در میان هیاهو و غوغای دولت اسلامی عراق و شام (داعش) که راهش را به عراق باز و خلیفه ای هم تعیین کرده، چشم اندازی از برآمدن دولتی کاملاً جدید و پردوام از دل این آشفتگی دیده می شود؛ دولت کردستان مستقل در منطقۀ نیمه خودمختار کردستان در شمال عراق شامل شهر نفت خیز کرکوک که همواره بر سر تسلط بر آن کشمکش بوده و در اولین روزهای هجوم این گروه جهادی، به کمک پیش مرگ ها نجات یافت.
رؤیای قدیمیِ استقلال، امروز یک ضرورت به نظر می رسد. کردها هم اکنون در لحظه ای تاریخی، می توانند راه خود را جدا کنند بی آن که به ویران کردن عراق مدرن متهم شوند.
در خاورمیانه، کم تر کسی هم چون «العيزر گيزی زفرير» ( Elizeir Geizi Tsafrir) با این اشتیاق ملی کردها آشنا است. او از مأموران ارشد سابق «موساد» است که در دوران طولانی فعالیتش در مقر این سازمان در اربیل، بیروت و تهران انجام وظیفه کرده و شاهد روابط پریشان کردها با همسایگان ناثبات آن‌ها بوده است.
در 1975 و پس از آن که شاه ایران توافق الجزایر را با صدام حسین امضا کرد و از حمایت منطقۀ کردستان عراق دست برداشت، زفرير شبانه و در حالی که نیروهای صدام حمله‌ای علیه کردستان را آغاز کرده بودند، از آن جا گریخت.
در روزهای شکل گیری انقلاب ایران، او در مقام رییس مقر موساد در تهران، عملیات خروج هزار و 500 اسراییلی را سازمان دهی کرد.
زفرير در اواخر دهۀ 60 و اوایل دهۀ 70 میلادی، یعنی زمانی که اسراییل، کردها را در مبارزه علیه دولت مرکزیِ عراق یاری می کرد، در این کشور حضور داشت. در آن روزها، او رابطه ای شخصی با «ملا مصطفی بارزانی»، رهبر کردها و دو پسرش، «ادریس» و «مسعود»، رهبر فعلی منطقۀ کردستان آغاز کرد. عکس هایی از آن روزها که زفریر اجازۀ انتشارشان را برای اولین بار به «ایران وایر» داد، نمایان‌گر رابطه ای تاریخی بین اسراییل و کردها است. این عکس ها نشان می دهند که رهبران کرد در خانه خود چه احساسی نسبت به سیاستمداران و سران نظامی و اطلاعاتی اسراییل داشته اند.
«زفریر» می گوید این حس ستایش، دوطرفه است: «کردها نسل ها است که متحمل آزار و اذیت شده اند.»
این جمله در یکی از سخنرانی های «بنیامین نتانیاهو»، نخست وزیر اسراییل هم بازتاب یافت: «ما باید از خواست کردها برای استقلال حمایت کنیم. آن ها مبارزانی هستند که به سیاست پایبندند و شایستۀ استقلال هستند.»
«ایران وایر» با العيزر گيزی دربارۀ آیندۀ کردها و دشواری‌های پیش روی دولت جدید کردستان به گفت وگو نشسته است.
اسراییل دورنمای کردستان مستقل را چه گونه می بیند؟
- به نسبتِ آن چه به تازگی در سوریه و عراق گذشته، مطمئناً این منطقه با حاکمیت یک دولت کرد قدرتمند، ثبات بیش‌تری خواهد داشت. فعلاً جز بحران چیز دیگری در کار نیست. کردها در مناطق مختلف نسل ها است که متحمل آزار و اذیت شده اند و در عراق زیر بار تمامی انواع قتل و کشتار تاب آورده اند؛ از حملۀ شیمیایی در حلبچه گرفته تا عملیات «انفال». آن ها سال ها است که به دشواری زندگی می کنند. در این مدت، ما و آن ها، اسراییلی ها و کردها، به شکلی به یک‌دیگر علاقه‌مند شده ایم. بیشتر اسراییلی ها آرزوی بهترین ها را برای کردها دارند و باور دارند که شاید این بی ثباتی در منطقه، در سوریه و عراق، سرانجام به ظهور دولت مستقل کردستان بیانجامد.
اسراییل چه واکنشی نشان خواهد داد و با مخالفت همسایگانی چون ترکیه چه خواهد کرد؟
- اگر کردها فرصتی برای اعلام دولت مستقل بیابند، اسراییل پیش ازهمه آن را به رسمیت خواهد شناخت و در صورت لزوم از آن ها حمایت خواهد کرد. دولت های غربی هم مطمئناً چنین خواهند کرد. می خواهم بگویم خوش‌بختانه ترکیه بسیار درگیر اقتصاد دولت کردستان عراق است چنان که امروز ترک ها و کردها در عراق به طور مشترک نفت صادر می کنند، آن هم با وجود بغداد و بر خلاف قوانین بغداد. دوران جدیدی آغاز شده و کردها، عراق و دولت ترکیه به فهم مشترکی از اوضاع دست یافته اند. چه کسی فکرش را می کرد که یک تانکر حامل نفت کردستان روانه اسراییل شود و به مقصد برسد؟
ترک ها ممکن است از نظر اقتصادی همکاری کنند اما آیا یک دولت کرد با جاه طلبی های آن ها در منطقه و نیز مشکلات‌شان با کردها در تضاد نیست؟
- با تمام احترام به ترکیه، این تفکر و باور بسیاری از اسراییلی ها است که آن ها روزی دوباره به سوی ما بازخواهند گشت و خواهند فهمید که باوجود تمامی تلاش هایشان برای تأثیرگذاری بر گروه های عرب و اسلامی، تنها قطب باثباتی که می توانند در منطقه به آن تکیه کنند، اسراییل است. حتی پس از آن هم دولت ترکیه درگیر مشکلاتی درازمدت با کردها خواهد بود. هیچ کس دقیق نمی داند اما شاید بیش از ۴۰ میلیون کرد – بسیار بیشتر از جمعیت یهودی و فلسطینی که این طور در دنیا سر و صدا کرده اند – وجود دارد و هنوز هیچ راه حل ملی در کار نیست.
اسراییل در مورد تغییر مرزها در منطقه چه احساسی دارد؟ خطوط قرمز جدید به سود دولتِ احتمالی کردستان خواهد بود یا به ضررش؟
- آن چه واضح است، این است که توافق «سایکس-پیکو» (Sykes-Picot) در حال فروپاشی است. من به تازگی در یک سخنرانیِ رییس ستاد مشترک اسراییل حاضر بودم و اولین تصاویری که او نمایش داد، تصاویری از «سایکس» و «پیکو» بود. او گفت: «نگاه کنید دوستان من، جای این عکس ها دو گروه جهادی بگذارید، وضعیت در حال حاضر چنین است.»
وقتی داعش حمله کرد و ارتش عراق از مهلکه گریخت، پیش مرگ های کرد فرصت را برای کنترل کرکوک دریافتند و باید گفت که کرکوک به خاطر داشتن نفت، خط مقدم درگیری است. نباید از یاد ببریم که صدام سال ها تلاش می کرد با راندن کردها از کرکوک و آوردن عرب ها، این منطقه را عرب نشین کند. از سال ۲۰۰۳ به این سو، دولت کردستان عراق سعی کرده خانواده های کرد را به سرزمین‌شان بازگرداند. اکثریت، امروز با کردها است، حاکم کرد است و همۀ این ها به هنگام آغاز مذاکرات بین کردها و بغداد تأثیرات مثبتی خواهند داشت.
این برای کردها لحظه ای تاریخی به نظر می رسد اما این فرصت واقعاً چه قدر طلایی است؛ آن هم با وجود خلیفگی داعش در همسایگی و آشوب سوریه در پس زمینه؟
- در این مورد تردیدی نیست که آن ها نه تنها در بهترین بخش عراق مستقر شده اند –منطقه ای زیر سایه نظم، ثبات و دموکراسی و با ارتشی قدرتمند از پیش مرگ ها – بلکه از حمایت غرب و امریکا هم برخوردارند. کردها هوادار غرب هستند و این را ثبات کرده اند. آن ها هم‌چنین سنی‌اند و متعصب هم نیستند. فکر می کنم آن ها درقیاس با دولت اسراییل، این ظرفیت را دارند که با موفقیت از پس کار خود برآیند.
آیا فکر می کنید رقبای سیاسی در داخل کردستان آن قدر به بلوغ رسیده اند که کار دولت را مختل نکنند؟ آیا نسل بعدی، فرزندان بارزانی و طالبانی را دیده اید؟ آیا آن ها روابط سیاسی و آن کاریزمای لازم برای رهبری را دارند؟
- آن ها با هم در تعامل هستند که اگرچه صد در صدی نیست اما قابل قبول است. در آخرین انتخابات، رییس حزب طالبانی، «ناوشیروان مصطفی» (Nawshirwan Mustafa) با حزب تازه ای به میدان آمد و در همان انتخابات، بیشتر از طالبان رأی آورد. کردها می دانند که درجه ای از همکاری به خاطر مردم ضروری است. البته خود «مسعود بارزانی» هم چندان سالخورده نیست و رهبری جوان محسوب می شود. دولت کردستان، هم در اربیل و هم در سلیمانیه، بر سر آن چه مردم فساد می خوانند، مخالفان بسیاری دارد. من فکر می کنم فرآیند شکل گیری جامعۀ کردستان آن قدر دموکراتیک بوده که بتواند برای رهبری در آینده تصمیم بگیرد.
وضعیت سازمان اطلاعات کردستان امروز چه گونه است؟ آیا پیچیدگی ها و ابزارهای لازم برای یک آژانس ملی اطلاعات را دارد؟
- آن چه از زمان حضورم در آن جا به یاد دارم و طبق آن چه بعد از آن دوران از طریق رسانه ها پی گرفته ام، سازمان اطلاعاتی آن ها به مراتب از همسایگان‌شان وضعیت بهتری دارد و موفقیت هایش بی تردید کم‌تر از آن ها نبوده است.
دیدگاه شما بسیار خاص است. شما رییس مقر موساد در بیروت، اربیل، تهران و جاهای دیگر بوده اید. به نظر شما، کردها از نظر فرهنگی به کدام همسایه نزدیک‌ترند؟
- فارس ها و کردها هر دو عباراتی دارند که بازتاب دهندۀ حس تاریخی آن ها علیه عرب ها است. ترک ها و ایرانی ها هم چندان علاقه ای به یک‌دیگر ندارند؛ درست مانند ترک ها و کردها. بچه ها هم با چنین تفکراتی رشد می کنند اما وقتی بالغ می شوند، باید منطقی فکر کرده و بهترین گزینه را انتخاب کنند. من مطمئنم کردها برای برقراری روابطی خوب با همسایگان‌شان نهایت تلاش خود را خواهند کرد. آن ها به دنبال جنگ یا انتقام نیستند.
بعد از همۀ این اتفاقات، آیندۀ نخست وزیر «نوری المالکی» را چه گونه می بینید؟
به عنوان شهروند جهان، من از آن چه بعد از جنگ خلیج و سپس در سال ۲۰۰۳ روی دارد، راضی هستم. تاریخ سرانجام پس از سال ها، راه حلی پیش روی عراق گذاشت که البته برای بخش بزرگی از مردم شیعۀ این کشور هزینه داشت؛ نوعی قضاوت مثبت تاریخی. اما متأسفانه و با وجود دولت اسلامی تندروی ایران در سوی دیگر، مالکی بازی دشواری را شروع کرده و در تلاش برای دست‌یابی به نوعی تعادل و همکاری در روابط خود با امریکا و ایران به عنوان پناه شیعیان در این روزها است. ما امروز در میانه درگیریِ تاریخیِ پرتنشی بین شیعه و سنی هستیم که در یک سوی آن ایران سعی دارد مسیر تاریخ را عوض کند، حتی با وجود این که شیعیان در دنیای اسلام در اقلیت هستند.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر