد قتل‌های ناموسی در ایران منتشر شده که به بررسی ریشه‌های وقوع قتل‌های ناموسی در میان عشایر نزدیک شهرستان «اهر» در استان آذربایجان شرقی پرداخته است.

آن‌طور که این تحقیق می‌گوید ۶۰ درصد قتل‌های رخ‌داده در این منطقه مربوط به مسایل ناموسی است.

نتایج این تحقیق می‌گوید که ۲۳ درصد علت قتل‌های ناموسی در میان عشایر «رابطه خارج از زناشویی» بوده و ۱۹ درصد هم مربوط به «اختلاف‌های خانوادگی».

«سوظن» با ۱۷ درصد و «صحبت با نامحرم» با ۱۵ درصد، سومین و چهارمین عامل این نوع قتل‌ها در میان عشایر بوده است.

این تحقیق یکی از مهم‌ترین ریشه‌های ارتکاب قتل‌های ناموسی در میان عشایر را «باور‌های طایفه‌ای» دانسته است. براساس نتایج این تحقیق، هرچه تعلق بـه باورهـای طایـفه‌ای در فـرد بیشتر، میزان قتل‌های ناموسی نیز بیشـتر خواهـد شـد.

آن‌طور که این تحقیق نشان داده هر چه اعتماد اجتماعی در میان عشایر پـایین‌تـر باشد، میـزان قتـل‌هـای ناموسی نیز بیشتر است. اعتماد یکی از جنبه‌های مهم روابط انسانی و اجتماعی در میان افراد، گروه‌ها و نهادهای اجتماعی است و در تعاملات اجتماعی بین افراد و گروه‌های اجتماعی، نقش مهمی را در ایجاد نظم و همبستگی اجتماعی و نیز حفظ آن‌ها برعهده دارد.، اعتماد اجتماعی، از عناصر مهم در پذیرش و همدلی اجتماعی محسوب می‌شود و درعین‌حال، بسترساز تعاملات اجتماعی و کانون مفهوم سرمایه اجتماعی است

این تحقیق همچنین می‌گوید نسبت «وجدان جمعی» و «محلی‌گرایی» با میزان قتل‌های ناموسی، رابطه مستقیمی دارد. به این معنا که هرقدر این شاخص‌ها در میان عشایر پررنگ‌تر باشد، قتل‌های ناموسی هم در میان آن‌ها بیشتر است.

از ایلام هم به‌عنوان یکی از استان‌ها نام برده می‌شود که میزان قتل‌های ناموسی و خودکشی زنان در این استان نسبت به سایر استان‌های ایران بیشتر است. تابستان سال ۱۳۹۶ فصلنامه تخصصی پلیس این استان پژوهشی درباره ریشه‌های قتل‌های ناموسی در این استان منتشر کرده که نشان می‌دهد بین قتل‌های ناموسی و مؤلفه‌های اقتصادی و فرهنگی در ایران استان رابطۀ مثبت و معناداری وجود دارد.

این تحقیق هم تایید کرده که نخستین عامل بروز قتل‌های ناموسی در استان ایلام ریشه در مسائل فرهنگی دارد.

در این تحقیق اشاره‌ای کوتاه هم به ریشه‌های وقوع قتل‌های ناموسی در استان خوزستان شده است.

آن‌طور که پلیس اعلام کرده ننگ داشتن دختر، ترجیح دادن فرزند پسر بر دختر، فشار هنجاری جمع برای قتل، تعصب شدید و ناموس‌پرستی، زنان مقصر همیشگی، مردسالاری شدید، بازگشت آبرو با خون، ازدواج‌های اجباری، ادراک متفاوت از تغییرات و اسلام از مهم‌ترین عوامل وقوع قتل ناموسی در استان خوزستان است.

آن‌طور که در دیگر گزارش‌های تخصصی پلیس آمده خوزسـتان، كردسـتان، كرمانشـاه، ایـلام، لرستان، سیستان‌وبلوچستان، آذربایجان شرقی و اردبیل ازجمله استان‌هایی هستند که نرخ وقوع قتل‌های ناموسی در آن‌ها بالاست.

پلیس می‌گوید یكـی از شـدیدترین و منفورترین جرایم در نزد عشایر خوزستان، مسایلی مانند زنا یا روابط جنسی دیگر اسـت، به‌طوری‌که عامل یا عاملان آن را مستوجب شدیدترین مجازات می‌دانند و در اكثر مواقع خود اولیا اقدام به مجازات آن‌ها می‌کنند.

پلیس معتقد است در این زمینه «این‌قدر تعصب وجـود دارد كه بسیاری از دختران بی‌گناه به‌صرف اینكه شایعه شده باشد كـه مرتکب عملی (گرچه دون زنا) شده‌ا‌ند» از سوی سایر اعضای خانواده‌شان به قتل می‌رسند.

آن‌طور که کارشناسان پلیس می‌گویند ارتكاب قتل‌های ناموسی در ایران به دلایل گوناگون، بسیار فراتر از آمارهای ذكر شده است و در «بسیاری از موارد به دلیل اینكه اكثریت اعضای خانواده به‌نوعی بر انجام قتل توافق كرده‌اند، بعد از ارتكاب آن توسط یك یا چند نفر از اعضـا بـا توافـق یكـدیگر، جسد را در یك مكان نامعلوم دفن می‌كنند و ازآنجاکه در این موارد كسی وجود ندارد كه مفقود شدن زن یا دختر را به اطلاع نیروی انتظـامی یـا دسـتگاه قضـایی برسـاند یـا شكایتی در این زمینه تنظیم كند درنتیجه مساله به‌زودی فراموش شده و هیچ اقدامی هم در ارتباط با كشف آن صورت نمی‌گیرد.»

رومینا اشرفی یکی از معدود دخترانی در ایران است که هرچند سرنوشت تلخی پیدا کرد، اما دست‌کم این شانس را پیدا کرد که قتلش پنهان نماند تا بار دیگر جامعه ایران را به تجدید‌نظر در نگاه و اعتقادش نسبت به زنان و آزادی سوق دهد.

 

مطالب مرتبط:

جزییات تازه از قتل رومینا اشرفی؛ یک پیامک به پدرش فاجعه را رقم زد

به نام ناموس؛ قتل فجیع دختر ۱۳ ساله به دست پدر

هاجره شانس و اقبال داشت که مُرد؛ روایت زنان بلوچ از قتل دختر ۲۰ ساله

جزییات تازه از یک قتل ناموسی؛ مقتول کودک همسر بود

مهرانگیز کار: قربانیان قتل های ناموسی، تاثیر زیادی در زندگی ام داشتند