اختلالات اضطرابی؛ آنچه نوسان قیمت ارز و سهام به روز سرمایه‌گذران می‌آورد

سارا تبریزی، شهروند خبرنگار، ارومیه 

علاوه بر نوسان قیمت ارز، طلا و سکه، ریزش سهام نیز در بازار بورس تهران طی روزهای اخیر، بسیاری از سرمایه‌گذاران را دچار اضطراب و نگرانی کرده است. بازار بورس تهران ماه‌ها روند صعودی داشت و حتی بسیاری از کسانی که تجربه سرمایه‌گذاری در بورس را نداشتند، تشویق به سرمایه‌گذاری در این بازار شدند. اما از بیستم مرداد ماه شاخص‌های بورس به صورت ناگهانی افت کرد و این ریزش، نگرانی و اضطراب شدیدی را در بین سرمایه‌‌گذاران، به ویژه افرادی که دارایی‌هایشان را برای به دست آوردن سود بیشتر تبدیل به سهام کرده بودند، به وجود آورده است.

پدیده اضطراب سرمایه‌گذاران، مختص بازار سهام نیست. وضعیت اقتصادی در ایران در سال‌های اخیر به گونه‌ای بوده است که تاجران و صاحبان کسب‌وکارهای مختلف و حتی آن‌هایی که معاملات مجازی انجام می‌دهند، اضطراب زیادی را در زمینه شغلی تجربه کرده‌اند.

«عیسی منصوری»، معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال «وزارت تعاون، کار و رفاه‌ اجتماعی»، روز ۱۲شهریور۱۳۹۹ در گفت‌وگو با «خبرگزاری جمهوری اسلامی» گفت: «هم‌اکنون ۶۳ درصد درآمد افراد از محل کار و فعالیت نیست، بلکه از خرید و فروش مستغلات، سود حساب بانکی و خرید و فروش سکه و ارز است.»

شرایط اقتصادی ایران بسیاری را به سمت فعالیت‌هایی همچون سرمایه‌گذاری به قصد کسب سود از سرمایه بدون انجام «کار مولد» سوق داده است. 

«حمیدرضا» یکی از آن‌هاست که زندگی‌اش با خرید و فروش ارز و  سکه می‌گذرد. او می‌گوید: «اضطراب و نگرانی ولم نمی‌کند. شب تا صبح خواب ندارم و به هیچ‌چیز به جز قیمت دلار و سکه فکر نمی‌کنم.» او توضیح می‌دهد که بالا رفتن قیمت ارز و سکه لزوما به نفع کسانی نیست که در کار خرید و فروش این اقلام هستند: «من وقتی ارز می‌فروشم، بلافاصله باید سرمایه اصلی‌ام را کنار بگذارم. اگر در فاصله فروش ارز تا زمان خرید سرمایه که ممکن است گاهی کمتر از یک ساعت باشد، قیمت ارز بالا برود، من به شدت ضرر می‌کنم.»

حمیدرضا در چند ماه اخیر بارها، حتی وقتی زودتر از نیم ساعت برای بازخرید اصل سرمایه‌اش مراجعه کرده، با تغییر تند قیمت روبه‌رو شده و ضرر کرده است: «یک بار داخل بنکداری طلا بودم. تابلو داشت طلا را قیمتی ۸۲۰ تومان نشان می‌داد. من ۱۰۰ گرم طلا انتخاب کرده بودم و منتظر بودم برایم بکشند و فاکتور کنند که قیمت روی تابلو تغییر کرد و طلا شد گرمی ۸۳۵ تومان! شاید ۵ دقیقه هم نشد، اما من گرمی ۱۵ هزار تومان ضرر کردم.»

اضطراب حمیدرضا در چند ماه اخیر آن‌قدر زیاد شده که به روان‌پزشک مراجعه کرده است: «اضطراب، زندگی‌ام را تحت تاثیر قرار داده. نه می‌توانم بخوابم، نه می‌توانم غذا بخورم. بی‌قراری بیچاره‌ام کرده و روی عملکردم تاثیر زیادی گذاشته است.»

«رابعه موحد»، روان‌شناس ساکن تهران، می‌گوید: «ما بسیاری از افراد را می‌شناسیم که اضطراب شغلی را تجربه می‌کنند. یعنی در محیط کار دچار اضطراب‌هایی هستند و این اضطراب‌ها اگر کنترل نشود، به یکی از اختلالات اضطرابی تبدیل می‌شود. مثلا فرد اضطراب هراس بگیرد یا مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی شود. اما معمولا هشت ساعت از شبانه‌روز این افراد در محیط کاری می‌گذرد. موضوع زمانی بدتر می‌شود که شغل فرد تمام طول روز، او را درگیر کند. در مورد سهامداران بورس، تجار طلا و سکه و ارز یا کسانی که معاملات باینری انجام می‌دهند، ما با افرادی مواجهیم که استرس شغلی را از شروع روز تا پایان شب تجربه می‌کنند و طبیعی است که بیشتر گرفتار اختلالات اضطرابی شوند. »

«مهدی» یکی از افرادی است که از طریق معاملات باینری یا تجارت آنلاین درآمد کسب می‌کند. خودش در این باره می‌گوید: «من ۲۸ سالم است و هیچ‌وقت آدم بی‌مسئولیتی نبوده‌‌ام. فوق‌لیسانس آی‌تی دارم، اما نزدیک به ۴ سال است که درسم تمام شده است و دنبال کار می‌گردم. یا کاری مرتبط به رشته و مدرکم پیدا نکردم یا کارهای پروژه‌‌ای گرفتم که سه ماه سر کار هستم و تمام می‌شود تا پروژه بعدی. الآن یک سال است که از طریق یکی از دوستانم با سایت بایننس و معاملات باینری و بیت‌کوین آشنا شده‌ام و متوجه شده‌ام این کار، کارآموزی طولانی و حقوق کم و رییس بداخلاق ندارد. یا شانست باهات یار می‌شود و می‌بردت اون بالا بالاها، یا بدشانسی یقه‌‌ات را می‌گیرد و همانی که داری را در لحظه از دست می‌دهی. ولی راستش  اضطراب و استرس این کار خیلی زیاد است. همیشه فکر می‌کنی تمام زندگیت را گذاشته‌‌ای کف دستت و داری روی آن معامله می‌کنی.»

او شدت استرس این روزهایش را با مثال توضیح می‌دهد: «شاید تصور این میزان هیجان هم برایتان لذت‌بخش باشد. واقعا به فاصله دو کلیک پشت سر هم که اولی خرید و دومی فروش است، امکان دارد مبلغی بین ۲۰ دلار تا گه‌گاه ۱۰۰۰ دلار ببری - یا ببازی. البته الگوریتم تغییر قیمت‌ها به گونه‌‌ای طراحی شده است که در معاملات اسکالپی (لحظه‌ای) معمولا یا ۱۰ دلار می‌بری یا می‌بازی اما این هم قانون دائمی ندارد. گه‌گاه مثلا چند روز یک بار امکان دارد فاصله این دو کلیک، ۲۰۰-۳۰۰ تا ۱۰۰۰ دلار هم بشود. آن وقت، آن کسی که ۱۰۰۰ دلار می‌برد، خوش‌بخت‌ترین و کسی که می‌بازد بدبخت‌ترین آدم روی زمین است. اما تمام استرس و اضطراب ماجرا فقط مربوط به این فضا نیست. خیلی وقت‌ها کاربران بایننس، با پول قرضی معامله می‌کنند.»

آقای «ب. میم»، روان‌شناس ساکن تهران، در این مورد می‌گوید: «شایع‌ترین اختلال این روزهای اجتماع ما، مخصوصا در شهرهای بزرگ و مخصوصا بین جوان‌ترها، اختلال اضطراب فراگیر است. یعنی توانایی انجام امور روزمره شخص با بروز این خصیصه از بین می‌رود یا به تعبیر دیگر زندگی‌‌اش را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اگر بخواهم راحت‌تر بگویم خواب و خوراک و سکس و حتی معاشرت‌های ساده فرد از حالت طبیعی خارج می‌شود. یکی از پررنگ‌ترین دلایل دچار شدن جوانان به اختلال اضطراب فراگیر، این روزها بین مراجعین کلینیک، وابستگی پیشرفت مالی زندگی‌شان به قیمت بورس، طلا، دلار و بد‌تر از همه، مد این روزها، بیت‌کوین است. اختلال اضطراب فراگیر در طولانی‌مدت نهادینه می‌شود و رهایی از آن سخت ممکن می‌شود. بنابراین من یکی از راه‌های علاج از این معضل برای مراجعین در شرایط کنونی را ترک معاملات باینری ولو مقطعی، حداقل برای شش ماه می‌دانم.»
مهدی اما در پاسخ به صحبت‌های آقای دکتر موضوع دیگری را مطرح می‌کند: «هر بار از استرس و اضطراب این کار حرف می‌زنم، پدر و مادرم هم مثل آقای دکتر می‌گویند خب! دیگر این کار را نکن و به خودت آزار نده؛ اما هیچ‌کس به من نمی‌گوید اگر این کار انجام ندهم، چه کنم؟»

«صبا» همه پس‌اندازش را با تشویق یکی از اقوامی که به او اطمینان دارد در بورس سرمایه‌گذاری کرده است و حالا با سقوط ارزش سهام، روز و شب ندارد. او می‌گوید: «سرمایه‌ام از بین رفته. زحمات چندساله‌ام . فقط دلم می‌خواهد چشمانم را روی هم بگذارم و  زمان به عقب برگردد تا این حماقت را نکنم.» او هم علائم ناشی از اضطراب شدید را این روزها تجربه کرده است: «از شدت استرس مدام حالت تهوع دارم، بی‌قرارم و تمرکز ندارم.»

صبا هم به روان‌پزشک مراجعه کرده است: «دکتر به من دارو داد و مرا پیش مشاوری فرستاد که برای کم کردن اضطرابم تمرینات ذهنی می‌دهد. یکی از تاکتیک‌های مشاورم این است که می‌گوید دقایقی از روز باید به بدترین اتفاقی که ممکن است درباره سهامت بیفتد فکر کنی. اما من موقع انجام دادن این تمرین، بیشتر از هر وقت دیگری استرس می‌کشم و رنج می‌برم.»

مطالب مرتبط:

بازار بورس ایران؛ هیچکدام از وعده های دولت روحانی محقق نشد

آیا آخرالزمان بورس فرا رسیده است؟

تب داغ بورس بازی در ایران و ریسک پرمخاطره شهروندان

نوار قلبی بورس؛ چرا حال بازار سرمایه خوش نیست؟

بورس تهران و شیشه های شکسته امید