یک روز پس از ترمز بریدن اتوبوس حامل خبرنگاران محیط زیست که برای بازدید یکی از طرح‌های احیای دریاچه ارومیه رفته بودند و جان باختن دو خبرنگار زن در اثر این سانحه، ویدیوی نشستن عیسی کلانتری، رییس سازمان محیط زیست در مقابل خبرنگاران آسیب دیده، خبرساز شد.
عیسی کلانتری از جمع همراهانش تنها فردی بود که روی صندلی نشسته بود، پاهایش را تا حد امکان باز کرده، دستهایش را روی رانش‌هایش گذاشته و روی صندلی لم داده بود و به حرف‌های «زینب رحیمی»، خبرنگار محیط زیست ایسنا، گوش می‌داد. این طرز نشستن و البته پاسخ‌های کلانتری که گفت خبرنگاران «مزخرف» می‌گویند و من همیشه همین طور می‌نشینم، بحث داغ این روزهای شبکه‌های اجتماعی ایرانیان است.
حرف کاربران شبکه‌های اجتماعی چیست و از چه نظر طرز نشستن عیسی کلانتری مورد انتقاد است؟ این گزارش به بررسی واکنش‌های مختلف کاربران شبکه‌های اجتماعی به این طرز نشستن و پاسخ عیسی کلانتری به انتقادهای مطرح شده علیه او پرداخته است.
***
روز دوم تیرماه ۱۴۰۰، اتوبوس حامل خبرنگاران محیط زیست در جاده کوهستانی کانی سیب به نقده، ترمزش برید و بعد از چند دقیقه هراس و وحشت، به گواه حرف‌های «آیسان زرفام»، خبرنگار روزنامه پیام ما، با فریاد یکی از مسافران که به راننده گفته بود بکوب به کوه که به دره نیافتیم، راننده فرمان را به سمت کوه گرفت و «مهشاد کریمی» و «ریحانه یاسینی»، دو خبرنگار جوان، جان باختند.
یک روز بعد، ویدیویی در رسانه‌های ایران منتشر شد که به جای این‌که درد از دست دادن دو همکار و صدمات ناشی از تصادف را کمتر کند، تحقیری مضاعف و باری سنگین‌تر برای خبرنگاران آسیب دیده شد.
در آن ویدیو، «عیسی کلانتری»، رییس سازمان محیط زیست با یک کت و شلوار طوسی، از در لابی یک هتل وارد می‌شود و در حالی‌که بادیگاردهایش دور و اطراف را می‌پایند، به خبرنگاران آسیب‌دیده نزدیک شده، روی یک صندلی می‌نشیند و به حرف‌های «زینب رحیمی»، خبرنگار ایسنا که خودش هم در حادثه حضور داشته، دستش باندپیچی شده و با گریه از نزدیک بودن مراسم عروسی همکار درگذشته‌اش می‌گوید، گوش می‌دهد.
نحوه نشستن عیسی کلانتری که همان زبان بدن او در قبال خبرنگاری داغدار و آسیب دیده است، ساعاتی بعد از انتشار این ویدیو، به یکی از موضوعات داغ بحث در شبکه‌های اجتماعی تبدیل شد. کاربران از نحوه نشستن و عدم همدردی او با قربانیان تصادفی که می‌شد مسئولان مانع آن شوند، انتقاد کرده بودند.
چنانچه بخواهیم این انتقادها را دسته‌بندی و به طور منسجم‌تری ارائه کنیم، باید بگوییم که واکنش‌ها به طرز نشستن او بر روی صندلی به چهار گروه تقسیم می‌شوند: گروه اول، عده‌ای که بی‌قیدی و بی‌مسئولیتی او در حین نشستن را با بی‌خیالی و اقدامات مخرب محیط‌زیستی دولت در زمان ریاست او بر سازمان حفاظت محیط زیست، در ارتباط دانسته‌اند؛ گروه دومی که با مقایسه کلانتری با شاهان بی‌کفایت قاجار، او را حتی بدتر از آن‌ها دانسته و البته با مقایسه او با رییس سازمان محیط زیست ایران در زمان «محمدرضاشاه پهلوی»، از آن‌چه ملت ایران «از دست داده‌اند»، افسوس خورده‌اند؛ گروهی دیگر نیز که عمدتا کاربران نزدیک به جریان اصولگرایی بوده‌اند و نوع نشستن کلانتری را ناشی از خوی اشرافی‌گری و کاخ نشینی در مسئولان دولت روحانی که اغلب دست پرورده «اکبر هاشمی رفسنجانی»، سیاست‌مدار راست‌گرای در‌گذشته جمهوری اسلامی هستند، دانسته‌اند؛ گروه چهارم نیز با تحلیلی جنسیتی، قدرت مردسالاری غیر‌دموکراتیک را مورد انتقاد قرار داده و کلانتری را فقط نمونه‌ای از چندین و چند مقام مردی دانسته‌اند که در نظام طبقاتی جنسیتی جمهوری اسلامی، نسبت به زنان با دیده تحقیر نگاه کرده و در عوض مطیع تام مردان بالادستی خود هستند.
نشستن با پاهای باز؛ روی تلی از زباله و در میانه آتش جنگل‌ها
هیچ‌کس بهتر از «مصطفی شانه‌چی»، عکاس خبرگزاری ایسنا که ساکن شمال ایران است، نمی‌توانست عیسی کلانتری را آن‌طور روی صندلی با پاهای باز و بی‌خیال در میانه ده‌ها غوغای محیط زیستی که در زمان ریاست بر تنها نهاد متصدی محیط زیست ایران اتفاق افتاده، به تصویر درآورد. شانه‌چی در صفحه اینستاگرام خود با انتشار کلاژهایی از عیسی کلانتری نشسته بر روی صندلی با همان ژست بی‌تفاوت و پاهای باز، در موقعیت‌هایی مانند آتش‌سوزی جنگل‌های نکا، بستر خشک رودخانه تجن، کشت برنج در کنار محل انبار زباله‌ها، تخلیه فاضلاب در رودخانه، نشسته بر کوهی از دپوی ۵۰ ساله زباله در کنار رودخانه تلار، در کنار جسم بی‌جان یکی از چند ده هزار پرنده مسموم و کشته شده در تالاب میانکاله و چند موقعیت دیگر، نوشته است: «قسمتی از فعالیت‌های ریاست محترم سازمان حفاظت محیط زیست کشور، جناب آقای دکتر کلانتری در زمان رویارویی با معضلات زیست محیطی مازندران که بنده فقط بخش کوچکی از آن را گزارش تهیه کردم.»
ایده اولیه این کار از مراسم تحلیف ریاست جمهوری آمریکا و کلاژهایی که کاربران شبکه‌های اجتماعی در آمریکا از برنی سندرز، نامزد چپ‌گرا و محبوب دموکرات‌ها که در جریان رقابت‌های درون حزبی کنار گذاشته شد، گرفته شده است. اما، این ایده به زودی جای خود را در میان کاربران ایرانی باز کرد و تبدیل به یکی از اصلی‌ترین تم‌های انتقاد علیه عیسی کلانتری شد.
بسیاری از کاربران در توییتر و اینستاگرام با بازنشر کلاژهای شانه‌چی، از بی‌کفایتی دولت حسن روحانی در حوزه محیط زیست انتقاد کرده و مهر تاییدی بر بی‌مسئولیتی به تصویر کشیده‌شده در این کلاژها و اقدامات خراب‌کارانه دولت روحانی در زمینه محیط‌زیست گذاشتند.
کلانتری و ناصرالدین شاه قاجار بعد از شکار آهو
گروهی از کاربران شبکه‌های اجتماعی نیز به مقایسه رییس سازمان محیط زیست با شخصیت‌های مختلف پرداخته‌اند. کاربری به نام «پیام پورفلاح»، با انتشار عکس‌هایی از مظفرالدین شاه و ناصرالدین شاه قاجار نوشت: «خداییش شاهان ایران جمع و جورتر از عیسی کلانتری می‌نشستن!»
اما مقایسه فقط با شاهان قاجار که در تاریخ ایران معروف به بی‌کفایتی هستند، ختم نشد. یکی از کاربران توییتر با نام «حمیدرضا» با انتشار تصویری از نحوه نشستن متشخص «اسکندر فیروز»، رییس سازمان محیط زیست ایران پیش از انقلاب، به بی‌ادبی کلانتری انتقاد کرده و گفته است: «لطفا یه نگاهی به کارنامه اسکندر فیروز رییس سازمان محیط زیست قبل از انقلاب کنید و با عملکرد و کارنامه عیسی کلانتری رییس فعلی سازمان محیط زیست مقایسه کنید، ببینید چی دادیم و چه به دست آوردیم.»
اسکندر فیروز، اولین رییس سازمان حفاظت از محیط زیست ایران و نماینده همدان در مجلس شورای ملی ایران بود. او از برجسته‌ترین فعالان محیط زیست و حیات وحش ایران بود که در سال ۱۳۹۸ در واشنگتن دی سی آمریکا درگذشت.
نشستن با پاهای باز؛ از مسافران تاکسی تا رییس سازمان محیط زیست کشور
اما یکی از مهم‌ترین انتقادها به نحوه نشستن عیسی کلانتری، رییس سازمان حفاظت از محیط زیست ایران، مربوط به فعالان فمنیست و زنان بوده است. بسیاری از زنان در شبکه‌های اجتماعی از جمله توییتر، نحوه نشستن کلانتری را با لنز جنسیت و سلسلسه مراتب قدرت بررسی کرده و آن را نه بی‌ادبی یک فرد، بلکه رفتاری سیستماتیک و از نظر جنسیتی معنادار تلقی کرده‌اند. برخی نیز آن را از جنس نشستن برخی مردان با پاهای باز در فضاها و وسایل حمل و نقل عمومی دانسته‌اند که از آن به‌عنوان یکی از اشکال آزار جنسی زنان یاد می‌شود.
«الهام نائیج»، پژوهشگر فمینیست دانشگاه دیکین استرالیا، حتی پیش از این‌که خود کلانتری نسبت به انتقاد به نحوه نشستن خود واکنش نشان دهد و بگوید که همیشه همینطور می‌نشیند، با انتشار تصاویری از او در کنار اکبر هاشمی رفسنجانی و در موقعیت‌هایی رسمی‌تر و در حضور مردان، نوشته است: «ممکنه فکر کنید درست نشستن بلد نیست یا سختشه درست بنشینه. پس توجهتون رو جلب می‌کنم [به این عکس‌ها].» در تمام این عکس‌ها که این پژوهشگر فمینیست از طریق رسانه‌های ایران به آن‌ها دسترسی پیدا کرده، عیسی کلانتری پاهای خود را بسته و حتی در یکی از عکس‌ها در کنار هاشمی رفسنجانی، دست‌های خود را هم به نشانه ادب جلوی خود گرفته است.
از دید این گروه از منتقدان، برخورد دوگانه عیسی کلانتری به‌خوبی نشان می‌دهد که او به قصد و به این دلیل که در ساختار کنونی، زنان در موقعیتی فرودست قرار دارند و به منظور ادامه‌یافتن این ساختار، به آن شکل در مقابل خبرنگاران زن نشسته است و از این جهت مصداق بارز آزار و نادیده گرفتن حقوق زنان است.
نشستن با پاهای باز یا خوی کاخ‌نشینی؟
اما در کنار منتقدان مستقل، برخی از کاربران و رسانه های نزدیک به جریان اصولگرایی نیز در شبکه‌های اجتماعی، به طرز نشستن عیسی کلانتری واکنش نشان داده بودند. اغلب این کاربران با وام گرفتن مفهومی که روح‌الله خمینی، رهبر پیشین جمهوری اسلامی از آن استفاده می‌کرد، یعنی «خوی کاخ نشینی»، کلانتری را متهم به داشتن این خلق و خوی و بنابراین بی‌اهمیت بودن «مردم» از نظر او و هم‌فکرانش دانسته‌اند.
در توییتر، کاربری به‌نام «وحید جعفری» با پرچم جمهوری اسلامی در کنار نام پروفایلش، که نشانه نانوشته طرفداران نظام جمهوری اسلامی در توییتر فارسی است، عکسی از «باقری، همت و باکری»، سه فرمانده کشته‌شده جمهوری اسلامی در جنگ ایران و عراق را منتشر کرده و نوشته است: «طرز نشستن سرداران».
«علیرام نورایی»، بازیگر تئاتر و سینما و مجری یکی از مسابقات صداوسیمای جمهوری اسلامی که در پروژه‌های امنیتی هم‌چون فیلم‌های «قلاده‌های طلا»، «گرگ و میش» و «گاندو» نیز بازی کرده است، در یک مجموعه استوری در اینستاگرام، عیسی کلانتری را با «دن کارلئونه» شخصیت اصلی فیلم پدرخوانده مقایسه کرده و گفته است که کلانتری جرات ندارد در مقابل کسی «رده بالاتر» از خود این‌گونه بنشیند و «موشی با نزاکت» می‌شود.
پاسخ به انتقادها؛ نحوه نشستن همیشگی من، همینطور است
در حالی‌که موج انتقادها به عیسی کلانتری و بی‌خیالی و بی‌ادبی او هم‌چنان ادامه داشت، این معاون حسن روحانی و رییس سازمان حفاظت از محیط زیست در گفتگویی با سایت خبری و تحلیل امتداد گفت: «این حرف‌های مزخرف را بعضی همکاران شما درمی‌آورند. نحوه نشستن من مثلا چطور بود؟ نحوه نشستن همیشگی من، همینطور است. چه عذرخواهی؟ برای چه؟ چه اتفاقی افتاده که عذرخواهی کنیم؟»
او در این مصاحبه همچنین گفته بود که اتوبوس معاینه فنی داشته و استاندارد بوده و خبرنگاران از راننده می‌خواسته‌اند که سریع‌تر برود؛ ولی راننده گفته است که در این جاده تندتر از این نمی‌شود، رفت.
در پی این اظهار‌نظر عیسی کلانتری، آتش خشمی که از چند روز پیش در پی تحقیر خبرنگاران زن برافروخته شده بود، بیشتر از قبل شعله کشید. این‌بار تعداد بیشتری از کاربران شبکه‌های اجتماعی علیه رفتار ناخوشایند و طلب‌کاری معاون روحانی واکنش نشان داده و حتی خواستار برکناری او و «کیانوش جهانپور» که خبرنگاران منتقد واکسن داخلی را «پفیوزان تاریخ» خوانده بود، شدند. اما تاکنون نه «حسن روحانی» و نه خود عیسی کلانتری به این خواسته واکنشی نشان نداده‌اند.
اما ظاهرا بی‌مسئولیتی و بی‌قیدی عیسی کلانتری در ماجرای تصادف اتوبوس حامل خبرنگاران محیط زیست به همین‌جا هم ختم نمی‌شود. روز یک‌شنبه ششم تیرماه، «بهراد مهرجو»، همسر «ریحانه یاسینی»، خبرنگار جان‌باخته در این تصادف در توییتی که نزدیک به سه هزار بار پسندیده شده و چند صد بار نیز ریتوییت شده است، نوشت: «پس از رفتن ریحانه خیلی‌ها با نهایت محبت به من تسلیت گفتن. از مقامات دولتی تا رفقا و همکاران عزیزمون. فقط یک نفر و نهاد حتی زحمت یک تماس تلفنی هم به خودشون ندادن: سازمان محیط زیست و عیسی کلانتری»
این توییت که خود سرمنشا انتقادهای جدیدی از رییس سازمان حفاظت از محیط زیست در جمهوری اسلامی است، بار دیگر توجه افکار عمومی را به طرز نشستن کلانتری معطوف کرده و داغ تحقیر ماجرا را زنده نگه داشته است.
طرز نشستن عیسی کلانتری؛ مساله این است؟
با بالا گرفتن انتقادها از طرز نشستن عیسی کلانتری در مقابل دو خبرنگار زن که مشغول سوگواری برای همکاران جان‌باخته خود بودند، بار دیگر این موضوع مطرح شده است که چرا مقامات جمهوری اسلامی نسبت به شهروندان عادی و حتی روزنامه‌نگاران احساس برتری دارند و از موضع قدرت با آن‌ها برخورد می‌کنند.
در همین گیرودار، برخی از کاربران با بازنشر تصاویری از ورود اسحاق جهانگیری، معاون اول حسن روحانی به چادر زلزله‌زدگان کرمانشاه در سال ۱۳۹۶، گفته‌اند که این موضوع در جمهوری اسلامی مسبوق به سابقه است.
اگر امروز بخت با عیسی کلانتری یار نبوده و رفتار ناشایست او که برگرفته از رویکردی سلسله مراتبی و از موضع قدرت است، به چشم آمده، زمانی نیز رفتارها و گفته‌های سایر مقامات از جمله «محمود حجتی»، وزیر جهاد کشاورزی و حتی خود «علی خامنه‌ای» خبرساز شده بود.
در آذرماه سال ۱۳۹۶ در جریان سفر وزیر جهاد و کشاورزی به استان گیلان، وقتی یک کشاورز گیلانی به او گفته بود که چرا همه‌چیز گران شده ولی برنج تولید ایران گران نمی‌شود، حجتی خطاب به همراهانش با لهجه نجف‌آبادی خود گفته بود: «یوخده از این سبوسا بدین این بخوره.»
البته این خوی اشرافی‌گری برخلاف ادعای اصولگرایان فقط مختص مقامات دولت روحانی و دست‌پرورده‌های هاشمی رفسنجانی نیست. چند روز پیش و در جریان واکسن زدن علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی نیز، در حالی‌که بقیه افراد حاضر در اتاق، از جمله «سعید نمکی»، وزیر بهداشت روی صندلی نشسته بودند، مردی که واکسن را به خامنه‌ای تزریق کرده بود، کنج دیوار تا انتهای سخنرانی نسبتا طولانی او دست به‌سینه ایستاد. پیش از این نیز خامنه‌ای در جلسات همیشه روی صندلی می‌نشسته است و بقیه بدون رعایت سن و سال روی زمین، که نشانه فرمان‌برداری و تلمذ از ولی فقیه است.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر