۲۷ نوامبر ۲۰۱۹ روز تاریخی در دنیای پناهجویان بود؛ روزی که دیوان عالی بریتانیا دولت این کشور را موظف کرد به پناهجویانی که در فاصله زمانی ژانویه ۲۰۱۴ تا مارچ ۲۰۱۷ در خاک این کشور بازداشت شده‌اند، غرامت پرداخت کند.
این رای می‌تواند دست‌کم سه تا چهار هزار پناه‌جو را از ملیت‌های مختلف در برگیرد. یکی از پرونده‌هایی که باعث این رای تاریخی شد، متعلق به پناه‌جویی ایرانی با وکیلی ایرانی بود. حالا بعد از گذشت چندین ماه از این تصمیم، برای چندین پرونده از پناهجویان ایرانی غرامت‌های چند ده هزار پوندی تعیین شده است.
یکی از این پناهجویان، «روح‌الله» است که با وکالت رایگان «کاوه بهشتی‌زاده»، وکیل حقوق مهاجرت و پناه‌جویی، موفق به دریافت حکم غرامت شده است. حالا قرار است دولت بریتانیا برای ۵۶ روز بازداشت، مبلغ ۲۰ هزار پوند به او پرداخت کند.
طبق قوانین بریتانیا که به تصویب پارلمان این کشور رسیده است، پناهجویان از زمان بازداشت، شش سال فرصت دارند که شکایت و درخواست خود را مطرح کنند.
****
کریسمس ۲۰۱۶ بود. تمام اروپا برای سال نو چراغانی شده بود. مردم پی خریدهای تحویل سال و برگزاری میهمانی بودند که روح‌الله به آلمان قدم گذاشت. همان روزها مرزهای اروپا در حال بسته شدن به روی پناهجویان بودند اما تصاویری که از مرگ کودکی سوری در سواحل دریا انتشار یافتند، باعث شدند اتحادیه اروپا با ضمانت آلمان، مرزها را باز کند تا بسیاری از آنها که از جنگ سوریه آواره شده بودند، به آلمان قدم بگذارند. روی تابلوهایی که در دست داشتند، «مادر ما آنگلا» («آنگلا مرکل»، صدر اعظم آلمان) نوشته شده بود و جهان خیره به موج انسان‌هایی بود که کودک به دوش، کوله‌بار زندگی و عمرشان را به سمت اروپا می‌بردند. در این میان، بسیاری از پناهجویان دیگر ملت‌ها هم قدم به راهی گذاشتند که هیچ از آن نمی‌دانستند.
روح‌الله در آخرین روزهای باز بودن مرزها، خود را به آلمان رساند. این مسافت از ترکیه تا آلمان برای او دو هفته زمان برد. فکر می‌کرد آلمان مقصدش است اما وارد شدن به کمپ‌هایی که بی‌شمار انسان را روی هم تلنبار کرده بودند، آن رویای آزادی و امنیت را برایش خدشه‌دار کرد.
درست همان روز که به آلمان رسید، اثر انگشتش در سیستم پناهندگی این کشور ثبت شد و برای همین، برای چهار ماه که از شهری یا کشوری به کشوری دیگر قدم می‌گذاشت، مرتب به آلمان بازگردانده می‌شد.
رسیدن به ثبات امنیت و آرامش در جهت تامین آینده‌ای بهتر، خواسته‌ای بود که چهار سال بعد از قدم گذاشتن به دنیای پناه‌جویی برای او میسر شد.
به روایت خودش، نمی‌دانست چه در پیش دارد: «جلوی روی خود را نمی‌دیدم. اصلا نمی‌دانستم یونان با آلمان چه فرقی با هم دارند. فضای پناه‌جویی و روزانه سر و کله زدن با اخبار مختلف که در این میان دهان به دهان می‌شدند، آینده را از پیش مبهم‌تر می‌کرد. نمی‌دانستم فردا چه پیش می‌آید. همان لحظه تصمیم می‌گرفتیم.»
او پس از سپری کردن چند روز در کمپ‌های پناه‌جویی آلمان در آن روزگار، تصمیم گرفت به کشوری دیگر سفر کند: «رفتم بلژیک و بعد فرانسه. فرانسه من را ۱۵ روز در بازداشتگاه نگه داشتند و گفتند به خاطر گرفتن اثر انگشت من در آلمان، به آن کشور بازگردانده خواهم شد. یکی از استرس‌های همیشگی همین بود؛ این‌که به خاطر این اثر انگشت، دوباره به آلمان که نمی‌خواستم آن‌جا باشم، بازگردانده شوم.»
طبق «قانون دوبلین»، پناهجویان باید در اولین کشور امن اتحادیه اروپا درخواست پناهندگی خود را ثبت کنند و پرونده آنها در همان کشور بررسی شود. براساس این قانون، اگر پرونده آنها در کشوری دیگر مورد بررسی قرار گیرد، باز هم به همان کشوری که در آن اثر انگشت داده‌اند، بازگردانده می‌شود.
در اواخر تابستان ۲۰۱۸، اتحادیه اروپا مصوبه‌ای را تصویب کرد که طبق آن، پناهجویان حق انتخاب مقصد خود را ندارند و این کشورهای اروپایی هستند که بر اساس المان‌های مختلف، از جمله اثر انگشت پناهجویان، مقصدشان را تعیین می‌کنند. این مساله از سال‌های پیش و تصویب قانون دوبلین در اتحادیه اروپا جریان داشت. چه بسیار پناهجویانی که برای فرار از این قانون، انگشت‌های خود را تراشیدند تا اثر انگشت‌هایشان با آن‌چه در کشوری غیر از مقصدشان ثبت می‌شود، متفاوت باشد.
به هر حال، فرانسه هم روح‌الله را از خود راند و به او گفتند باید به آلمان بازگردانده شود: «ترس همیشگی همین دیپورت بود. چهار ماه زمینی بین آلمان و فرانسه و بلژیک در حرکت بودم. چشم‌اندازی حتی از ساعت‌های پیش روی خودم نداشتم. نمی‌دانستم شب کجا قرار است بخوابم؛ زیر پل یا جنگل. حتی نمی‌دانستم چه می‌توانم بخوری. هرجا گیرم می‌آمد، می‌خوابیدم و هرچه به دستم می‌رسید، می‌خوردم.»
او بارها از شهر شمالی بلژیک به نام «زی‌بروژ» و همین‌طور «کاله» در شمال فرانسه تلاش کرد که خود را به بریتانیا برساند: «هیچ‌چیز از انگلیس نمی‌دانستیم. فقط می‌دانستیم که رسیدن به آن سخت است. فکر می‌کردیم چون مسیر رسیدن به آن سخت است، پس آن‌جا خبری هست. از همه‌طریق تلاش کردم؛ کامیون، کشتی و... هرچه فکرش را بکنید.»
پناهجویان برای رسیدن به بریتانیا معمولا از شهرهای شمالی فرانسه و بلژیک اقدام می‌کنند. آنها با سوار شدن بر قایق‌های بادی یا کامیون‌هایی که قرار است این مسیر را برانند یا در کشتی قرار بگیرند و به بریتانیا بروند، غیرقانونی خود را به این کشور می‌رسانند. در یک سال اخیر بسیاری از پناهجویان خود را با قایق به این کشور رسانده‌اند؛ مساله‌ای که به بحران روز بریتانیا و فرانسه تبدیل و رایزنی‌های سیاسی و اقدامات پلیسی بسیاری بر سر آن انجام شده است.
روح‌الله بالاخره توانست پس از چهار ماه تلاش، سوار بر کامیونی شود که در کشتی جای می‌گرفت و به بریتانیا می‌رسید. او هم مثل پناهجویان دیگر این مسیر، به محض قدم گذاشتن در بریتانیا، خود را به پلیس معرفی کرد تا مسیر پناهندگی خود را در این کشور پی‌گیری کند؛ به این خیال که ماه‌های آوارگی تمام شده و بالاخره قدم به مقصد گذاشته است: «به خاطر اثر‌انگشتی که در آلمان داشتم، من را مستقیم به بازداشتگاه یا مرکز دیپورت فرستادند. در مجموع ۵۶ روز را در این مراکز گذراندم. مدام از شهری به شهر دیگر منتقل می‌شدم. در این مراکز، خلاف‌کارانی حضور داشتند که قرار بود دیپورت شوند. زندگی در آن فضا سخت بود. هر بار اعتراض می‌کردم، من را به بازداشتگاهی دیگر می‌فرستادند. هر لحظه در این انتظار بودم که الان برگه دیپورت را به دستم می‌دهند و دوباره باید به آلمان برگردم؛ آن‌هم بعد از گذراندن مسیری که الان حاضر نیستم حتی یک شب دیگر را چنان بگذرانم.»
تصور کنید که سرنوشت شما می‌تواند هر ثانیه تغییر کند و همیشه منتظر دریافت نامه‌ای هستید که بیان‌گر سرنوشت و مقصدتان است. این انتظار برای روح‌الله شش ماه طول کشید: «هر دو هفته به دفتر وزارت کشور در جنوب لندن می‌رفتم و امضا می‌زدم. شش ماه در اضطراب و استرس و تعلیق بودم تا یک روز به من گفتند این بلیت آلمان است، باید برگردی! برای دریافت بلیت اقدام نکردم و هم‌چنان به امضا زدن ادامه دادم. اصلا نفهمیدم چه شد. هیچ‌کس به من توضیح نداد که چرا پرونده‌ام جریان دیگری در پیش گرفت.»
او یک‌سال را در انجمن‌های خیریه کار کرد و از همین طریق توانست حمایت آن مرکز خیریه را به همراه داشته باشد. آنها به وزارت کشور بریتانیا نامه زدند و از درخواست پناهندگی روح‌الله حمایت کردند. یک ماه پس از این حمایت‌ها بود که وزارت کشور بریتانیا برای این پناه‌جو وقت مصاحبه تعیین کرد: «من هیچ‌چیز نمی‌دانستم، فقط منتظر بودم؛ انتظاری که هر ثانیه روح و روانم را تحت تاثیر قرار داده بود. وقتی می‌خواستم به اروپا بیایم، قرار بود که فرزند و خانواده‌ام را به همراه خودم بیاورم. تمام این چهار سال، هر روز و هر ثانیه‌اش برایم چنین گذشت که بالاخره کی به زندگی شهروندی بازخواهم گشت؟»
پس از انجام مصاحبه پناهندگی، ۱۵ماه طول کشید تا روح‌الله جواب درخواست خود را بگیرد. او چهار سال آوارگی را به خود دیده و انواع خشونت‌هایی را اگر متحمل نشده بود، جلوی چشمانش اتفاق افتاده بودند. در این مدت، پرونده پزشکی هم برایش تهیه شده بود؛ پرونده‌ای گواه بر سال‌ها انتظار و آوارگی و دور بودن از خانواده.
پس از این همه مصیبت، در پی انتشار گزارشی در «ایران‌وایر»، او توانست با کاوه بهشتی‌زاده مشورت و از دولت بریتانیا خسارت بگیرد. البته برای همان ۵۶ روز که در بازداشت بود، وگرنه جبران خسارت‌های روحی و جسمانی که روح‌الله و سایر پناهجویان در مسیر متحمل می‌شوند، نه به شکل مالی و نه معنونی قابل جبران نیستند. آنها تن‌ها و روح‌های خسته خود را قرار است از نو، در کشوری دیگر بسازند که در آن نه خاطره‌ای دارند و نه با فرهنگ و قوانین آن آشنا هستند.
طبق قانون و پس از چانه‌زنی‌های وکلا در مورد پرونده روح‌الله، ۲۰هزار پوند غرامت به او تعلق می‌گیرد.
«کاوه بهشتی‌زاده» وکیل پرونده او بود. او در گفت‌وگو با «ایران وایر» توضیح داد: «پناهندگان در بریتانیا بعد از چهار یا پنج سال کار کردن، می‌توانند ۲۰هزار پوند پس‌انداز کنند؛ مثلا در شهر کوچکی مثل "دوور"، این مبلغ می‌تواند پیش‌پرداخت خرید خانه شود یا اگر بخواهند به ایران بفرستند، حتما در شهرستانی مثل کرمانشاه می‌توانند با این مبلغ، خانه‌ای بخرند. این مبلغ برای آنها به چشم می‌آید و بهتر است هرکسی که چنین تجربه‌ای را دارد، یعنی حتی یک ساعت هم در بازداشتگاه بریتانیا بوده است، با مراجعه به من بدون پرداخت حق‌الوکاله، برای دریافت غرامت اقدام کند. کل پروسه با وجود پیچیدگی‌های بسیار، شش ماه زمان می‌برد.»
طبق قوانین بریتانیا، برای دریافت غرامت باید شش سال از زمان بازداشت گذشته باشد. الان ماه آگوست است و در نتیجه، پناهجویانی که از تاریخ مطلع شدن از این غرامت شش سال کمتر از زمان بازداشت آنها گذاشته است، می‌توانند برای دریافت آن اقدام کنند.
در بازه زمانی ژانویه ۲۰۱۴ تا مارچ ۲۰۱۷، در بریتانیا هیچ قانونی مبنی بر لزوم بازداشت پناهجویان وجود نداشت. برای همین بازداشت آنها، ولو برای چند ساعت، غیرقانونی بوده است و طبق رای دیوان عالی این کشور، در نوامبر ۲۰۱۹ پناهجویان در صورتی‌که کمتر از شش سال از بازداشت‌شان می‌گذرد، می‌توانند درخواست پناهندگی کنند. از آن‌جایی‌که این روند حقوقی پیچیده است، داشتن وکیل گام بسیار مهمی تلقی می‌شود.
کاوه بهشتی‌زاده این روند حقوقی را برای «ایران‌وایر» چنین تشریح می‌کند: «در قدم اول باید مدارک را از دولت بریتانیا درخواست کرد. ۴۰ روز طول می‌کشد که این مدارک به دست من برسند. ما درخواست خود را ارسال می‌کنیم و سه ماه زمان قانونی لازم است تا طرف مقابل بداند که این درخواست بر چه مبنایی انجام شده است. معمولا هفته آخر سه ماه، یک ماه فرصت می‌خواهند و ما وکلا هم موافقت می‌کنیم. برای همین باید چهار ماه زمان برای نتیجه گذاشت. در ماه چهارم، وزارت کشور موافقت می‌کند که بازداشت غیرقانونی بوده است و وارد چانه‌زنی می‌شود.»
او به پرونده روح‌الله اشاره می‌کند: «اول گفتند ۱۱هزار و ۵۰۰ پوند غرامت می‌پردازیم و ما ۳۰ هزار پوند را مطرح کردیم. آنها گفتند ۱۵ هزار پوند و ما گفتیم ۲۹ هزار پوند. آنها ۲۰هزار پوند را مطرح کردند و ما در توافق با آنها، قبول کردیم. همیشه همین‌طور است؛ یعنی چانه‌زنی می‌شود. دولت بریتانیا می‌خواهد حداقل پول را بپردازد و ما هم باید در این حداقل به مقدار مشخصی برسیم.»
تاکید این وکیل بر آن است که پناهجویان هرچه سریع‌تر برای دریافت غرامت اقدام کنند چون هرچه بگذرد، از آن شش سال مقرر پارلمان خواهد گذشت.
او می‌گوید ۹ پرونده را در اختیار دارد که در مجموع توانسته است مبلغ ۱۰۰هزار پوند از دولت بریتانیا برای پناهجویان غرامت بگیرد.
پرونده پناه‌جویی که توانست این رای تاریخی را در دیوان عالی بریتانیا رقم زند، روایت دیگری است از زندگی پناهجویان ایرانی که در گزارشی دیگر به آن خواهیم پرداخت.
شما هم می‌توانید خاطرات، مشاهدات و تجربیات خود از قاچاق انسان، پناهندگی و مهاجرت به اشتراک بگذارید. اگر از مسئولان دولتی یا افراد حقیقی و حقوقی که حق شما را ضایع کرده‌اند و یا مرتکب خلاف شده‌اند شکایت دارید، لطفاً شکایت‌های خود را با بخش حقوقی ایران وایر با این ایمیل به اشتراک بگذارید: [email protected]
مطالب مرتبط:
شیوع ویروس کرونا، شیوع فقر و بی‌خانمانی پناهجویان ترکیه است
ادبیات سیاسی و رسانه‌ای علیه پناهجویان؛ ادامه آوارگی در مرز
نجات‌دهندگان پناهجویان در انتظار محاکمه در ایتالیا
آتش‌بس در سوریه؛ ادامه سردرگمی پناهجویان در مرز ترکیه و یونان
تصمیمات جدید درباره پناهجویان؛ توپ بازی میان ترکیه، یونان و اتحادیه اروپا
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر