پیامدهای واکنش تند سپاه به روابط بحرین و اسرائیل

پس از اعلام عادی‌سازی روابط بحرین و اسرائیل و برقراری روابط کامل سیاسی میان دو کشور، «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» در بیانیه‌ای کم‌سابقه این اقدام را «باز کردن دروازه‌های نفوذ و ورود رژیم صهیونیستی به منطقه راهبردی خلیج فارس و دریای عمان» خوانده و سران بحرین را به دادن «پاسخی درخور» تهدید کرده است.

سپاه در این بیانیه از رسیدن «آماج خشم مقدس و انتقام سخت امت اسلامی، به ویژه مردم شیعه بحرین» گفته است.

واکنش سپاه پاسداران به برقراری روابط بحرین با اسرائیل شدیدتر از واکنش به عادی‌سازی روابط امارات متحده عربی با اسرائیل است. از آن‌جا که روابط سیاسی بحرین با جمهوری اسلامی به دنبال حمله به سفارت عربستان سعودی در تهران قطع شده و دو کشور هیچ مراوده‌ای با هم ندارند، احتمالا سپاه پاسداران خود را مجاز به تهدید شدیدتری علیه بحرین دیده است.

اسرائیل با اشغال بخش‌های وسیعی از سرزمین فلسطینی‌ها، قطعنامه‌های شورای امنیت و مجمع عمومی «سازمان ملل متحد» را نادیده گرفته و با چنین سیاستی مانع تحقق طرح ایجاد کشور مستقل فلسطینی شده است. عملیات شهرک‌سازی در زمین‌های اشغالی و پایمال کردن حقوق فلسطینیان در حق داشتن استقلال سیاسی و سرزمین یکپارچه و مستقل باعث شده است که عموم کشورهای اسلامی از به رسمیت شناختن اسرائیل و برقراری رابطه سیاسی با آن تا احقاق فلسطینی‌ها خودداری کنند.

در هفته‌های اخیر، امارات متحده عربی و اینک بحرین، دو کشور همسایه آبی ایران، موجودیت اسرائیل را به رسمیت شناخته و خود را آماده برقراری روابط سیاسی و اقتصادی گسترده با این کشور کرده‌اند. هر دو کشور استدلال می‌کنند که با این کار جلوی تندروی اسرائیل و نقض پی‌درپی حقوق تاریخی فلسطینی‌ها را گرفته‌اند.

عموم کشورهای عربی و اسلامی پیرامون ایران از این سیاست استقبال کرده‌اند، اما حتی دولت‌هایی هم که چنین روابطی را بر خلاف حقوق مردم فلسطین می‌دانند، رفتاری همانند مقام‌های سیاسی و نظامی جمهوری اسلامی نشان نداده‌اند و نزاکت دیپلماتیک را حفظ کرده‌اند.

جمهوری اسلامی که در واکنش به روابط امارات و اسرائیل، آن را «خائنانه» خوانده بود، به دلیل نیازی که به همکاری اقتصادی با امارات در دوره تحریم دارد، واکنش سرسختانه‌تری از خود بروز نداد. اما درباره بحرین، اوضاع به گونه‌ای دیگر است. سپاه پاسداران مقام‌های بحرینی را تهدید به نابودی کرده و یک مقام وزارت دفاع جمهوری اسلامی هم در پیامی مکتوب خطاب به رهبران بحرین گفته است: «منتظر خشم و انتقام امت اسلامی و گروه‌های مقاومت باشد.» گروه‌های مقاومت در ادبیات جمهوری اسلامی عموما به شبه‌نظامیان مورد حمایت جمهوری اسلامی در کشورهای منطقه اطلاق می‌شود.

چنین واکنش شدیدی به تصمیم سیاسی دولت‌های دیگر از سوی یک نهاد نظامی کشور ثالث، امری غیرعادی است و حمایت سیاسی هیچ دولت دیگری را هم در پی نخواهد داشت. حتی واکنش دولت فلسطینی به تصمیم بحرین و اسرائیل، دارای مبنای دیپلماتیک و در چارچوبی است که از یک دولت مودب با آداب سیاسی انتظار می‌رود.

دولت‌ها بر اساس اصل برابری و استقلال سیاسی و حاکمیت ملی خود می‌توانند تصمیم بگیرند که با چه دولت‌های دیگری روابط سیاسی داشته باشند و این مناسبات را تا چه حد توسعه بدهند. تصمیم‌گیری درباره ارتباط با اسرائیل، از مظاهر استقلال کشور بحرین و از اختیارات بدیهی رهبران بحرینی است و هیچ دولت دیگری نمی‌تواند مقام‌های این کشور را بابت تصمیم داخلی‌شان به «انتقام» و «پاسخ درخور» تهدید کند.

چنین واکنشی مصداق دخالت در امور داخلی دیگر کشورها و تهدید به استفاده از زور است که مطابق منشور ملل متحد ممنوع است و جمهوری اسلامی بر اساس تعهدات بین‌المللی‌اش باید آن را متوقف کند.

تغییر سلطان در عمان و سرنوشت رابطه با ایران

بحرین دومین کشور از شش عضو شورای همکاری خلیج فارس است که با اسرائیل روابط کامل سیاسی برقرار می‌کند. تا کنون عمان، کشوری که روابطی تاریخی و حسنه پیش و پس از انقلاب با ایران داشته است، از ایجاد روابط بین امارات و بحرین با اسرائیل استقبال کرده است و شواهدی وجود دارد که احتمالا در مسیر مشابهی برای برقراری رابطه با اسرائیل است؛ «سلطان قابوس»، پادشاه پیشین عمان، چند ماه پیش از درگذشت، به طور غیرمنتظره‌ای میزبان «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر اسرائیل شد.

 واکنش جمهوری اسلامی به این دیدار انتقادی بود، اما هرگز از چارچوب دیپلماتیک خارج نشد. با این همه در اقدامی غیرمنتظره «حسن روحانی»، رییس‌جمهور، برای شرکت در مراسم تدفین سلطان قابوس و آغاز پادشاهی «هیثم بن طارق آل سعید» شرکت نکرد و صرفا وزیر خارجه جمهوری اسلامی دیدار چند ساعته و تشریفاتی به مسقط پایتخت عمان داشت که نشانی از نزدیکی و روابط ویژه دو کشور در آن دیده نمی‌شد. سلطان هیثم چند ماه پیش از آن به عنوان فرستاده ویژه سلطان قابوس در مراسم تحلیف ریاست‌جمهوری حسن روحانی شرکت کرده بود، اما ماموران تشریفات بدون در نظر گرفتن جایگاه او در سلسله مراتب قدرت در عمان، او را در ردیف‌های عقب مجلس نشاندند.

ایران و عمان دو کشور پیرامونی تنگه هرمز در ورودی خلیج فارس هستند. اداره عبور و مرورها از این تنگه بین‌المللی در اختیار این دو کشور است، اما حالا همسایه شمالی به برقراری رابطه بحرین و اسرائیل، با تهدید رهبران بحرینی از سوی نهاد نظامی‌اش واکنش نشان داده و همسایه جنوبی از آن به عنوان قدمی در راه صلح در خاورمیانه استقبال کرده است.

 اگر عمان در ردیف کشورهای بعدی باشد که با اسرائیل رابطه کامل سیاسی برقرار کند، واکنشی از جنس آن‌چه سپاه به بحرین نشان داده در برابر عمان، وفادارترین کشور خلیج فارس به جمهوری اسلامی، غیر قابل تصور است.

به همین دلیل بحرین که ضعیف‌ترین حلقه در میان کشورهای حوزه خلیج فارس است، آماج شدیدترین واکنش جمهوری اسلامی، آن هم از سوی سپاه پاسداران انقلاب شده است. اقدامی که بی‌تردید آن‌چه را که مقام های جمهوری اسلامی از آن به عنوان «ایران‌هراسی» یاد می‌کنند، در منطقه خلیج فارس تشدید خواهد کرد.

«محمدجواد ظریف» زمانی با ارائه «طرح صلح هرمز» خطاب به دولت‌های خلیج فارس پرسیده بود که دلیل این همه خریدهای نظامی از آمریکا چیست و به جای آن می‌توانند با همکاری با ایران، امنیت منطقه را تامین کنند. آن طرح شکست خورد و هیچ استقبالی به دست نیاورد.

احتمالا اگر او بار دیگر این سوال را تکرار کند، هر کدام از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس بیانیه سپاه درباره روابط بحرین و اسرائیل را به او نشان خواهند داد.