جوایز «جشنواره فیلم فجر» در شرایطی اهدا شد که بسیاری معتقدند فیلم‌هایی که توسط نهادهای امنیتی ساخته شده بودند، جوایز این دوره از جشنواره را درو کردند. موضوع ساخت فیلم‌های امنیتی سال‌ها است در سینما مطرح می‌شود اما سخنان وزیر اطلاعات که اخیرا از تولیدات سینمایی سازمان مطبوعش نام برده، این موضوع را بار دیگر سر زبان‌ها انداخته است. ولی تمام فیلم‌های امنیتی به دستور و خواست وزارت اطلاعات ساخته نمی‌شوند، اطلاعات سپاه و نهادهای حکومتی دیگر هم وارد این بازی شده‌اند و موازی‌کاری آن‌ها به سینما هم کشیده است.
آن‌ها تاریخ را به نفع جمهوری اسلامی مصادره می‌کنند و ایدئولوژی‌های مدنظر حکومت را در بسته‌بندی‌های زیبا به خورد مخاطب می‌دهند. با این حال، بین خودشان هم اختلاف نظر وجود دارد. این گزارش درباره اختلاف‌نظرهای نیروهای امنیتی سینما با یک‌دیگر است.
***
سخنان وزیر اطلاعات بار دیگر موضوع قدیمی سرمایه‌گذاری نهادهای امنیتی در سینما را مطرح کرده است. او پیش‌تر نیز گفته بود که فیلم «روباه» به کارگردانی «بهروز افخمی»، با سرمایه‌گذاری این وزارتخانه ساخته شده است.
همکاری نزدیک برخی از کارگردانان با وزارت اطلاعات موضوع جدیدی نیست؛ از جمله «مسعود شیخ‌الاسلام»، فرمانده سابق اطلاعات نیروی انتظامی که شخصیت او در فیلم «ماجرای نیمروز» با اسم «مسعود» مطرح شده است، در کتاب «رعد در آسمان بی ابر»، درباره یکی از اتفاقات مربوط به «سازمان مجاهدین خلق» می‌گوید سند آن را آقای «آ» که کارگردان تلویزیون است، به «ص»، معاون امنیت سابق وزارت داده است.
او می‌گوید این کارگردان درباره موضوع کشته شدن فردی به نام «حبیب روستا» که گفته می‌شود هوادار سازمان مجاهدین بوده اما توسط آن‌ها کشته شده، یک «گزارش قشنگ و کامل» کار کرده است.
یک سال پیش از این سخنان وزیر اطلاعات نیز اکانت توییتری «نهانخانه» به نقش «مرتضی اصفهانی» یا «مرتضی قبه»، رییس دفتر «سعید امامی» در ساخت این فیلم‌ها اشاره و به او حمله کرده بود؛ اکانتی که به نظر می‌رسد نزدیک به «علی‌اکبر رائفی‌پور»، سخنران و تئوریسین نزدیک به حاکمیت است.
انتشار این توییت و متون انتقادی از فیلم‌های امنیتی از سوی نهادهای نزدیک به حاکمیت نشان از رقابت پشت پرده این جریانات جهت دریافت سهم بیشتری از منابع مالی نهادهای امنیتی برای کارهای فرهنگی دارد. بخشی از این درگیری نیز می‌تواند مربوط به رقابت‌های مالی تهیه کنندگان باشد و تلاش برای حاشیه بردن فیلم‌های رقبا.
بخش مهم‌تر درگیری در فیلم‌های امنیتی اما تلاش برای داشتن دست بالاتر در روایت تاریخ است. یکی از کارکردهای فیلم‌های ساخته شده توسط وزارت اطلاعات و یا سپاه پاسداران، تحریف تاریخ است؛ موضوعی که حتی اعتراض برخی از چهره‌های سیاسی داخلی را نیز به دنبال داشته است؛ از جمله سخنان «صادق زیباکلام» درباره فیلم ماجرای نیمروز.
زیباکلام گفته بود: «در برابر ترورهای مجاهدین، ما هم مثل شمر اعدام کردیم. این فیلم اصلا در بیننده آگاهی تاریخی به وجود نمی‌آورد. ما اصلا نمی‌فهمیم که چرا آن‌ها شلیک و انفجار می‌کنند.» ماجرای نیمروز یکی از فیلم‌های ساخته شده توسط سازمان فرهنگی اوج، وابسته به سپاه پاسداران است که روایت رسمی جمهوری اسلامی از ترورهای دهه ۶۰ توسط سازمان مجاهدین است.
هر چند نهادهای امنیتی درباره تحریف تاریخ به نفع جمهوری اسلامی اتفاق نظر دارند اما بین آن‌ها نیز درباره تحریف تاریخ به نفع جناح‌های درون حکومت درگیری وجود دارد؛ از جمله اعتراض اکانت نهانخانه به این‌که چرا در فیلم «سیانور»، نقش «محسن خاموشی»، برادر «علینقی خاموشی»، از چهره‌های «حزب موتلفه اسلامی» که «پدرخوانده پتروشیمی ایران» خوانده می‌شود، در پاک‌سازی‌های درونی سازمان مجاهدین خلق نادیده گرفته شده است.
محسن خاموشی در ترور «مجید شریف واقفی»، از اعضای ارشد سازمان مجاهدین خلق که با هدف تصفیه طیف مذهبی از این سازمان انجام شد، نقش داشته است.
در این میان، روایت نقش مقامات جمهوری اسلامی در اتفاقات تاریخی نیز در برهه‌های مختلف متفاوت است؛ از جمله موضوعاتی چون نقش «اکبرهاشمی رفسنجانی» در پذیرش قطع‌نامه و یا ماجرای «سعید شاهسوندی» در فیلم «رد خون.»
در این فیلم به مقامات اطلاعاتی گفته می‌شود که شاهسوندی مجروح شده و در بیمارستان است و آن‌ها بالای سر او می‌روند.
سعید شاهسوندی، از اعضای ارشد سازمان مجاهدین خلق که از این سازمان جدا شده اما در «عملیات فروغ جاویدان» شرکت کرده بود، زخمی و پس از چند روز بازداشت شد. او گفته است ماموران جمهوری اسلامی قصد داشته‌اند وی را بکشند اما فرمانده آن‌ها او را شناخته و مانع شده است.
درباره این‌که این فرمانده چه کسی بوده، روایت‌ها متفاوت است؛ از جمله این‌که او «احمد وحیدی»، فرماندار نظامی کرمانشاه بوده است.
«مصطفی تاج‌زاده» گفته که «علی خامنه‌ای» در سمت رییس جمهوری دستور داده بود سعید شاهسوندی اعدام نشود اما در نشستی که در «خبرگزاری ایرنا» درباره فیلم رد خون برگزار شد، یکی از نیروهای وزارت اطلاعات که نام او ذکر نشده، می‌گوید تصمیم‌گیری در این باره از حوزه بازجو و مسوولانش فراتر نرفته است.
او که گویا از جمله بازجویان شاهسوندی بوده است، می‌گوید: «سطح تصمیم‌گیری در این موارد، در حد من و مسوول من و حداکثر وزیر بود. ما با هزار زحمت در نهایت یک جلسه از وزیر گرفتیم تا در مورد سعید شاهسوندی صحبت کنیم.»
برخی از درگیری‌های فیلم‌های امنیتی نیز خرده حساب‌های ماموران و مقامات این وزارتخانه با یک‌دیگر است؛ از جمله سال ۱۳۹۷، پس از پخش دوباره فیلم «قلاده‌های طلا» در صداوسیما، وزارت اطلاعات اعلام کرد «ابوالقاسم طالبی»، کارگردان این فیلم از کارمندان سابق این وزارتخانه بوده است. به جز ماجرای نفوذی نشان دادن مقام ارشد وزارت اطلاعات در این فیلم، درگیری مدیران وزارت اطلاعات «حسن روحانی» با طالبی که از نیروهای سابق این وزارتخانه بوده است نیز می‌تواند در این موضع تاثیرگذار باشد.
ابولقاسم طالبی البته پس از این سخنان، در توییتی خبر از تشکر رهبر جمهوری اسلامی از پخش دوباره این فیلم داد.
در این میان، نام مرتضی اصفهانی یا مرتضی قبه بیش از دیگر مقامات و نیروهای امنیتی فعال در سینما مطرح شده و حملاتی نیز از سوی برخی چهره‌های اصول‌گرا به او شده است؛ به‌ویژه درباره سریال خانه امن. در بخشی از این سریال، «محمودرضا خاوری» در خارج از کشور توسط ماموران امنیتی کشته می‌شود.
سایت «مشرق» در گزارشی نوشته بود که نمایش این موضوع باعث می‌شود در صورت هر اتفاقی برای خاوری، اتهام متوجه جمهوری اسلامی شود.
مرتضی اصفهانی یا مرتضی قبه که گفته می‌شود برادرش، «غلامرضا قبه» معاون «غلامحسین کرباسچی»، شهردار سابق تهران بود، به عنوان همکار سعید امامی در میان متهمان پرونده قتل‌های زنجیره‌ای بازجویی شد. در فیلم منتشر شده از این بازجویی‌ها، لهجه اصفهانی او نیز مشخص است.
پیش از این، «فرهاد توحیدی» در مصاحبه با «ایران‌وایر»، درباره همکاری اصفهانی در نگارش فیلم‌نامه «امکان مینا» گفته بود که از او اطلاعات زیادی ندارد.
مرتضی قبه یا اصفهانی همان رویه امنیتی را در رفتار خود نیز ادامه می‌دهد؛ از جمله در مقدمه گفت‌وگوی «روزنامه صبح نو» با او، نوشته شده بود: «مرتضی اصفهانی را نه ملاقات کردیم و نه صدایش را شنیدیم بلکه به واسطه یک دوست سوالات ما را دریافت کرد و سپس به صورت مکتوب پاسخ‌ها را برای‌مان ارسال کرد.»
اصفهانی در این مصاحبه گفته بود پس از تولید حدود سه هزار دقیقه مستند، وارد کار سینما و تلویزیون شده و مشوقش برای ورود به سینما، «مسعود کیمیایی» بوده که با فیلم «ضیافت» آغاز شده است.
این فیلم در سال ۱۳۷۴ ساخته شد. در آن زمان، اصفهانی باید از همکاران سعید امامی بوده باشد. کیمیایی اما ارتباط با سعید امامی را رد کرده بود.
«محمود رضوی» نیز درباره همکاری با اصفهانی گفته است: «شخصی با فامیل قبه نمی‌شناسم.
آقای حاج مرتضی اصفهانی در چند فیلم مشاور امنیتی پروژه‌های ما بوده‌اند و مورد تایید نهادهای ذی‌صلاح. نقش مشاور هم مشورت دادن به تهیه کننده و کارگردان است. چیزهایی هم که در این چند وقت خوانده‌ام، توهمات دوستان بوده است؛ حداقل در پروژه‌هایی که با ما کار کرده‌اند.»
بهروز افخمی از فعالیت بیشتر مرتضی اصفهانی در سینما استقبال کرده و گفته است که او بسیار بااستعداد و خوش‌فکر است و می‌تواند فیلم‌نامه‌نویس و فیلم‌ساز توانایی شود.
اصفهانی به جز کمک در نوشتن فیلم‌نامه، در دیگر جزییات فیلم‌ها نیز حضور فعال‌تری دارد. «روزنامه فرهیختگان» نوشته بود که او غیر از فیلم‌نامه، حتی در بحث بازی بازیگران هم دستی بر آتش دارد و سر صحنه سریال «ترور خاموش» هم حضور داشته است.
این زمینه سازی‌ها شاید مقدمه‌ای برای این باشد که او نیز مانند «مسعود ده‌نمکی»، در دوره‌ای سودای کارگردانی داشته باشد.
مطالب مرتبط:
جشنواره فیلم فجر؛ نهادهای امنیتی جوایز را درو می‌کنند
نمایش «گوش‌های لیلا حاتمی» باعث حذف یک فیلم از جشنواره فجر شد
جشنواره فیلم فجر در دهه۸۰؛ نظارت و شماتت فرا دولتی
داستان جدید علی‌اکبر رائفی‌پور؛ رونمایی از مجوز امربه‌معروف مسئولان
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر