خشکسالی، افزایش تصاعدی هزینه‌های تولید و ثابت ماندن قیمت فروش دام زنده در سه سال گذشته، بسیاری از تولیدکنندگان گوشت قرمز در ایران را در آستانه ورشکستگی قرار داده است. صنعت دامداری در استان زنجان نیز شرایطی مشابه بلکه بحرانی‌تر از سایر مناطق کشور دارد. سیاست‌های نادرست دولت و تسلط دلال‌ها و مافیای واردات گوشت و نهادهای دامی بر بازار گوشت قرمز زنجان، دامداران این استان را دچار بحرانی کم‌سابقه کرده است.
دامداران می‌گویند دولت به جای حمایت از دامدارها، بازار را تحویل دلالان و واردکنندگان گوشت یخ‌زده داده است.
***
یک دامدار اهل خرم‌دره در استان زنجان در کنار ارسال تصاویری از میدان فروش دام زنده این شهرستان، در گفت‌وگو با ایران‌وایر می‌گوید: «میدان فروش دام زنده پر از دامدارانی است که به اجبار گوسفندهای خود را برای فروش آورده‌اند. چون امکان نگهداری دام‌هایشان را ندارند. قیمت یونجه، کنسانتره، علوفه خشک و سایر هزینه‌های تولید چندبرابر شده؛ اما از سال ۱۳۹۷ تاکنون قیمت دام زنده در میادین، ثابت مانده و حتی ارزان‌تر شده است. سال ۹۷ قیمت هر خروار علوفه خشک ۶۰ تا ۷۰ هزار تومان بود؛ ولی الان یک میلیون ۲۰۰ هزار تومان است. قیمت هر کیلو یونجه از ۸۰۰ تومان در سال ۹۷ به حدود پنج هزار تومان در سال ۱۴۰۰ رسیده و قیمت کنسانتره هم سه برابر شده است.»
این دامدار با اشاره به ناتوانی دامداران سنتی از بازپرداخت بدهی و وام‌های خود، می‌گوید: «در شرایط فعلی قیمت تمام شده تولید هر کیلوگرم گوشت گوسفندی بین ۷۰ تا ۸۰ هزار تومان است؛ اما دامداران سه سال است که گوسفند زنده را هر کیلو ۳۵ تا ۴۰ هزار تومان می‌فروشند. درحالی‌که گوشت قرمز در قصابی‌ها بیش از سه برابر این قیمت است. با این گرانی‌ها دامداران مجبور به فروش بره‌ها، گوسفندان بارده و حتی گاوهای شیرده شده‌اند. دولت هم در این شرایط به جای حمایت از دامدار، بازار را تحویل دلال‌ها و واردکنندگان گوشت یخ‌زده داده است. این یعنی دولت و دلالان دست‌به‌دست هم داده‌اند تا ما را ورشکست کنند.»
نسل‌کشی بره‌های ماده
«علی‌اصغر ملکی» رییس اتحادیه گوشت گوسفندی، روز سه‌شنبه ۲۵ خرداد ۱۴۰۰، با تایید کشتار بره‌های ماده به دلیل کمبود نهاده و علوفه، در گفت‌وگو با رسانه‌ها گفته است: «این کار نوعی نسل‌کشی است و در آینده‌ای نزدیک کشور را با مشکل مواجه می‌کند.»
ملکی ضمن هشدار درباره رکود و کاهش قیمت گوشت گوسفندی در بازار، اضافه کرده است: «کشتن بره ماده‌های مولد به آینده کشور ضربه می‌زند و از برج پنج به بعد دچار کمبود دام و چالش در این حوزه خواهیم شد.»
دامداران زنجانی خشکسالی، افزایش چند برابری قیمت نهاده‌های دامی و علوفه، سیاست‌های نادرست دولت و تسلط دلالان و مافیای واردات گوشت و نهاده‌های دامی بر بازار را عامل اصلی رکود و بحران ایجاد شده در بازار گوشت قرمز معرفی می‌کنند. آنان همچنین خدماتی برای درمان دام‌های بیمار خود دریافت نمی‌کنند. به گفته این دامداران، واکسن‌های پیشگیری از بیماری دام که از سوی اداره دامپزشکی ارائه می‌شوند نیز بی‌کیفیت است. دامداران به همین دلیل مجبور به خرید این واکسن‌ها از بازار آزاد هستند که این خود هزینه مضاعفی را بر آن‌ها تحمیل می‌کند.
سیاست‌های دولت و آسیب به دامداران
پس از افزایش ناگهانی قیمت گوشت قرمز در سال ۱۳۹۶، دولت برای حل این معضل در میان‌مدت، دست به دو اقدام تاثیرگذار زد. ابتدا به شکل گسترده اقدام به پرداخت وام‌هایی تحت عنوان «وام اشتغال روستایی» کرد. مشکلات اقتصادی و بیکاری در استان زنجان نیز باعث شد بسیاری با دریافت این وام‌ها شروع به پرورش دام کنند و یا دامداری خود را توسعه دهند. دولت در اقدامی دیگر، سیاست کلان خود در حمایت از شرکت‌های دولتی و شبه‌دولتی در حوزه پرورش دام را افزایش داد. نتیجه اقدامات دولت، سیر صعودی عرضه دام زنده به بازار بود. شرایطی که آمارهای منتشر شده از سوی منابع رسمی نیز آن را تایید می‌کند.
مرکز آمار ایران با انتشار گزارشی تحلیلی پیش‌بینی کرده است، عرضه گوشت قرمز در فصل تابستان ۱۴۰۰، نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش یابد. این گزارش درصد افزایش تعداد گاو و گوساله از زمستان ۱۳۹۸ تا زمستان ۱۳۹۹ را ۱۷.۵ درصد اعلام کرده است. این دام‌ها عمدتا در فصل تابستان به بازار عرضه خواهند شد. همچنین در گزارش مرکز آمار پیش‌بینی‌شده است: «عرضه گوسفند پرواری در فصل تابستان به حداکثر مقدار خود برسد.»
رئیس شورای تامین دام کشور نیز اسفندماه سال ۱۳۹۹، با بیان اینکه در این سال ۱۵ میلیون راس فقط به جمعیت دام سبک افزوده شده است، گفته است: «بر اساس آمار تولید و مصرف، با مازاد ۵۰ هزار تن گوشت گوسفندی و ۶۵ هزار تن گوشت گوساله وارد سال ۱۴۰۰ می‌شویم که می‌تواند تهدیدی برای ادامه تولید باشد.»
مرکز آمار ایران در گزارشی تحت عنوان «پیش‌بینی عرضه گوشت قرمز در فصل تابستان ۱۴۰۰»، با اشاره به خشکسالی، مشکلات دامداران برای تامین علوفه و نهاده‌های دامی و عدم صرفه اقتصادی برای نگهداری دام پرواری، خواستار مداخله دولت برای حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان گوشت قرمز شده است. پیشنهاد نویسندگان این گزارش به دولت شامل: «خرید تضمینی دام‌های پرواری از دامداران توسط دولت (و در ادامه کشتار دام‌ها و نگهداری در سردخانه برای ارائه در زمان کاهش عرضه گوشت قرمز)»، «صدور مجوز موقت صادرات (در ازای صدور مجوز موقت واردات در زمان کاهش عرضه)» و «خرید از دامدار به قیمت تمام شده و فروش به مصرف‌کننده با قیمت حمایتی با هدف تحریک تقاضا» بوده است.
بااین‌حال تاکنون سیاست دولت تنها به تثبیت و حتی کاهش قیمت دام زنده در بازار منجر شده است. درحالی‌که بازار مصرف گوشت قرمز به شکل مستمر افزایش قیمت را تجربه کرده است.
دلالی، رانت، احتکار
همچنین افزایش هزینه‌های تولید و کمبود نقدینگی دامداران، موجب رونق دلالی در بازار فروش دام زنده شده است. افزایش نیاز به نهادهای دامی به دلیل خشکسالی و نبود برنامه‌ریزی برای تامین این نهاده‌ها از سوی دولت نیز مافیای واردات نهاده‌های دامی را تبدیل به کارتل‌های بی‌رقیب در بازار کرده است. به‌طوری‌که سال‌ها است این کارتل‌ها هر زمانی اراده کرده‌اند، با احتکار محصولات، موجب کمبود نهاده‌های دامی در بازار و افزایش ناگهانی قیمت آن شده‌اند.
از دیگر سو سیاست توسعه اقتصادیِ رانتی در ایران، به صنعت پرورش دام نیز سرایت کرده است. شرکت‌های زیرمجموعه سپاه پاسداران، بنیاد مستضعفان، ستاد اجرایی فرمان امام، کمیته امداد، بنیاد برکت و بسیاری دیگر از شرکت‌های دولتی و شبه‌دولتی به‌صورت مستقیم از رانت نزدیکی به نهادهای قدرت استفاده کرده‌اند. منافع اقتصادی این شرکت‌ها تنها محدود به تخصیص نهاده‌های یارانه‌ای علاوه بر سهمیه‌ها، اعطای تسهیلات مالی کم‌بهره و مدت‌دار و خدمات دامپزشکی یارانه‌ای و ... نبوده است.
تنها در یک نمونه شرکت «کشت و صنعت بنیاد خرم‌دره» که از شرکت‌های زیرمجموعه بنیاد مستضعفان است، صدها هکتار از زمین‌های روستاهای اطراف این شرکت را تصرف کرده است.
به گفته یک منبع آگاه، این شرکت در حالی مراتع و زمین‌های روستای «خلیفه لو» در استان زنجان را تصاحب کرده است که روستاییان برای این زمین‌ها سند مالکیت دارند. بااین‌حال تاکنون شکایت اهالی روستای خلیفه لو از شرکت کشت و صنعت بنیاد خرم‌دره بی‌نتیجه مانده است.
دامداری از مهم‌ترین منابع درآمدی و اشتغال برای بسیاری از شهروندان به‌ویژه روستاییان است. این صنعت همچنین برای توسعه پایدار مناطق کم‌برخوردار و روستایی از اهمیت بالایی برخوردار است. بااین‌حال بحران کنونی در صنعت دامپروری ایران، دامداران را در بازپرداخت وام‌ها و بدهی‌های خود دچار مشکل کرده است. این بحران باعث ایجاد موج ورشکستگی تولیدکنندگان گوشت قرمز خصوصا دامداران سنتی در روستاها و مناطق عشایری شده است.
مطالب مرتبط:
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر