واکنش‌ها به افتتاح سد چمشیر به رغم تمامی هشدارها

روز ۲۶ تیرماخ ۱۴۰۲ علیرغم هشدارهای متعدد کنشگران محیط‌زیست و میراث فرهنگی خبرگزاری‌های ایران از افتتاح سد چم‌شیر در استان کهگیلویه و بویراحمد خبر دادند.

‌رییس سازمان محیط‌ زیست، بی‌توجه به هشدارها درباره شوری زمین‌های کشاورزی و تشکیل کانون‌های ریزگرد در پی آب‌گیری سد، گفت که چم‌شیر مشکل زیست‌ محیطی «ندارد.»

علی سلاجقه، گفت که «این دیدگاه مطرح بود که در محل احداث سد چم‌شیر احتمال اینکه بخشی از سنگ‌های مختلف در دریاچه قرار بگیرند و سبب کاهش کیفیت آب شوند وجود دارد و از طرفی بحث رانش‌های احتمالی یا بحث منابع هیدروکربنی و چاه‌های نفتی منطقه مطرح بود.»

این مقام سازمان محیط‌زیست مدعی شده است که افتتاح سد در شرایطی انجام شده که «دستگاه‌های مختلف روی تک‌تک این مسایل کار کارشناسی انجام دادند» و نتیجه این بوده که مشکلی در کیفیت آب وجود ندارد.

افتتاح سد چمشیر در سفر ابراهیم رییسی به استان کهگیلویه و بویراحمد انجام شد.

این پروژه منتقدان بسیار  دارد اما دولت ابراهیم رییسی برخلاف نظر متخصصان حوزه محیط‌زیست می‌گوید قرار است شوری رودخانه زهره را تعدیل و کیفیت آب پایین‌دست آن را بهبود ببخشد.

اکانت توییتری فلات ایران که اخبار مرتبط با محیط‌زیست ایران را پوشش می‌دهد با انتشار تصویری از مراسم افتتاح این سد نوشت: «متاسفانه امروز رئیسی سد چم‌شیر را افتتاح کرد. سدی که با آب‌گیری‌اش حدود ۵۰۰هزارتن نمک حل‌شده به رودخانه زهره پمپاژ می‌کند و رویش‌گاهی با وسعت ۵۰۰هکتار مرکب از گونه‌هایی چون پده، گز، کُنار و انواع نی از بین می‌رود؛ آن هم در منطقه‌ای که هر درخت، حکم کیمیا را دارد. با وجود علی سلاجقه‌ها، امید به حفظ محیط زیست در ایران، هر روز کم‌رنگ‌تر می‌شود.»

متاسفانه امروز رئیسی سد چم‌شیر را افتتاح کرد. سدی که با آب‌گیری‌اش حدود ۵۰۰هزارتن نمک حل‌شده به رودخانه زهره پمپاژ می‌کند و رویش‌گاهی با وسعت ۵۰۰هکتار مرکب از گونه‌هایی چون پده، گز، کُنار و انواع نی از بین می‌رود؛ آن هم در منطقه‌ای که هر درخت، حکم کیمیا را دارد. با وجود علی… pic.twitter.com/8tstkVtUBr

— فلات ایران (@IranianPlateau) July 17, 2023

هیرش سعیدیان روزنامه‌نگار و پژوهشگر در واکنش به خبر افتتاح این سد به دست ابراهیم رییسی نوشت: «۱٠ استاد دانشگاه تهران در نامه ای به رئیس جمهور از او خواستند برای جلوگیری از فاجعه زیست محیطی، نابودی میلیون ها هکتار زمین و زندگی جوامع محلی از افتتاح سد چمشیر خودداری کند.»

او در ادامه نوشت که دولت ابراهیم رییسی به دلیل «نیاز به مانور سیاسی برای پوشاندن عملکرد فاجعه بار اقتصادی» خود دست به این اقدام زده است.

۱٠ استاد دانشگاه تهران در نامه ای به رئیس جمهور از او خواستند برای جلوگیری از #فاجعه_زیست_محیطی، نابودی میلیون ها هکتار زمین و زندگی جوامع محلی از افتتاح #سد_چمشیر خودداری کند.

* نیاز دولت به مانور سیاسی برای پوشاندن عملکرد فاجعه بار اقتصادی اما به افتتاح سد انجامید. https://t.co/UK5UyDIqWb pic.twitter.com/c421ZheFUt

— هیرش سعیدیان (@hirshsaidian) July 17, 2023

کاوه مدنی پژوهشگر و فعال محیط زیستی نیز با بازنشر توییت سال گذشته خود که تصاویر ماهواره‌ای آب‌گیری سد چم‌شیر را منتشر کرده بود نوشت: « رسما افتتاح شد.»

رسما افتتاح شد.#سد_چمشیر https://t.co/toQ6v55U5a

— Kaveh Madani (@KavehMadani) July 17, 2023

اسفندماه گذشته خبر آب‌گیری آزمایشی این سد نیز در میانه تکذیب مسئولان و مخالفت‌های کنشگران انجام شد.

فعالان محیط‌زیست حتی آن دسته که در بدنه حکومت و همراستا با سیاست‌های دولتی فعالیت می‌کنند بر این باورند که آبگیری این سد منجر به شور شدن زمین‌های کشاورزی منطقه و تشکیل کانون‌های ریزگرد می‌شود که دامنه آن تا بخش جنوب شرقی استان خوزستان ادامه خواهد داشت.

به گفته محمد درویش از کنشگران محیط‌زیست ساکن ایران ۷۰ درصد مخزن این سد روی سازند گچساران قرار دارد، سازندی گچی-نمکی که «به‌شدت به انحلال نمک حساس است» و بنابراین به محض حل شدن گچ‌ها، نمک‌ها هم حل خواهند شد و شرایطی بحرانی و خطرناک را به وجود می‌آورند.

این کنشگر محیط زیست پیشتر گفته بود که یکی از سرمایه‌گذاران اصلی این پروؤه شرکت‌های چینی هستند و نزدیک به ۲۳۵ میلیون یورو در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

سد چمشیر در حالی با هشدارهای متعدد نسبت به شوری آب و از بین رفتن  صنعت کشاورزی در منطقه افتتاح و آب‌گیری شده است که پیش از این در روندی تکراری سد گتوند در شمال خوزستان ساخته و آبگیری شده است.

سدی که طی دو دهه گذشته بخش بزرگی از روستاهای اطراف آن به دلیل مشکل شوری آب و از بین رفتن زمین‌های کشاورزی ناچار شده‌اند خانه و زندگی‌های خود را رها کرده و از آن منطقه کوچ کنند.

کارشناسان محیط زیست می‌گویند افتتاح سد چم‌شیر علاوه بر شوری آب، به دلیل وجود چاه‌های نفت و گاز در منطقه ممکن است با آلودگی آبی مواجه شود چرا که آب در زمین نشست کرده و به چاه‌های نفت نفوذ خواهد کرد.

یکی دیگر از هشدارها درباره تبعات آب‌گیری سد چم‌شیر، زیر آب رفتن محل سکونت عشایر و همچنین گونه‌های گیاهی منطقه است. اتفاقی که در خصوص سد گتوند نیز رخ داده است.

دوستداران تاریخ و میراث‌ فرهنگی هم در میان مخالفان راه‌اندازی سد چشم‌شیر هستند. به گفته باستان‌شناسان با آب‌گیری آن دست‌کم ۱۴۰ اثر باستانی در این منطقه از بین می‌رود.

یک‌سال قبل برخی رسانه‌ها از جمله ایسنا نتایج کاوش نجات‌بخشی در محدوده سد چم‌شیر که منجر به پیدا شدن سازه‌ای با معماری سنگی مرتبط با اقوام کوچ‌رو، یک گوشواره مفرغی شکسته، یک سپیدمُهره، شیشه، نخ، قطعات فلزی، زغال و سفال شده است را منتشر کرده بود.

ایسنا در این گزارش هشدار داده بود که آب‌گیری این سد تمام محوطه‌های این کاوش را به زیر آب خواهد برد.

سد چم‌شیر ۱۵۱ متر ارتفاع دارد و دارای مخزنی به حجم ۲/۳ میلیارد مکعب است.

بر اساس ادعای دولت سیزدهم با آب‌گیری شد چم‌شیر آب ۱۱۰ هزار هکتار زمین کشاورزی در استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان و بوشهر تامین می‌شود.

محمد درویش اما آب‌گیری این سد را «فاجعه‌ای به مراتب عمیق‌تر و سهمگین‌تر از سد گتوند» توصیف کرده و گفته است که این اقدام منجر به «شکل‌گیری دریاچه بزرگ آب شور مصنوعی دیگری در ایران و موج مهاجرت اقلیمی» خواهد شد.