آیت‌الله خمینی بنیان‌گذار انقلاب اسلامی، در مصاحبه‌ها و سخنرانی‌های متعدد پیش از پیروزی انقلاب، مدعی شد: «ما می‌خواهیم مطابق اعلامیه جهانی حقوق بشر عمل کنیم.» او در اظهارات متعدد، اصول و مواد اعلامیه جهانی حقوق بشر را مورد توجه قرار داد و بر رعایت آن‌ها در نظام جمهوری اسلامی تاکید کرد. او در ۲۹بهمن۱۳۵۶ در یک سخنرانی گفت: «اعلامیه آزادی حقوق بشر-سرلوحه‌اش- آزادی افراد است. هر فردی از افراد بشر آزاد است، باید آزاد باشد. همه باید در مقابل قانون علی‌السواء باشند. همه باید آزاد باشند در محلشان؛ در سکنی آزاد باشند، در شغلشان آزاد باشند، در مشی‌شان باید آزاد باشند. این اعلامیه حقوق بشر است که سرلوحه‌اش این مطلب است.» آیت‌الله خمینی در آبان۱۳۵۷ نیز در گفت‌وگو با راسل کر تصریح کرد: «حکومت اسلامی مبنی بر حقوق بشر و ملاحظه آن است. هیچ سازمانی و حکومتی به اندازه اسلام ملاحظه حقوق بشر را نکرده است. آزادی و دموکراسی به تمام معنا در حکومت اسلامی است.» او در این گفت‌وگو افزود: «اسلام همه حقوق و امور بشر را تضمین کرده است. الان از فشار حکومت در ایران، آزادی نه برای مرد است و نه برای زن؛ در اسلام برای همه هست.» بنیان‌گذار انقلاب روز ۸آبان۱۳۵۷ نیز در جمع ایرانیان مقیم خارج اظهار داشت: «ما می‌خواهیم همین مطابق اعلامیه حقوق بشر عمل بکنیم. ما می‌خواهیم آزاد باشیم؛ ما در مملکتمان استقلال می‌خواهیم، آزادی می‌خواهیم.»
آیا جمهوری اسلامی آن‌گونه که آیت‌الله خمینی مدعی بود، مطابق اعلامیه جهانی حقوق بشر عمل کرد؟ آیا حقوق بشر پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران جاری شد؟ «ایران وایر» در این گزارش می‌کوشد، به این پرسش‌ها پاسخ دهد.
وعده‌های حقوق بشری آیت‌الله خمینی
آیت‌الله خمینی، خصوصا در یکی دو سال منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی، در مصاحبه‌ها، سخنرانی‌ها و دیدارهای خود با خبرنگاران و شخصیت‌های بین‌المللی، بارها بر اصول متعدد اعلامیه جهانی حقوق بشر تاکید داشت و تصویری از حکومت آینده ایران ارائه کرد که محور آن حقوق بشر و آزادی‌های مصرح در آن خواهد بود. او از حقوق زنان، اقلیت‌ها، حق برابری، حق تعیین سرنوشت، حق حاکمیت قانون و آزادی بیان به‌طور قاطع دفاع کرد.
مهم‌ترین وعده‌های حقوق بشری آیت‌الله خمینی را این‌گونه می‌توان برشمرد:
- مطبوعات باید آزاد باشد؛ هیچ‌کس حق ندارد، جلوی قلم را بگیرد. (۱۵خرداد۱۳۴۳)
- باید اختناق از مطبوعات برداشته شود و سازمان‌ها نظارت در آن‌ها نکنند. (۴آبان۱۳۴۳)
- اسلام هیچ‌گاه مخالف آزادی زنان نبوده است؛ بر عکس اسلام با مفهوم زن به عنوان شیئ مخالفت کرده است و شرافت و حیثیت او را به وی باز داده است. زن مساوی مرد است. زن مانند مرد آزاد است که سرنوشت و فعالیتهای خود را انتخاب کند. (۴اردیبهشت۱۳۵۷)
- کلمه اینکه «اعطا کردیم آزادی را» این جرم است. آزادی مال مردم هست، قانون آزادی داده، خدا آزادی داده به مردم، اسلام آزادی داده، قانون اساسی آزادی داده به مردم. «اعطا کردیم» چه غلطی است؟ به تو چه که اعطا بکنی؟ تو چه کاره هستی اصلش؟ (۱۰خرداد۱۳۵۷)
- ما طبیعتا نسبت به عقاید مذهبی دیگران، بیشترین احترام را پس از سرنگونی دیکتاتوری و استقرار یک رژیم آزاد می‌گذاریم، شرایط حیات برای اکثریت مسلمان و اقلیتهای مذهبی بسیار خوب خواهد شد. (۲۲مهر۱۳۵۷)
- ببینند که این یک حق مسلم ملت، این یک حقی که همه عالم می‌گویند که باید با ملت‌ها باشد و از اساس دموکراسی این است که مردم آزاد باشند در این آرای خودشان، در [انتخاب] وکلای خودشان که به مجلس بفرستند؛ سرنوشت یک مملکتی به دست وکلا و این‌ها هست، و باید خود مردم سرنوشت شان در دست خودشان باشد، قانون اساسی این اختیار را داده است به مردم. (۲۹مهر۱۳۵۷)
- آزادی یکی از اموری است که اول حقی است که بشر دارد؛ حق ابتدایی است که بشر دارد که باید آزاد باشد. در آرای خویش آزاد باشد، در اعمالش آزاد باشد، خودش در مملکتش آزاد باشد. (۳۰مهر۱۳۵۷)
- زن‌ها در حکومت اسلامی آزادند؛ حقوق آن‌ها مثل حقوق مردها. اسلام زن را از قید اسارت مردها بیرون آورد و آن‌ها را هم‌ردیف مردها قرار داده است. تبلیغاتی که علیه ما می‌شود، برای انحراف مردم است. (آبان۱۳۵۷)
- زنان در انتخاب فعالیت و سرنوشت و همچنین پوشش خود با رعایت موازین آزادند. و تجربه کنونی فعالیتهای ضد رژیم شاه نشان داده است که زنان بیش از پیش آزادی خود را در پوششی که اسلام می‌گوید، یافته‌اند. (۱۰آبان۱۳۵۷)
- مطبوعات در نشر همه حقایق و واقعیات آزادند. هرگونه اجتماعات و احزاب از طرف مردم در صورتی که مصالح مردم را به خطر نیندازند، آزادند. (۱۱آبان۱۳۵۷)
- اسلام بیش از هر دینی و بیش از هر مسلکی به اقلیتهای مذهبی آزادی داده است. آنان نیز باید از حقوق طبیعی خودشان که خداوند برای همه انسان‌ها قرار داده است، بهره‌مند شوند. ما به بهترین وجه از آنان نگهداری می‌کنیم. در جمهوری اسلامی کمونیست‌ها نیز در بیان عقاید خود آزادند. (۱۶آبان۱۳۵۷)
- در جمهوری اسلامی، هر فردی از حق آزادی عقیده و بیان برخوردار خواهد بود، و لکن هیچ فرد و یا گروه وابسته به قدرت‌های خارجی را، اجازه خیانت نمی‌دهیم. (۸آذر۱۳۵۷)
- اسلام همیشه حافظ حقوق مشروع اقلیتهای مذهبی بوده و هست. آنان در جمهوری اسلامی آزادند و آزادانه به مسائل خود می‌پردازند و در پناه حکومت اسلامی چون بقیه افراد در اظهار عقیده آزادند. (۷آذر۱۳۵۷)
- در نظام اسلامی، زن همان حقوقی را دارد که مرد دارد؛ حق تحصیل، حق کار، حق مالکیت، حق رای دادن، حق رای گرفتن. در تمام جهاتی که مرد حق دارد، زن هم حق دارد. لکن در مرد هم مواردی است که چیزهایی به دلیل پیدایش مفاسد بر او حرام است و هم در زن مواردی هست که به دلیل اینکه مفسده می‌آفریند، حرام است. اسلام خواسته است که زن و مرد، حیثیت انسانی‌شان محفوظ باشد. اسلام خواسته است که زن ملعبه دست مرد نباشد. اینکه در خارج منعکس کرده‌اند که در اسلام با زن‌ها، با خشونت رفتار می‌شود، امر غیرصحیحی است و تبلیغات باطلی است که از مغرضین حاصل شده والّا مرد و زن هر دویشان در اسلام اختیارات دارند. اگر اختلافاتی هست برای هر دو هست و آن مربوط به طبیعت آنان است. (۱۶آذر۱۳۵۷)
- برادران اهل سنت هرگز از اقلیتهای مذهبی نیستند. و ما بارها گفته‌ایم که رفتارمان با اقلیتهای مذهبی بسیار خوب خواهد بود. اسلام آن‌ها را محترم شمرده است. ما به آنان تمام حقوقشان را می‌دهیم. آنان حق دارند در مجلس وکیل داشته باشند و آزادند به فعالیتهای سیاسی-اجتماعی بپردازند و آزادانه امور مذهبی خود را انجام دهند. آنان ایرانی هستند و مثل سایر ایرانیان در زیر چتر حکومت اسلامی زندگی با امنیت کامل خواهند داشت. (۷دی۱۳۵۷)
- اقلیتهای مذهبی در آینده آزاد هستند و در ایران در رفاه زندگی خواهند کرد، و ما با آن‌ها با کمال انصاف و مطابق با قانون عمل خواهیم کرد. آنان برادران ایرانی ما هستند. (۱۸دی۱۳۵۷)
پیروزی انقلاب اسلامی و روزگار اسف‌بار حقوق بشر در ایران
با پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ و استقرار حکومت جمهوری اسلامی، اگرچه آیت‌الله خمینی در برخی از سخنرانی‌ها و اظهاراتش از پاره‌ای از اصول حقوق بشر دفاع و سخنانی ایراد کرد که از آن بوی حمایت از حقوق بشر به مشام می‌رسید؛ او گفت:
- من اعلام کردم این را، اعلامیه داده‌ام، که حبسی را در حکومت اسلامی -ولو هرچه مجرم باشد- حبسی را حق ندارند به اینکه گرسنگی بدهند، حق ندارند به اینکه یک سیلی به او بزنند، حق ندارند به اینکه او را شکنجه بکنند، حق ندارند که یک کلمه درشت به او بگویند. آن قدری که حقش این است که محاکمه‌اش بکنند، هر طور جرمی که دارد به آن جرم [مجازات] بکنند، جزا به او بدهند؛ بیشتر از این نه، زاید بر این نه. (۲۵اردیبهشت۱۳۵۸)
- انسان در انتخاب شغل‌ها و سایر انواع انتخابات آزاد است. آزاد خلق شده است. و در اسلام آزادی به او اعطا شده است. لکن خود انسان‌ها در انتخاب شغل، مختلف هستند، و این اختلاف تابع آن اختلاف نفسانی خودشان و اخلاق باطنی خودشان است. (۲۳اردیبهشت۱۳۵۹)
- ملت و شما و هرکس آزاد است، همیشه و به هر کس که می‌خواهد رای می‌دهد. (۱۱آذر۱۳۶۱)
- هیچ‌کس حق ندارد کسی را بدون حکم قاضی که از روی موازین شرعیه باید باشد توقیف کند یا احضار نماید، هر چند مدت توقیف کم باشد. (۲۴آذر۱۳۶۱)
- [هیچ‌کس حق ندارد] نسبت به فردی اهانت نموده و اعمال غیرانسانی-اسلامی مرتکب شود، یا به تلفن یا نوار ضبط صوت دیگری به نام کشف جرم یا کشف مرکز گناه گوش کند، و یا برای کشف گناه و جرم هر چند گناه بزرگ باشد، شنود بگذارد و یا دنبال اسرار مردم باشد، و تجسس از گناهان غیر نماید یا اسراری که از غیر به او رسیده ولو برای یک نفر فاش کند. تمام این‌ها جرم [و] گناه است و بعضی از آن‌ها چون اشاعه فحشا و گناهان از کبایر بسیار بزرگ است، و مرتکبین هر یک از امور فوق مجرم و مستحق تعزیر شرعی هستند و بعضی از آن‌ها موجب حد شرعی می‌باشد. (۲۴آذر۱۳۶۱)
- مردم در سراسر کشور در انتخاب فرد مورد نظر خود آزادند؛ و احدی حق تحمیل خود یا کاندیداهای گروه یا گروه‌ها را ندارد. هیچ مقامی و حزبی و گروهی و شخصی حق ندارد به دیگران که مخالف نظرشان هستند، توهین کنند؛ یا خدای نخواسته افشاگری نمایند؛ گرچه همه حق تبلیغات صحیح برای خود یا کاندیداهای خود یا دیگران را دارند، و هیچ کس نمی‌تواند جلوگیری از این حق نماید. (۲۲بهمن۱۳۶۲)
- مردم سرنوشت خودشان دست خودشان است. و انتخابات برای تاثیر سرنوشت شما ملت است...انتخابات سرنوشت یک ملت را دارد تعیین می‌کند. انتخابات بر فرض اینکه سیاسی باشد و هست هم، این دارد سرنوشت همه ملت را تعیین می‌کند، یعنی آحاد ملت سرنوشت زندگیشان در دنیا و آخرت منوط به این انتخابات است. این این طور نیست که انتخابات را باید چند تا مجتهد عمل کنند...انتخابات سرنوشت حتی شمایی که در آنجا هستید را تعیین می‌کند. یک امری که سرنوشت آحاد ملت در دست اوست، وظیفه آحاد ملت است که در آن دخالت کند، مربوط به یک قشری، دون قشری نیست، همه باید در این دخالت بکنند. (۹اسفند۱۳۶۲)
اما این همه ماجرا نبود؛ او در عمل با اصرار بر رعایت اصول اسلامی، دستور اعدام مخالفان، بستن مطبوعات، سرکوب مخالفان و شکستن قلم‌ها را صادر کرد و ابایی نداشت که اظهارات قبلی خود را با این سخنان کامل نقض کند:
- قلم آزاد است، اما هر قلمی؟! بیان آزاد است، اما هر بیانی؟! یک بیان است که یک مملکت را به دامن ابرقدرت‌ها می‌اندازد. آیا این بیان آزاد است؟! این را ما بگوییم آزادی، که مملکت ما را به فساد بکشید؟! یک قلمی است که با صهیونیسم و امثال این‌ها روابط دارد. یک روزنامه‌ای که با بودجه آن‌ها اداره می‌شود و خودشان تیراژی ندارند تا خود را اداره کنند. ما باید به این‌ها بگوییم آزاد هستید؟!...باز هم ما بگوییم که شما آزادید؟! فقط به‌واسطه کلمه آزادی! باید حدود آزادی آن چیزی باشد که ملت می‌خواهد. نه اینکه بر خلاف ملت، آدم آزاد است. خوب من آزادم، یک تفنگ هم دستم هست بزنم یک کسی را بکشم. این چه آزادی است؟ آزادی موازین دارد. (۲۶اردیبهشت۱۳۵۹)
- معنی آزادی این نیست که کسی بخواهد توطئه کند، در توطئه هم آزاد است؛ نه، در توطئه آزاد نیست؛ یا حرف‌هایی را بزند که شکست ملت است، شکست نهضت است، این آزادی نیست. در چهارچوب این نهضت، انقلاب اسلامی، همه مردم آزاد هستند. (۳۱اردیبهشت۱۳۵۹)
- ما نمی‌گوییم آرامش باشد، هر کسی بخواهد آزادی غربی باشد، بیاید بیرون -مثلا- مشروب بخورد، یا دکان باز بکند برای خودش. این آزادی در حدود احکام اسلام است، در حدود اخلاق انسانی است نه اینکه -مثلا- آزاد باشد، هر کاری دلش می‌خواهد توی خیابان‌ها بکند. در هر صورت، تمام قطب‌های اسلام را باید ما ملاحظه بکنیم؛ هم آن جهاتی که نباید پاسدار و پاسبان و این‌طور چیزها به مردم تعدی بکنند و نباید آن‌ها هم خیال بکنند که حالا که این طور شد، پس ما هر کاری دلمان می‌خواهد بکنیم. نخیر، این طور نیست؛ آن با شدت سرکوب خواهد شد. اگر کسی فسق بکند در خارج، متجاهر بشود، هر نحو فسقی باشد، به شدت باید دولت با او عمل کند و پاسدارها و پاسبان‌ها و این‌ها مامورند به اینکه با آن‌ها شدت کنند. اگر کسی آمد و نهی کردند، او نکرد، باید او را بگیرند و تحویل بدهند. (۱دی۱۳۶۱)
در دوره کوتاه زمام‌داری آیت‌الله خمینی و پیش از مرگ او، نقض گسترده حقوق بشر در ایران کلید خورد. در این دوره:
- گشت‌های ارشاد و گشت‌های خیابانی توسط پرسنل کمیته‌های انقلاب اسلامی آغاز و دستگیری و آزار و اذیت مردان و زنان به دلیل نوع پوشش کلید خورد؛
- حجاب زنان اجباری شد؛
- موسیقی به شدت محدود و نمایش آلات موسیقی در صداوسیما ممنوع و بساط تک‌خوانی زنان برچیده شد؛
- حذف دگراندیشان و منتقدان سیاسی از جریان انتخابات آغاز و عملا نظارت استصوابی و یک‌دست‌سازی در حکومت کلید خورد؛
- موج گسترده اعدام مخالفان بدون رعایت آیین دادرسی کیفری آغاز و شمار گسترده‌ای از زندانیان به جوخه‌های اعدام سپرده شدند؛
- مصادره اموال اشخاص حقیقی و حقوقی به نام مستضعفان آغاز و حق مالکیت خصوصی نادیده گرفته شد؛
- سن مسئولیت کیفری معادل سن مسئولیت شرعی قلمداد و حقوق کودکان به‌طور کامل پایمال شد؛
- شکنجه، اعتراف‌گیری توسط زندانبانان و تجسس در زندگی مردم و تفتیش عقاید از طریق دایره‌های گزینش به امری عادی تبدیل شد؛
- پرهیز از مراجعه به آراء عمومی و تصمیم‌گیری بدون دریافت نظر مردم به رویه‌ای در نظام تصمیم‌سازی در جمهوری اسلامی تبدیل شد؛
- برچیدن بساط راهپیمایی‌های اعتراضی و سرکوب گسترده معترضان از کردستان تا تهران؛
- تجاوز گسترده به حقوق اقلیتهای دینی و مذهبی و رقم زدن کوچ اجباری پیروان ادیان بهایی، یهودی، مسیحی و زرتشتی و گوشه‌نشینی و محرومیت گسترده اهل تسنن.
آیت‌الله خمینی در نامه‌ای به کمیته اعدام‌ها می‌نویسد: «رحم بر محاربین، ساده‌اندیشی است؛ قاطعیت اسلام در برابر دشمنان خدا از اصول تردیدناپذیر نظام اسلامی است، امیدوارم با خشم و کینه انقلابی خود نسبت به دشمنان اسلام، رضایت خداوند متعال را جلب نمایید، آقایانی که تشخیص موضوع به عهده آنان است وسوسه و شک و تردید نکنند و سعی کنند اشداء علی الکفار باشند. تردید در مسائلِ قضاییِ اسلامِ انقلابی نادیده گرفتن خون پاک و مطهر شهدا می‌باشد.» نامه‌ای که نشانی از وفاداری به حقوق بشر ندارد و مبنای عمل در نظام جمهوری اسلامی از آغاز بوده و باعث شد تا «آیت‌الله منتظری» در اعتراض به آنچه آن روزها در زندان‌ها می‌گذشت، خطاب به کمیته اعدام‌ها بگوید: «بزرگترین جنایتی که در جمهوری اسلامی شده و در تاریخ ما را محکوم می‌کند، به دست شما انجام شده و [نام] شما را در آینده جزء جنایتکاران در تاریخ می‌نویسند.»
آنچه در یک دهه اول انقلاب و تحت فرمان آیت‌الله خمینی کلید خورده بود، در دوره «آیت‌الله خامنه‌ای» نیز تداوم و گسترش یافت و ایران در ردیف ناقضان حقوق بشر در سطح بین‌المللی معرفی شد. ایران بارها طی سال‌های گذشته توسط کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل و اتحادیه اروپا به نقض گسترده حقوق بشر متهم و قطعنامه‌هایی در محکومیت حکومت جمهوری اسلامی صادر شده است. انتخاب کمیسیونر حقوق بشر در امور ایران و سپردن ماموریت نظارت بر مسائل حقوق بشر ایران و ارائه گزارش، نشان می‌داد که نهادهای بین‌المللی نگرانی گسترده‌ای نسبت به نقض حقوق بشر در ایران دارند.
بررسی‌های بین‌المللی سایت our world in data که یک نشریه علمی آنلاین مسقر در دانشگاه آکسفورد است و روی مشکلات بزرگ جهانی تمرکز می‌کند، نشان می‌دهد که اوضاع حقوق بشر در ایران وخیم و در میان بدترین کشورهای جهان قرار دارد. در این بررسی‌ها، رتبه ایران از ۱۰ معادل ۹.۳ است:
این چارت نشان می‌دهد که برای یافتن کشوری بدتر از ایران از منظر نقض حقوق بشر، تنها باید سراغ از برخی کشورهای آفریقایی گرفت. خارج از قاره آفریقا، هیچ کشوری اوضاعی بدتر از ایران ندارد.
جمع‌بندی
آیت‌الله خمینی بنیان‌گذار انقلاب اسلامی، در مصاحبه‌ها و سخنرانی‌های متعدد پیش از پیروزی انقلاب، مدعی شد: «ما می‌خواهیم مطابق اعلامیه جهانی حقوق بشر عمل کنیم.»
«ایران وایر» طی ده روز گذشته کوشید طی گزارش‌های متعدد، ادعاهای آیت‌الله خمینی در خصوص حکومت تحت امرش را مرور و با ارائه تصویری از آنچه ادعا شده بود و آنچه طی ۴۲ سال گذشته، مردم ایران با آن زندگی کرده‌اند، این ادعاها را درستی‌سنجی کند. خروجی تمامی راست‌آزمایی‌ها، ارائه نشانِ «دروغ پینوکیو» به آیت‌الله خمینی بود؛ چرا که هیچ‌یک از ادعاهایش واقعیت نیافت و جمهوری اسلامی در نقطه مقابل آنچه وعده داده بود، شکل گرفت.
آخرین ادعای بررسی شده آیت‌الله خمینی، توسط «ایران وایر» نشان می‌دهد که ادعای او مبنی بر اینکه «ما می‌خواهیم مطابق اعلامیه جهانی حقوق بشر عمل کنیم»، بزرگترین دروغی بود که با آن مردم را علیه نظام پهلوی بسیج و بنای انقلاب ۱۳۵۷ را گذاشت.
فارغ از اظهارات پیش و پس از انقلاب آیت‌الله خمینی که در پاره‌ای موارد کاملا متناقض بود؛ در عمل جمهوری اسلامی نه تنها طی ۴۲ سال گذشته کمترین بهایی به حقوق بشر نداده است، بلکه درست در نقطه مقابل آن عمل کرده و بارها و بارها توسط سازمان‌های بین‌المللی از جمله کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل با اعتراض مواجه و قطعنامه‌های زیادی در محکومیت نقض حقوق بشر را شاهد بوده و تاکنون کمترین اقدامی برای استیفای حقوق بشر نکرده است؛ به‌طوری که امروز ایران در ردیف کشورهایی با بالاترین نرخ اعدام کودکان، اعدام مخالفان، سرکوب معترضان، تضییع حقوق زنان و اقلیت‌ها، حبس روزنامه‌نگاران و توقیف مطبوعات قرار دارد و انتخاباتی غیردموکراتیک برگزار می‌کند. مردم ایران با انتخاباتی که در این کشور برگزار می‌شود، هیچ سهمی در تعیین سرنوشت خود ندارند؛ بلکه شش فقیه در شورای نگهبان تصمیم می‌گیرند، چه کسانی حق انتخاب شدن دارند و مردم ایران مجبورند یا قید انتخابات را بزنند یا افرادی را انتخاب کنند که شورای نگهبان برای آن‌ها دست‌چین کرده است. ضمن اینکه همین مجلس و دولت فرمایشی نیز از کمترین استقلال برخوردار نیستند و محکوم به اجرای احکام حکومتی رهبر ایران هستند.
از این رو، «ایران وایر» به ادعای آیت‌الله خمینی مبنی بر اینکه «ما می‌خواهیم مطابق اعلامیه حقوق بشر عمل کنیم»، نشانِ «دروغ پینوکیو» می‌دهد و آن را بزرگترین وعده دروغ آیت‌الله خمینی می‌داند؛ دروغی که سرنوشت یک ملت را دگرگون و به امید آن‌ها خیانتی بزرگ کرد.
دروغ پینوکیو: اظهاراتی که عدم صحت آن‌ها قبلا ثابت شده یا بر اساس تحقیقات و مدارک موجود، کذب از کار درآمده‌اند یا به عبارتی، یک دروغ عیان هستند.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره روش‌شناسی راستی‌آزمایی در «ایران‌وایر»، این‌جا را کلیک کنید.
مطالب مرتبط:
وعده‌های پوشالی یا دروغ‌های مردم فریب «امام راحل»
آیا طبق وعده آیت‌الله خمینی، انقلاب ۵۷ یک جمهوری متکی به آرای آزاد مردم ایجاد کرد؟
خمینی و دروغی دیگر؛ سازمان امنیت و زجرهای آن در جمهوری اسلامی وجود نخواهد داشت
بررسی ادعای روح‌الله خمینی؛ آیا قانون حقوق زنان و اقلیتهای مذهبی را رعایت کرده است؟
دروغ دیگر آیت‌الله: در جمهوری اسلامی فقرا به رفاه و مستمندان به حقوق خودشان می‌رسند
راستی‌آزمایی حرف‌های خمینی؛ آیا شاه مانع رشد دانشگاه‌ها و برهم‌زننده اقتصاد بود؟
دروغ بزرگ روح‌الله خمینی: اصل ولایت فقیه جلوی استبداد را می‌گیرد
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر