قرارداد ۲۵ساله ایران و چین به مرحله اجرایی شدن رسیده است ولی همچنان مردم و نمایندگان مجلس شورای اسلامی از جزییات آن اطلاع دقیقی ندارند.
سایه انداختن مُهر «محرمانه» و کلی‌گویی در مورد این قرارداد، دست موافقان و مخالفان آن را برای دفاع یا نقد مفادش خالی گذاشته است.
یکی از مفاد مهم آن که تاثیر بسیاری بر مباحث آموزشی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ایران خواهد داشت، مربوط به اینترنت و تکنولوژی است.
دقیقا این بخش از قرارداد ۲۵ ساله همکاری ایران با چین این روزها با واکنش‌های بسیاری همراه بوده است. یک نماینده مجلس از راه‌اندازی «شبکه ملی اطلاعات» توسط چین استقبال کرده است. از طرف دیگر، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت سیزدهم در پاسخ به سوال یکی از کاربران در اینستاگرام در خصوص ملی کردن اینترنت ایران نوشته است: «این شایعات بی اساس است.»
این که ایران در قرارداد ۲۵ ساله از کشور چین چه درخواست‌هایی دارد، تاکنون به وضوح بیان نشده است اما براساس اطلاعات موجود، آیا این امکان وجود دارد که کاربران در ایران با محدودیت و سانسور بیشتری نسبت به قبل مواجه شوند؟ یا اساساً جمهوری اسلامی از این همکاری به دنبال دست‌یابی به اهدافی در زمینه هوش مصنوعی و تشخیص چهره در کوچه و خیابان‌ها است؟
***
آیا ایران اینترنت ملی دارد؟
به دنبال سفر «حسین امیرعبداللهیان»، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به چین با هدف گفت‌وگو در خصوص قرارداد همکاری ۲۵ ساله، اظهارنظرهایی درباره بخش اینترنتی و تکنولوژی این قرارداد مطرح شد.
روز سه‌شنبه ۲۸ دی ۱۴۰۰، «علی یزدی‌خواه»، عضو «کمیسیون فرهنگی» مجلس شورای اسلامی با اشاره به این که دولت و مجلس جمهوری اسلامی به دنبال ایجاد شبکه ملی اطلاعات هستند، گفت می‌توان از ابتکار منحصر به فرد چینی‌ها برای راه‌اندازی چنین شبکه‌ای استفاده کرد.
او با اشاره به همکاری فناورانه ایران و چین، کشورهای چین و روسیه را در زمینه راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات موفق خواند.
در این مصاحبه، یزدی‌خواه توضیح نداده که منظورش از «ابتکار منحصر به فرد چین» دقیقا چیست و به اطلاعات بیشتری از «همکاری فناورانه» بین ایران و چین اشاره نکرده است.
بهتر است برای دست‌یابی به اطلاعات بیشتر درباره این عبارت‌ها، در قرارداد ۲۵ ساله با چین و سوابق این کشور در زمینه اینترنت نگاه عمیق‌تری داشت.
«امیر رشیدی»، پژوهش‌گر امنیت و دسترسی به اینترنت در گفت‌وگو با «خبرنگاری جرم نیست» با اشاره به اظهارات اخیر یزدی‌خواه گفت: «این که چین بیاید به ما کمک کند و اینترنت ملی در ایران راه‌اندازی شود، به گونه‌ای آرزوهای این نماینده مجلس بوده که عنوان کرده است. این در حالی است که ما همین الان هم اینترنت ملی داریم. پس چین بیاید چه کاری کند؟ نکته این است که افراد مانند این نماینده مجلس می‌خواهند همین اینترنتی که در حال حاضر در ایران وجود دارد هم بسته شود.»
رشیدی می‌گوید: «وجود اینترنت ملی در ایران بود که باعث شد طی سال‌های اخیر در اعتراضات مختلف، چندین بار اینترنت را قطع کنند و کارهای اینترنتی داخلی نیز هم‌زمان برقرار باشد.»
ایران در زمینه اینترنت و تکنولوژی از چین چه می‌خواهد؟
آن‌طور که رشیدی می‌گوید، قطع شدن اینترنت در ایران به طور مثال در اعتراضات سراسری آبان ۱۳۹۸ یا در اعتراضات استانی مانند سیستان و بلوچستان، خوزستان و اخیراً اصفهان، سندی است که جمهوری اسلامی اینترنت ملی دارد. اما سوالی که مطرح می‌شود، این است که نقش چین در قرارداد ۲۵ ساله در حوزه اینترنت چیست؟
او در این‌باره می‌گوید: «طبق این قرارداد، چین می‌آید کارهایی را انجام می‌دهد که ایران تاکنون موفق نشده است انجام دهد؛ به طور مثال، چین می‌تواند برای ایران موتور جست‌وجوی ملی، ایمیل ملی و پیام‌رسان‌های ملی راه‌اندازی کند یا استفاده از تکنولوژی هوش مصنوعی و شناسایی چهره(Face Recognition) را بیاورد. در نتیجه، چین به دنبال راه‌اندازی اینترنت ملی در ایران نیست بلکه قسمت‌هایی از شبکه ملی اطلاعات که ایران توان انجام آن را ندارد، انجام خواهد داد.»
رشیدی می‌گوید: «اگر شبکه ملی اطلاعات را یک ساختمان در نظر بگیریم، با توجه به این که ایران توانایی ساخت کامل آن را ندارد، کشور چین برای تامین مصالح و ساخت به کمک خواهد آمد.»
پیش از این، در تاریخ ۱۱ شهریور ۱۳۹۹، «محمدصالح جوکار»، رییس «کمیسیون امور داخلی و شوراها» در مجلس اسلامی نیز گفته بود در پیش‌نویس قرارداد ۲۵ ساله، بحث اینترنت ملی تحت عنوان همکاری دو کشور در جهت توسعه فضای مجازی قید شده است.
او گفته بود به راحتی می‌توان در بستر اینترنت ملی، سایت‌ها و پایگاه‌های اطلاعاتی مخرب را فیلتر کرد. این اظهارنظر را می‌توان تاییدی بر راه‌اندازی مواردی چون پیام‌رسان‌های ملی و موتور جست‌وجوگر ملی دانست.
ایران طی چه مدت به اهداف خود از این قرارداد خواهد رسید؟
در حال حاضر همکاری‌های ایران و چین در زمینه قرارداد ۲۵ ساله آغاز نشده است. چه زمانی نوبت به حوزه اینترنت و تکنولوژی برسد نیز همچنان سوال بی‌پاسخ این قرارداد است.
این که چه مدت طول خواهد کشید که چین درخواست‌های ایران را عملی کند، به گفته امیر رشیدی، بستگی به نوع درخواست‌های قید شده در قرارداد دارد.
او در این‌باره می‌گوید: «ما هنوز نمی‌دانیم ایران دقیقا چه خواسته‌هایی از چین دارد یا در قرارداد چه مواردی ذکر شده است. اگر چین بخواهد یکی از درخواست‌های ایران، مثلا موتور جست‌وجوگر ملی را از پایه آماده‌سازی کند و به مرحله اجرا برساند، زمان زیادی خواهد برد. اما اگر یک نسخه کپی و فارسی را در اختیار ایران قرار دهد، زمان زیادی طول نخواهد کشید. در نتیجه همه این‌ها بستگی به درخواست‌های ایران در این قرارداد از چین دارد. پس تا زمانی که جزییات بیشتری منتشر نشود، نظر کارشناسی نمی‌توان در این‌باره مطرح کرد.»
آیا محدودیت و سانسور در اینترنت افزایش می‌یابد؟
در حال حاضر پلتفرم‌های محبوب دنیا در ایران فیلتر هستند. یوتیوب، توییتر، فیس‌بوک و تلگرام تنها بخش کوچکی از شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های فیلتر شده در ایران به شمار می‌روند. طی هفته اخیر، نگرانی بسیاری از شهروندان از این موضوع بود که در صورت اجرایی شدن قرارداد ۲۵ ساله، چه محدودیت‌هایی برای کاربران در اینترنت ایجاد خواهد شد.
امیر رشیدی در ادامه گفت‌وگو با «خبرنگاری جرم نیست»، در این‌باره توضیح داد: «اگر بخواهیم راجع به محدودیت و سانسور حرف بزنیم که باید بگویم به شخصه در قرارداد ۲۵ ساله نگرانی از این بابت ندارم. در حال حاضر تنها یک شبکه اجتماعی در ایران فیلتر نیست که آن هم اینستاگرام است. اگر آن هم فیلتر شود، چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ همان کاری که مردم با اپلیکیشن‌های فیلتر شده قبلی کردند. مسوولان در ایران همین الان هم اگر بخواهند، اینترنت را قطع می‌کنند. پس در زمینه محدودیت و سانسور بعید می‌دانم از چیزی که در حال حاضر در حال رقم خوردن باشد، اتفاق بدتری بیفتد.»
به گفته این کارشناس امنیت اینترنت، در زمینه محدودیت و سانسور، نگرانی‌ها از «طرح صیانت از فضای مجازی» بسیار بیشتر از بخش مرتبط به شبکه ملی اطلاعات تحت قرار داد ۲۵ ساله است.
صیانت از فضای مجازی، طرحی است که طی یک سال اخیر با حواشی بسیاری همراه بوده است. این طرح در حال حاضر در بخش فرهنگی مجلس شورای اسلامی در حال بررسی است. براساس این طرح، محدودیت‌هایی در زمینه استفاده از اینترنت بین‌المللی اعمال خواهد شد.
حکومت به دنبال ورود به حریم شخصی شهروندان است
اگر مقامات جمهوری اسلامی به دنبال محدود کردن استفاده از اینترنت نیستند، پس در قرارداد طولانی مدت با چین چه اهدافی را دنبال می‌کنند؟
امیر رشیدی می‌گوید در بحث همکاری با چین، نگرانی‌ها باید معطوف به شنود و جاسوسی از کاربران اینترنت باشد.
او با بیان این که چین در زمینه نقض حریم خصوصی شهروندان ید طولایی دارد، می‌گوید: «به طور مثال، در چین اگر در پیام‌رسان وی‌چت مطالبی درباره مقامات چینی نوشته شود، فرد بازداشت خواهد شد یا مثلا در خصوص کشتن مسلمان‌های اویغور در چین، اطلاعاتی نمی‌توان پیدا کرد.»
این پژوهش‌گر اینترنت ادامه می‌دهد: «ایران مدت‌ها تلاش کرد تا اپلیکیشنی مشابه وی‌چت بسازد. مدتی از طریق تلگرام طلایی، به دنبال انجام این کار بود و از طریق روبیکا سعی در انجام این کار داشت. هرچند روبیکا در زمینه پیام‌رسان بود اما در ایران محبوب نشد و پروژه تگرام طلایی نیز ناموفق بود. بنابراین، ایران می‌تواند از تجربه چین در این زمینه استفاده کند.»
به گفته رشیدی، در صورت اجرای طرح های مشابه چین در ایران، موتور جست‌وجوگری راه‌اندازی خواهد شد که جست‌وجوی کلماتی چون آبان، هواپیمای اوکراینی، جنبش سبز و .... اطلاعاتی در اختیار کاربر قرار ندهد: «از این موارد مهم‌تر، استفاده از هوش مصنوعی برای تشخیص چهره افراد است. با این تکنولوژی در صورت بروز اعتراضات در ایران، دوربین‌های شناسایی چهره (facial recognition) می‌تواند تک تک افراد را شناسایی کند. این‌جا است که نگرانی من در خصوص قرارداد با چین از بحث سانسور فراتر می‌رود.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر