دهه ۸۰ برای «ابراهیم رئیسی»، ادامه ترقی در قوه قضاییه بود و دهه ۹۰، دوره ریاست بر این قوه و ناکامی در تصدی ریاست جمهوری. هر چند که او در دهه ۸۰ نیز ممکن بود رییس قوه قضاییه شود اما در آن زمان «صادق لاریجانی» محبوب «علی خامنه‌ای»، رهبر جمهوری اسلامی بود و از نظر جایگاه حوزوی نیز رئیسی موقعیت بسیار پایین تری داشت.
سال ۱۳۸۳، ابراهیم رئیسی در دوره ریاست «محمود هاشمی شاهرودی»، معاون اول قوه قضاییه شد. یک سال پس از انتصاب او به این سمت، دولتِ هم‌سو با قوه قضاییه بر سر کار آمد.
در «فهرست اولیه و غیر رسمی کابینه «محمود احمدی‌نژاد»، نام ابراهیم رئیسی یک بار برای وزارت دادگستری و یک‌بار هم همراه با «غلامحسین محسنی اژه‌ای» و «مصطفی پورمحمدی»، برای وزارت اطلاعات آمده بود. یک ماه قبل نیز بلافاصله بعد از بیرون آمدن نام احمدی‌نژاد از صندوق آرا، خبرگزاری «ایسنا» فهرستی منتسب به گروهی تحت عنوان «جبهه مردمی» منتشر کرد که در آن نام ابراهیم رئیسی برای وزارت اطلاعات مطرح شده بود؛ این بار همراه با «علی رازینی» و «عبدالنبی نمازی». با این حال، او هم‌چنان در سمت خود باقی ماند.
در پنج سال نخست معاون اولی رئیسی که مقارن با دولت اول احمدی‌نژاد بود، موارد متعددی از نقض حقوق بشر و ایجاد محدودیت‌ها و دستگیری‌ها توسط هر دو قوه مجریه و قضاییه روی داد؛ از فشار به دانشجویان منتقد و پلمب «دفتر تحکیم وحدت» (تشکل دانشجویی اصلاح‌طلب) و اخراج و محرومیت از تحصیل دانشجویان تا آغاز برنامه‌هایی مانند «گشت ارشاد» (برخورد با بدحجابی) و برخورد با فعالان «کمپین یک میلیون امضا» (کارزاری برای برابری حقوق زن و مرد).
اوج برخوردهای قضایی دهه ۸۰ اما سرکوب معترضان به نتایج اعتراضات سال ۱۳۸۸ بود که بخشی از آن در دوره ریاست محمود هاشمی شاهرودی و بخش دیگر در دوره ریاست صادق لاریجانی رخ داد. ابراهیم رئیسی و غلامحسین محسنی اژه‌ای در هر دو دوره حضور داشتند.
یکی از اقدامات قوه قضاییه، اعدام «آرش رحمانى‌پور» و «محمدرضا على‌زمانى» بود که پیش از اعتراضات و به اتهام عضویت در «انجمن پادشاهی» بازداشت شده بودند. با این حال، دادستانی تهران اعلام کرد که آن‌ها به دلیل نقش داشتن در اعتراضات بازداشت شده‌اند.
ابراهیم رئیسی قاطعانه از این اقدام دفاع و حتی اذعان «محمدجواد لاریجانی»، معاون بین‌الملل قوه قضاییه به دستگیری ماه‌ها قبل اعدام شدگان را رد کرد و در جمع نیروهای بسیج و سپاه قم گفت: «دو نفری که اعدام شده و ۹ نفر دیگر که به زودی اعدام خواهند شد، قطعا در جریان آشوب‌های اخیر دستگیر شدند و هر کدام به یکی از جریان‌های ضد انقلاب مرتبط بوده و با انگیزه نفاق و براندازی نظام در اغتشاشات حضور یافته‌اند.»
او در واکنش به سخنان کسانی که واژه «رأفت اسلامی» و «عفو» را به کار می‌‌بردند نیز گفت: «ما راه برخورد با اغتشاش‌گران را تا انتها ادامه داده و ریشه فتنه را از میان برمی‌داریم.»
پس از افشای شکنجه‌های جسمی و جنسی زندانیان در بازداشتگاه «کهریزک» و مرگ چند نفر از زندانیان، رئیسی جزو هیات سه نفره منصوب رییس قوه قضاییه برای بررسی ادعای تجاوز به بازداشت شدگان بود. او اما اتفاقات این بازداشتگاه را «حاشیه‌ای» دانست و گفت متن اصلی، ظلم بزرگ به نظام اسلامی است.
او و دو عضو دیگر این هیات، ادعای آزار جنسی بازداشت شده‌ها را کاملاً ساختگی و برای انحراف افکار عمومی خواندند و خواستار برخورد قاطع با کسانی شدند که با «نشر اکاذيب» و «ايراد تهمت و افترا»، موجب «تشويش اذهان عمومی» و «هتک حيثيت و اعتبار نظام» را فراهم کردند.
در قضیه حصر خانگی «میرحسین موسوی»، «زهرا رهنورد» و «مهدی کروبی»، رهبران «جنبش سبز» نیز ابراهیم رئیسی ابتدا از محاکمه آن‌ها خبر داد و تا سال‌ها بعد که دادستان کل کشور شد، از این موضوع سخن گفت. او در سال ۱۳۹۳، محصوران را «یزید صفتان جاهل» که «شیطان» بر آن‌ها مسلط شده بود نامید که نظام جمهوری اسلامی با آن‌ها به رافت رفتار کرده است.»
رئیسی در همان سال و پس از ۱۰ سال معاون اولی قوه قضاییه، جای خود را به غلامحسین محسنی اژه‌ای داد و به جای او، دادستان کل کشور شد.
جایگاه متفاوت پس از تولیت آستان قدس
اسفند ۱۳۹۴، پس از فوت «عباس واعظی طبسی»، تولیت آستان قدس رضوی، رئیسی به این سمت منصوب شد. انتصاب به عنوان تولیت آستان قدس رضوی او را در مرکز توجهات قرار داد. این سمت از جهتی نمادین محسوب می‌شد و از سوی دیگر خراسان به عنوان زادگاه خامنه‌ای، اهمیت ویژه‌ای داشت.
او تلاش کرد نشان دهد رویه‌ای متفاوت با عباس واعظ طبسی دارد و امکان استفاده مردم مشهد از امکانات وسیع این آستان را فراهم کرده است.
نزدیکان رئیسی مبارزه با فساد در آستان قدس که مشهور به فساد بود را نیز دیگر اقدام او ذکر کردند. او «مهدی عزیزیان»، قائم مقام آستان قدس رضوی و برادرزن واعظ طبسی را از این سمت برکنار و به عنوان مشاور خود منصوب کرد.
سال ۱۳۹۶، اعلام شد که عزیزیان به دلیل سوء‌استفاده مالی از این نهاد از کشور خارج شده است. پس از انتشار این خبر، «جعفر صباغیان»، مسوول دفتر قائم مقام آستان قدس رضوی گفت عزل عزیزی جزو اولین تغییرات مدیریتی ابراهیم رئیسی بوده است. با این حال، جزییات این پرونده اعلام نشد و مشخص نشد که اگر او تخلف مالی داشته، چرا در فاصله سال‌های ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۶ بازداشت نشده و موفق به خروج از کشور شده است.
نامزدی ریاست جمهوری و ناکامی
رئیسی که قبلا گفته بود خدمت به «امام رضا» و جایگاهی که امروز دارد، با هیچ مسوولیتی قابل قیاس نیست، در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۶ نامزد شد و «مراجعات متعدد» را دلیل آمادگی برای حضور در رقابت‌های انتخاباتی عنوان کرد و گفت هرچند که «تا همین نزدیکی‌ها» از حضور در «صحنه» امتناع می‌کرده است.
این اما نخستین تلاش‌ها برای ورود رئیسی به تنازعات سیاسی و حزبی با هدف حضور در یک منصب انتخابی نبود. او نخستین بار نیمه دوم سال ۱۳۷۶، هم‌زمان با روی کار آمدن دولت اصلاحات و با وجود داشتن سمت قضایی، وارد تشکل سیاسی «جامعه روحانیت مبارز تهران» شد. این تشکل در آن سال‌ها پرنفوذترین گروه سیاسی محافظه کار و مخالف اصلاحات در ایران بود.
رئیسی گفته که عضویت در شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز از سوی «محمدرضا مهدوی کنی» و «محمد یزدی»، دو تن از قدرتمندترین روحانیون راست‌گرا به او پیشنهاد شده است. البته در ویرایش جدید زندگی‌نامه او، نام یزدی حذف شده است.
عضویت در جامعه روحانیت مبارز بی‌ارتباط با تصمیم او برای حضور در مجلس خبرگان رهبری نبود. رئیسی سال ۱۳۸۵ با حمایت این تشکل سیاسی و نیز «جامعه مدرسین حوزه علمیه قم»، به عنوان نماینده خراسان جنوبی وارد مجلس خبرگان رهبری شد و دو سال بعد به هیات رییسه راه یافت.
او در سال ۱۳۹۷، یک هفته پس از انتصاب به ریاست قوه قضاییه، با ۴۲ رای در مقابل ۲۷ رای از صادق لاریجانی پیش افتاد و نایب رییس مجلس خبرگان رهبری شد.
مدتی قبل از جدی شدن نام او برای انتخابات، تمام کارهایی که او در مشهد و در حرم امام هشتم شیعیان انجام می‌داد، رنگ و بوی انتخاباتی به خود گرفتند و از جمله پذیرایی‌های ویژه‌ای از زائران انجام شد.
هم‌زمان با ورود رسمی رئیسی به کارزار انتخابات، مسوولان اصلی ستاد او، همکاران دولت محمود احمدی‌نژاد بودند؛ از جمله «علی نیکزاد» و «مسعود میرکاظمی». در جریان این انتخابات، «محمدباقر قالیباف»، رییس کنونی مجلس شورای اسلامی به نفع رئیسی انصراف داد و تعداد زیادی از شخصیت‌های اصول‌گرا برای اعلام حمایت از او، در همایش‌ها و برنامه‌های سخنرانی وی حضور داشتند؛ از «سعید جلیلی» و «محمدرضا باهنر» گرفته تا «غلامعلى حدادعادل»، «نادر طالب‌زاده» و «مهدی چمران».
یکی از پرسر و صداترین برنامه‌های تبلیغاتی رئیسی در آن سال، ملاقات با «امیر حسین مقصودلو»، مشهور به «تتلو»، خواننده زیرزمینی موسیقی «رپ» بود که بهت ناظران را در پی داشت. این حرکت چنان در میان حامیان او غیرقابل دفاع بود که حتی چهار سال بعد نیز علی نیکزاد، رییس ستاد رئیسی مدعی شد با آن مخالف بوده است.
ریاست بر قوه قضاییه و تبلیغات گسترده مبارزه با فساد
ابراهیم رئیسی یک سال پس از ناکامی در انتخابات ریاست جمهوری، در اقدامی غیر معمول، توسط خامنه‌ای به ریاست قوه قضاییه منصوب شد. دوران ریاست او بر قوه قضاییه، با پوشش پرحجم صداوسیمای جمهوری اسلامی و دیگر رسانه‌های اصول‌گرا همراه بود تا از رییس جدید، ابرقهرمان مبارزه با فساد و رانت خواری بسازند.
رئیسی در یکی از نخستین اقدامات، «اکبر اتباعی طبری»، مشهور به «طبری»، معاون اجرایی رییس پیشین قوه قضاییه را از کار برکنار و چند ماه بعد دادگاه جنجالی او را برگزار کرد. طبری که در بخشی از دوره معاون اولی رئیسی، مدیر کل امور مالی قوه قضاییه بود، به ۳۱ سال حبس و مجازات نقدی محکوم شد.
این اقدام او در زمره درگیری‌ها بر سر جانشینی خامنه‌ای و تلاش برای حذف کامل صادق لاریجانی تعبیر شد.
چند روز قبل از اعتراضات بی‌سابقه آبان ماه که جرقه آن از گرانی سه برابری بنزین زده شد، در سال‌روز اشغال سفارت امریکا، فهرست ۹ نفره جدیدی از تحریمی‌های وزارت خزانه‌داری امریکا منتشر شد که نام ابراهیم رئیسی کنار نام «مجتبی خامنه‌ای»، مشهورترین فرزند علی خامنه‌ای آمده و او به دلیل «مجازات‌های سنگدلانه»، «بازداشت‌های غیرقانونی»، «شکنجه و بدرفتاری با متهمان در دستگاه قضایی» تحریم شده بود.
اجرای احکام اعدام برای تعدادی از معترضان دی ۱۳۹۶، آبان ۱۳۹۸ و تابستان ۱۳۹۷ از جمله اقدامات دوره ریاست او بر قوه قضاییه بود.
۱۴ مرداد ۱۳۹۹، حکم اعدام «مصطفی صالحی»، از بازداشت‌شدگان اعتراضات دی ۱۳۹۶ در «کهریزسنگ» نجف‌آباد اجرا شد.
«نوید افکاری»، کشتی گیر شیرازی و از معترضان اقتصادی مرداد ۱۳۹۷ با وجود مخالفت‌های گسترده جهانی، اعدام یا بر اساس گزارش برخی رسانه‌ها، زیر شکنجه کشته شد. سه ماه پس از این اعدام، در آذر ۱۳۹۹، «روح‌الله زم»، بنیان‌گذار کانال تلگرامی «آمدنیوز» نیز اعدام شد.
دادگاه ویژه روحانیت
رئیسی در سال ۱۳۹۱ از سوی علی خامنه‌ای، دادستان دادگاه ویژه روحانیت شد. پر سر و صداترین پرونده در دوره ریاست او، محکومیت «احمد منتظری» در سال ۱۳۹۵ به ۲۱ سال زندان به دلیل انتشار فایل صوتی دیدار آیت‌الله «حسینعلی منتظری» با هیات تصمیم‌گیر درباره اعدام زندانیان سیاسی در سال ۱۳۶۷ بود که اتفاقا خود رئیسی نیز یکی از آن‌ها بود. در نهایت رسانه‌ها گزارش دادند که با وساطت آیت‌الله «موسی شبیری زنجانی»، مرجع تقلید شیعه ساکن قم و موافقت آیت‌الله خامنه‌ای، حکم زندان احمد منتظری معلق شده است.
«حسن روحانی» نیز در مناظره‌های انتخابات ریاست جمهوری گفته بود: «علما از دست آقای رئیسی در دادگاه ویژه روحانیت چه کشیده‌اند.»
صدور حکم خلع لباس برای «حسن آقامیری»، معروف به «روحانی اینستاگرامی» نیز یکی دیگر از اقدامات رخ داده در دوره ریاست رئیسی است.
۱۴۰۰ و سودای ریاست جمهوری
اینک رئیسی پس از ناکامی از تصدی ریاست جمهوری در دهه ۹۰، در ابتدای ۱۴۰۰ دوباره نامزد شده است. با این تفاوت که همه رقبا حذف شده‌اند و میدان بدون رقیب است. این نامزدی به دلیل گزارش‌ها درباره موضوع جانشینی خامنه‌ای نیز با اهمیت‌تر شده است. این نامزدی اما قماری است که هم می‌تواند باعث تثبیت رهبری او شود و هم بی‌آبرو شدنش و از دست دادن همه جایگاهها.
در این میان، «مهدی نصیری» پس از رد صلاحیت لاریجانی و دیگر نامزدهای شاخص این دوره ریاست جمهوری نوشت: «اگر ورود آیت‌الله رئیسی به انتخابات را حاصل یک سناریو برای بی‌اعتبار کردن او در افکار عمومی بدانیم، این سناریو با این مدل مهندسی شورای نگهبان هم اینک به بار نشسته است. خداحافظ ابراهیم.»
«فائزه هاشمی» در مصاحبه با «ایران‌وایر» گفته بود: «ارتباط مستقیمی بین ردصلاحیت‌های این دوره انتخابات و جانشینی رهبری نمی‌بینم.»
او در عین حال یادآوری کرده بود که با توجه به شرایط فعلی، رییس جمهوری شدن رئیسی یک امتیاز منفی برایش خواهد بود چرا که او از نظر محبوبیت، وضعیتی شبیه به پایان دوره روحانی پیدا خواهد کرد: «چون مشکلات واقعا عجیب و غریب است.»
با این تحلیل‌ها، دیگر نامزدهای رهبری، رئیسی را به میدان فرستاده‌اند تا بسوزد و از فهرست نامزدهای رهبری حذف شود. در مقابل اما اگر او رییس جمهوری شود و بتواند قدرت خود را بسط دهد، می‌تواند زمینه حذف دیگر رقبا را فراهم کند.
مطالب مرتبط:
ابراهیم رئیسی را بهتر بشناسیم؛ فسادها و خصوصی سازی‌های بزرگ در دوره ریاست بر سازمان بازرسی
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر