فیلم-آلبوم «پایان شیرین»، تازه‌ترین ساخته «آرش سبحانی»، هنرمند آهنگ‌ساز و خواننده «راک»، تجربه‌ای خلاقانه و نو در عرصه موسیقی جامعه فارسی‌زبان در اعتراض به نقض حقوق بشر در ایران است.
این موزیک‌ویدیوی یک ساعته با چندین داستان انیمیشنی و انتزاعی، تلاش کرده تا نقض حقوق اولیه انسان که حق حیات است، فساد حکومتی، نادیده گرفتن حقوق زنان و سیر تاریخی آن را در جامعه ایران، به زبان هنر نشان دهد. تلاش اصلی این موزیک ویدئو، برای زدودن چهره عادی شده مجازات اعدام در ایران است که بر اساس آمار مستند سازمان‌های بین‌المللی حقوق بشری، در ایران دومین کشور دنیا است که پس از چین مجازات اعدام انجام می‌دهد.
راوی داستان پایان شیرین، عکاسی است که باید از صحنه اعدام یک فرد عکاسی و این لحظه را ثبت کند. فردی با قاصدی کر و لال برای اجرای حکم اعدام فرستاده شده است و کسی هم نمی‌داند جرم او چیست. برخی در خصوص چرایی حکم اعدام سوال می‌کنند ولی در نهایت، همه منتظر لحظه اعدام هستند. این اعدام برای عبرت «رعیت» و نشان دادن «قدرت» حاکم در ملاء عام انجام می‌شود و جماعت بزرگی برای دیدن این لحظه دعوت شده‌اند.
پایان شیرین که نام آن در تضاد کامل با داستان این موزیک ویدویو است، با چندین ترانه تصویرسازی شده، یک فیلم ۵۰ دقیقه‌ای را شکل داده است که اصلی‌ترین موارد نقض شده حقوق بشر در ایران را برای مخاطب فارسی‌زبان به تصویر می‌کشد.
آرش سبحانی و گروه «کیوسک» راوی حکایتی هستند که ایده اولیه آن براساس عکسی از یک اتفاق تاریخی جرقه خورده است؛ تصویر اعدام با توپ جنگی.
اهمیت خلق این اثر با تاکید بر «نه به مجازات اعدام» به این دلیل است که بر اساس آخرین گزارش «سازمان عفو بین‌الملل»، از میان ثبت ۴۸۳ مورد اعدام در ۱۸ کشور جهان طی سال ۲۰۲۰ میلادی، ایران در میان چهار کشوری بوده که ۸۸ درصد اعدام‌ها در آن‌ها رخ داده است.
این موزیک ویدیو با همکاری «سازمان حقوق بشر ایران» تولید شده است.
خلاقیت به کار رفته در خلق این اثر موزیکال و داستانی به لحاظ ایجاد حس هم‌زادپنداری با جامعه کنونی ایران، از جمله اصلی‌ترین ویژگی‌های این اثر است.
آرش سبحانی که ایده‌پرداز این اثر است، به «ایران وایر» می‌گوید تلاش داشته با عکس‌های قدیمی که از ایران موجود است، ساخت انیمیشن را به انجام رساند. ولی به دلیل کیفیت پایین عکس‌ها، تصمیم گرفته است شخصیت‌ها را بسازد و فضا را بازسازی کند.
این حکایت از لحاظ تصویری، یک زمان را در بر می‌گیرد ولی به هر آهنگی که می‌رسد، موسیقی قطع و زمان جدیدی در قصه آغاز می‌شود.
به گفته آرش سبحانی، این انتخاب، «خودآگاهانه» انجام شده است. هربخشی از این حکایت بر اساس قصه‌ای که گروه کیوسک برای هر هنرمند تعریف کرده، توسط آن هنرمند ساخته و تدوین شده است. برای سازنده، حکایت مورد نظر تعریف و از او خواسته شده است که خودش ساخت قصه را تصور کند. به همین دلیل، تصویرسازی موزیک‌ویدیو بسیار متنوع است و با تصویرسازی قصه فرق دارد.
این خواننده و آهنگ‌ساز توضیح می‌دهد: «این کار از روی عمد انجام شده است چون نمی‌خواستیم موزیک و تصویرها دنبال خط مستقیم داستان بروند و تلاش داشتیم از قصه بیرون بیاید تا مخاطب خودش را جدا کند و به صورت انتزاعی‌تر به موضوع فکر کند و دوباره به خود قصه برگردد. به همین دلیل، ۳۶ هنرمند بسیار خوب موزیک ویدیو در ساخت این مجموعه حضور دارند.»
آرش سبحانی می‌گوید: «جدا از موضوع اعدام که به تنهایی موضوع بسیار حساسی است، تصاویر باقی مانده از دوران قدیم در ایران انگار بازتاب وضعیت امروز ما هستند و تکراری که بیش از ۱۰۰ سال ادامه پیدا کرده و آن بدبختی‌ها مدام تکرار می‌شوند.»
او می‌گوید تلاش کرده است آدم‌های درون تصاویر را بشناسد و آن‌ها را پیدا کند: «می‌خواستم ببینم اگر الان بودند، چه می‌گفتند. دیدم عین آن آدم‌ها هنوز هستند و یک قصه‌ای در ذهنم شکل گرفت و از دوستان کمک خواستم که برای ساخت و نحوه تولید آن هم‌فکری کنیم.»
این موزیک ویدیو چهار موضوع را در صحنه‌های مختلف به تصویر می‌کشد؛ عدالت، آزادی عشق و مرگ.
سازنده اثر می‌گوید: «این مفاهیم به نوعی مقوله‌های جهانی هستند. این که ما به عنوان یک ایرانی، به کدام مقوله در زندگی شخصی خود و به چه اندازه می‌توانیم بپردازیم، به دلیل اتفاقاتی است که در آن کشور رخ می‌دهد و مدام تغییر می‌کند.»
در سرتاسر فیلم، تصاویری خلق شده‌اند که اتفاقات تاریخی و یا معاصر ایران را برای بیننده یادآوری می‌کنند. ولی موضوع اصلی پایان شیرین، مجازات اعدام است.
سبحانی در مورد دلیل این تاکید توضیح می‌دهد: «سرانه اعدام در ایران بالا است؛ به طوری که بیشتر خانواده‌های ایرانی به نوعی این مجازات را تجربه کرده‌اند. وقتی سرانه بالایی داریم، حتما تاثیر زیادی بر بافت جامعه می‌گذارد. به نظر من، این مجازات یک خشونت سیستماتیک حکومتی است. در کشوری که هرکسی را به خاطر اعتقاداتش و آن چیزی که باور دارد، حتی به خاطر کاری که نکرده است، اعدام کرده‌اند، ما به عنوان اعضای آن جامعه، باید حتما آن را در ذهن خودمان کالبد شکافی کنیم.»
کودک‌همسری، همسرکشی، حقوق زنان و معرفی زنان موفق در تاریخ نیز در پایان شیرین گنجانده شده‌اند. این خواننده سبک راک می‌گوید: «این قصه، قصه فردیت ما بود که تا قبل از ورود دوربین و ضبط صدا در ایران وجود نداشت. هنوز هم در خاورمیانه این مشکل هست. به همین دلیل، موضوعاتی مثل آزادی و عدالت و برخوردهایی که با آن‌ها می‌شود و تصوری که در مورد آن‌ها هست نیز خیلی سطحی هستند. ولی دغدغه اصلی من اعدام بود.»
ایران یکی از بزرگ‌ترین کشورهای اجرا کننده حکم اعدام بعد از چین در دنیا است. آمار اعدام‌ها در چین به عنوان اسرار حکومتی طبقه‌بندی می‌شوند و دولت این کشور آماری در این باره ارایه نمی‌کند. ولی سازمان عفو بین‌الملل بر اساس مستنداتش، در گزارش امسال خود نوشته است که هر سال هزاران نفر در این کشور به مجازات مرگ محکوم و اعدام می‌شوند.
آرش سبحانی در مورد این که چه میزان اثر هنری او می‌تواند در از بین بردن چهره عادی شده اعدام در ایران اثرگذار باشد، می‌گوید: «نمی‌دانم این اثر چه‌قدر دیده خواهد شد و این دیده شدن چه میزان برای شکل‌دهی یک ذهنیت جدید در خصوص اعدام اثرگذار خواهد بود. ولی فکر می‌کنم قدمی است که اگر هر شخصی فکر کند وظیفه خودش را برای حذف مجازات اعدام انجام دهد، کافی است.»
پایان شیرین به عنوان هدیه گروه موسیقی کیوسک، به کمپین «اعدام بس است» و کسانی تقدیم شده است که در این زمینه اطلاع رسانی می‌کنند.
سبحانی می‌گوید: «با وجود ساخته‌های هنری هم‌چون ترانه و برخی فیلم‌ها، ولی خلاء تولید موزیکال در این حوزه حس می‌شود و تولیدات هنری از این جنس قبل‌تر در میان هنرمندان ایرانی کمتر ساخته شده است. در موسیقی فارسی، موزیکی با عنوان مشخص تمرکز بر مساله اعدام تاکنون ساخته نشده است.»
او با تاکید بر این که این کار به دلیل آگاهی بخشی آن در درجه نخست اهمیت قرار دارد، اضافه می‌کند: «تلاش داریم از دو یا سه ماه آینده این کار را روی صحنه به صورت تلفیقی از کنسرت و تصویر اجرا کنیم.»
ساخت این کار موزیکال چهار سال به طول انجامیده و با هزینه شخصی گروه کیوسک ساخته شده است.
سبحانی در مورد این که آیا برای کمپین‌های مشابه دیگری هم تولیدات خود را ادامه خواهد داد یا نه، توضیح می‌دهد: «از سال گذشته دست‌نوشته‌هایی از پناه‌جویان مستقر در اروپا جمع‌آوری کرده و از آن‌ها خواسته‌ام در یک پاراگراف، حسی را که از پناهندگی تجربه کرده‌اند، بنویسند. بر اساس تعداد زیادی از آن‌ها، آهنگ ساختن را آغاز کرده‌ام و امیدوارم بتوانم در قالب یک کار تصویری در مورد پناهنده‌های ایرانی، آن را تولید کنم.»
سازمان حقوق بشر ایران پشتیبان پایان شیرین بوده است. «محمود امیری مقدم»، بنیان‌گذار این موسسه حقوق بشری که مساله نقض حقوق بشر در ایران را نظارت می‌کند و یکی از مهم‌ترین مجموعه‌های حقوق بشری در راه مبارزه با مجازات اعدام در ایران به‌شمار می‌رود، در خصوص این همکاری به «ایران‌وایر» می‌گوید: «این اثر هنری یک کار نادر است که با این کیفیت بالا و در این سطح به مساله حقوق بشر و مساله اعدام پرداخته است.»
امیری مقدم تصریح می‌کند که جای چنین آثاری به طور کل در فرهنگ ایران خالی بوده است: «شعر در این خصوص سروده شده است ولی این که هنرمندان با شیوه‌های مدرن به این مساله بپردازند، کم داریم. در حالی که فرهنگ‌سازی در زمینه نه به مجازات اعدام می‌تواند بسیار تاثیرگذار باشد.»
به گفته بنیان‌گذار سازمان حقوق بشر ایران، یکی از دلایلی که نقض حقوق بشر برای سال‌ها و نسل‌ها ادامه پیدا می‌کند، این است که نقض حقوق بشر در یک جامعه نهادینه می‌شود و مردم دیگر سوال نمی‌کنند که چرا شما می‌خواهید اعدام کنید و آیا این جرم می‌تواند مجازات جایگزین هم داشته باشد یا خیر؟
محمود امیری مقدم هم‌چنین اضافه می‌کند: «تغییر سیستم و کلا هر تغییر بنیادینی، از سوال کردن شروع می شود. این که مردم سوال کنند، بسیار مهم است. کارهای هنری از این دست می‌توانند تاثیرگذاری بسیاری داشته باشند. ما روی قسمت اعدام در پایان شیرین تاکید داریم چون سال‌ها است در راستای لغو مجازات اعدام در حال تلاش هستیم. حدود ۱۵ سال پیش که مصمم بودیم فعالیت اصلی خود را روی اعدام بگذاریم، حتی فعالان حقوق بشر و بخش بزرگی از جامعه بشری هنوز تصمیم نگرفته بودند در مورد اعدام مخالف هستند یا خیر. یعنی اعدام به عنوان مقوله یک مساله اصلی نبود.»
این فعال حقوق بشر توضیح می‌دهد: «برای نمونه، خوش‌بختانه برای حقوق زنان چند دهه مبارزه یا جنبش زنان داشته‌ایم ولی حق حیات یا جنبش دفاع از حق حیات نداشته‌ایم جز در مواردی، آن هم در سال‌های اخیر.»
امیری مقدم می‌گوید: «اعدام به‌ویژه بعد از انقلاب ۱۳۵۷ در جامعه ایران نهادینه شده است تا جایی که بعد از انقلاب، در برنامه کودکان هم صحبت از اعدام بود. حتی وقتی مردم از عملکرد برخی مسوولان ناراضی بودند، شعار اعدام باید گردد سر می‌دادند؛ یعنی اعدام به قدری عادی بود که کلمه زشت و زننده‌ای به گوش مردم نمی‌آمد.»
طبق گزارش سالانه اعدام سازمان حقوق بشر ایران، در سال ۲۰۲۰ میلادی دست‌کم ۲۶۷ نفر در ایران اعدام شده‌اند که دست‌کم چهار تن از آنان کودک بزهکار بوده‌اند.
محمود امیری مقدم دلیل استفاده دیکتاتورها از مجازات اعدام را ایجاد رعب و وحشت و سرکوب عنوان می‌کند، نه مبارزه با جرم: «همین مساله سبب ساز عادی کردن اعدام در سطح جامعه شده است؛ یعنی حکومت با موانع کمتری در این سرکوب روبه‌رو می‌شود و هزینه نقض حقوق بشر برای آن پایین می‌آید.»
به گفته او، یکی از نمونه‌های عادی شده نقض حقوق بشر در ایران، مجازات شلاق است.
این که موزیک ویدیوی پایان شیرین می‌تواند تلنگری به جامعه باشد و جلوی روند عادی سازی اعدام را بگیرد، به گفته امیری مقدم، یکی از با اهمیت‌ترین جنبه‌های این کار هنری است که از طریق هنر، از اعدام گرفته تا موارد دیگر نقض حقوق بشر را که خیلی در جامعه ایران عادی هستند، مطرح می‌کند.
او می‌گوید: «زمانی که هنرمندان به شیوه خود این مساله را مطرح می‌کنند، تاثیر بیشتری دارد. تاثیر فعالیت‌های کمپین‌ها و سازمان‌های حقوق بشری بیشتر بر روی نهادهای بین‌المللی و نهادهای حقوق بشری است ولی این که صدای آن‌ها و پیام‌شان به خانه‌های مردم برود، خیلی سخت‌تر است. هنرمندان این کار را خیلی بهتر از این کمپین‌ها انجام می‌دهند و تاثیرگذاری بیشتری هم دارند.»
اعدام مهم‌ترین مورد نقض حقوق بشر است که حتی در میان برخی فعالان حقوق بشر هم نادیده گرفته شده است. محمود امیری مقدم می گوید: «اگر به حق حیات احترام گذاشته نشود، به هیچ حقی احترام گذاشته نمی‌شود. هنوز جنبش بزرگی برای مبارزه با مجازات اعدام در ایران شکل نگرفته است. به عنوان کشوری که بزرگ‌ترین اعدام کننده جهان بعد از چین است و به طور میانگین روزانه اعدام داریم، نبود جنبش بزرگ مبارزه با اعدام بسیار عجیب ولی در حال شکل‌گیری است. کار آرش سبحانی و گروه کیوسک بسیار ارزشمند است چون به جاهایی این پیام را می‌برند که صدای نهادهای حقوق بشری نمی‌رسد اما صدای هنرمندان می‌رسد.»
بنیان‌گذار سازمان حقوق بشر ایران می‌گوید: «یکی از راه‌های تغییر بنیادین این است که مردم بدانند اعدام عادی نیست و در این مورد پرسش‌گری کنند. زبان هنر مدرن که شماری از جوانان و مردم می‌توانند با آن ارتباط برقرار کنند، یکی از موثرترین راه‌هایی است که از این عادی سازی جلوگیری شود.»
بر اساس تازه‌ترین نظرسنجی «موسسه گمان» (گروه مطالعات افکارسنجی ایرانیان) که در سال ۱۳۹۹ در خصوص عقیده شهروندان ساکن ایران نسبت به مجازات اعدام انجام شده است، بیش از ۷۰ درصد با مجازات اعدام به طور کامل مخالف بوده یا آن را تنها برای نسل‌کشی و یا جرایم بسیار بزرگ مجاز دانسته‌اند.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر