آغاز دور جدید «طرح ساماندهی کودکان کار و خیابان» انتقاد فعالان حقوق کودک را از اهداف و نحوه اجرای آن به دنبال داشته است. پذیرش خارج از ظرفیت این کودکان در مراکز نگهداری، اعمال خشونت توسط مسوولان و ارایه نشدن هرگونه خدمات کوتاه و بلند مدت به آن‌ها بعد از شناسایی و نگهداری در مراکز پیشبینی شده، از مهم‌ترین انتقادهایی است که به این طرح وارد شده است.
از سال ۱۳۸۴ که «آییننامه ساماندهی کودکان خیابانی» در دولت وقت تدوین شد تا امروز، این طرح ۳۰ بار به اجرا گذاشته شده است. در مرحله جدید به گفته فعالان حقوق کودک، نه تنها نسبت به دوره‌های گذشته پیشرفتی در رسیدگی به وضعیت کودکان کار و خیابان رخ نداده است که بعضی انجمن‌های مردم نهاد هم از همکاری با سازمان بهزیستی کشور برای اجرای آن انصراف داده‌اند.
مسوولان چه کسانی هستند؟
از نکاتی که در آییننامه ساماندهی کودکان خیابانی می‌توان به عنوان نقطه تاریک به آن اشاره کرد، عدم اشاره به انگیزه بسیاری از این کودکان برای زندگی موقت و یا دایمی در خیابان است. این در حالی است که بیشتر آن‌ها برای کار و کسب درآمد به صورت غیرقانونی در خیابان‌ها زندگی می‌کنند. عدم اشاره به انگیزه کودکان از کار و زندگی خیابانی، در تعریف اجرای قانون هم ایرادهایی به وجود می‌آورد.
کلی‌گویی در تعاریف اهداف کلی و ابهام در آییننامه ساماندهی کودکان خیابانی، از جمله «توانمندسازی» کودکان تا رسیدن آن‌ها به «زندگی عادی»، از دیگر انتقادهایی است که فعالان حقوق کودک به آن وارد می‌کنند.
با این حال، در این آییننامه، نهادهایی مثل سازمان بهزیستی کشور به عنوان نهاد ناظر اجرای طرح، سازمان صداوسیما به عنوان مسوول آموزش و تبلیغات و وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی مسوول ارایه خدمات اشتغال‌زایی به خانواده‌های این کودکان هستند. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هم مسوول عرضه خدمات بیمه‌ای و درمانی برای این کودکان و نزدیکان درجه اول آن‌ها معرفی شده‌اند. اما مشخص نیست طی ۳۰ مرحله برگزاری طرح ساماندهی کودکان کار و خیابان، هریک از این نهادها تا چه حد در انجام وظایفی که به آن‌ها محول شده بود، موفق بودهاند.
«مرکز نگهداری کودکان یاسر» در تهران، یکی از معدود انجمن‌هایی است که در مرحله جدید اجرای طرح، با سازمان بهزیستی برای نگهداری کودکان شناسایی شده همکاری می‌کند. در حالی که «حبیبالله مسعودی فرید»، معاون اجتماعی این سازمان از رضایت کامل کودکان شناسایی شده برای انتقال از خیابان به مراکز نگهداری سازمان بهزیستی صحبت می‌کند اما تصاویر و گزارش‌های منتشر شده از فعالیت این مرکز نشان می‌دهند از هر چیز نشانی هست جز رضایت کودکان کار.
«حامد فرمند»، فعال حقوق کودک نبود نگاه ساختاری در برخورد نهادهای مسوول با پدیده کودکان کار و خیابان را آسیب اصلی تمامی ۳۰ مرحله اجرای طرح ساماندهی این کودکان می‌داند. او معتقد است با این که تمام دولت‌ها، از جمله نظام جمهوری اسلامی بر اساس «کنوانسیون بینالمللی حقوق کودک»، موظف به حمایت از کودکان هستند اما در این گونه طرح‌ها، هدفی جز جمع‌آوری کودکان از خیابان دیده نمی‌شود.
این فعال حقوق کودکان می‌گوید: «در شرایطی که تنها بخشی از کودکان کار، کودکانی که ملقب به کودکان خیابانی هستند را تشکیل می‌دهند اما باز هم تمرکز صرف بر این بخش نمی‌تواند به معنای توجه به حقوق کودکان باشد. تا جایی که حتی برخی فعالان حقوق کودک هدف از اجرای طرح ساماندهی کودکان خیابانی را زیباسازی شهر و خالی کردن مبلمان شهری از وجود کودکان نیازمند می‌دانند.»
حامد فرمند با اشاره به تحقیقات انجام شده در مورد نیاز مالی کودکان خیابانی و خانوادههایسان که منجر به گرایش ناخواسته آن‌ها به کار خیابانی می‌شود، تأکید می‌کند: «در طرح ساماندهی کودکان کار و خیابان، ما نه تنها برخورد ریشه‌ای با این معضل نمی‌بینیم که شاهد برخورد امنیتی با کودکان و خانواده‌های آن‌ها هستیم. نیروی انتظامی و وزارت کشور با هشدار به خانواده‌ها در مورد تکرار حضور کودکان در خیابان و تهدید به تنبیه آن‌ها، پروندهسازی علیه اقشار کم بضاعت را آغاز کرده است.»
فرهمند معتقد است این برچسب‌زدن به خانواده‌ها و کودکان، دردی را درمان نخواهد کرد: «البته من فکر می‌کنم هدف دیگر اجرای دوباره این طرح، برخورد با مهاجران است که خود مسوولان سازمان بهزیستی، استانداری و فرمانداری تهران هم به صراحت اعلام کرده‌اند که کودکان متعلق به خانواده‌های مهاجر غیرقانونی را پس از شناسایی، از کشور اخراج می‌کنند.»
این فعال حقوق کودکان چنین رویه‌ای را مغایر با کنوانسیون حقوق کودکان می‌داند که دولت‌ها را موظف به حمایت از حقوق آن‌ها کرده است.
چه طور پیگیری کنیم؟
در آییننامه ساماندهی کودکان خیابانی، سازمان بهزیستی کشور به عنوان نهاد ناظر این طرح به رسمیت شناخته شده است. در بخش معاونت امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور، دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی به مدیریت «رضا جعفری»، مسوولیت امور کودکان کار خیابان را بر عهده دارد.
شما می‌توانید با شماره تلفن ۶۶۷۲۷۲۱۳ تماس گرفته و در مورد گزارش‌های متعدد منتشر شده در مورد شرایط غیر استاندارد مراکز نگهداری کودکان کار و خیابان و دلیل حل نشدن ریشه‌ای مشکلات آن‌ها در این طرح سوال کنید. از مسوولان این دفتر همچنین در مورد همکاری بهزیستی با نهادهای امنیتی برای اخراج کودکان افغانستانی و خانواده‌های آن‌ها از کشور و مغایرت این کار با کنوانسیون حقوق کودک بپرسید.
برای استان‌های مختلف هم می‌توانید در تماس با مسوولان دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی ادارات کل بهزیستی همین پرسش‌ها را مطرح کنید.
همچنین براساس آییننامه ساماندهی کودکان خیابانی، شهرداری‌ها مسوول تأمین و تجهیز مراکز نگهداری این کودکان هستند. سازمان بهزیستی گناه اصلی پر جمعیت بودن این مراکز را، محدود بودن تعداد آن‌ها و کم کاری شهرداری‌ها می‌داند.
در شهرداری‌ها هم معاونت امور اجتماعی و فرهنگی مسوول تجهیز مراکز نگهداری کودکان کار و خیابان شناخته شده است. «محمد رضا جوادی یگانه»، معاون اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران است. از طریق شماره تلفن ۹۶۰۲۱۵۰۰ با همکاران او در تماس باشید و در مورد کمبود مراکز نگهداری کودکان کار و خیابان از آن‌ها بپرسید. در سایر شهرهای ایران نیز می‌توانید به همین ترتیب از مسوولان معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری‌ها در این مورد سوال کنید.
لطفاً نتیجه پیگیری خود را با ما به نشانی [email protected] در میان بگذارید.
مطالب مرتبط:
سوءاستفاده جنسی از کودکان کار؛ مخفیانه و گسترده
حقوق كودكان كار در زباله هاي شهرداري تهران
«هر وقت کودکی را به بهزیستی معرفی می‌کنیم، عذاب وجدان می‌گیریم»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر