چه کسانی مسئول مرگ البرز زارعی هستند؟

مرگ «البرز زارعی»، کوهنورد گچسارانی که جان خود را در تلاش برای خاموش کردن آتش جنگل‌های «خائیز» رشته‌کوه‌های البرز از دست داد، حالا اندوه فعالان محیط‌زیست را دوچندان کرده است.

تا پیش از مرگ این جوان ۳۸ ساله، فعالان محیط‌زیست از چندین روز سوختن جنگل‌ها در عین بی‌توجهی دولت می‌گفتند. حالا هم که این بحران منجر به از دست رفتن البرز زارعی شده است، از تعلل مسئولان در درمان او می‌سوزند. در کنار البرز زارعی که جان خود را در این راه از دست داد، آتش‌سوزی جنگل‌های خائیز یک مصدوم دیگر هم بر جا گذاشت.

آتش‌سوزی جنگل‌ها از روزهای نخست خرداد شروع شد. نیروهای بومی و داوطلب از نبود و کمبود هلی‌کوپتر آب‌پاش و دستگاه‌های دمنده برای مهار آتش می‌گفتند، ولی پاسخی از دولت نگرفتند.

به‌ناچار مردم بومی و نیروهای داوطلب با پارچه لباس و چوب و بطری آب به مقابله با آتشی رفتند که هکتارها جنگل خائیز را در خودش می‌بلعید. البرز زارعی هم یکی از نیروهای داوطلب محلی بود که برای مهار آتش یک هفته تمام در جنگل مانده بود.

سوختگی بدن او را برخی چهل درصد و برخی دیگر شصت درصد اعلام کردند. به گفته نزدیکانش، اگر تhخیری در رساندن او به بیمارستان نبود، شاید امروز البرز زنده بود. وقتی البرز زارعی دچار سوختگی شد، داوطلبان منتظر آمدن هلی‌کوپتر برای رساندن او به بیمارستان شدند.

به‌جای هلی‌کوپتر، آمبولانس آن‌هم با تاخیر زیادی رسید. وقتی هم البرز را به بیمارستان یاسوج بردند، مسئولان بیمارستان درحالی‌که امکانات درمان را نداشتند، اصرار داشتند که البرز باید همان‌جا تحت عملی جراحی قرار بگیرد. رییس انجمن محیط‌زیستی «سبزگامان گچساران» به رسانه‌ها گفته بعد از پنج روز که البرز زارعی را بالاخره به بیمارستانی در اصفهان منتقل کردند، پزشکان اعلام کردند دیر شده و شانس این کوهنورد گچسارانی برای درمان کاهش یافته است.

مسئولان چه کسانی هستند؟

«جمشید محبت‌خانی»، فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست کهگیلویه و بویراحمد که حادثه در محدوده آن رخ داده گفته از دست سازمان حفاظت محیط‌زیست برای درمان داوطلبان مهار آتش‌سوزی جنگل‌ها، هیچ کاری برنمی‌آید جز «دعا».

جمشید محبت‌خانی دلیل این ناتوانی را رد کردن لایحه حمایت از محیط‌بانان و جنگلبانان از سوی شورای نگهبان اعلام کرده است. شورای نگهبان این لایحه را به علت داشتن بار مالی برای دولت رد کرده است.

علاوه بر سازمان حفاظت محیط‌زیست و منابع طبیعی، از سازمان مدیریت بحران هم به خاطر ناتوانی در مهار آتش جنگل‌های خائیز انتقادات زیادی شد.

مدیرکل مدیریت بحران استان کهکیلویه و بویراحمد در مورد جبران خسارت ناشی از فوت البرز زارعی گفته او براساس قانون به‌عنوان «فداکار راه خدمت» شناخته شده و به خانواده این کوهنورد دیه و مستمری تعلق خواهد گرفت.

چطور پیگیری کنیم؟

حالا که البرز زارعی مثل بسیاری دیگر از محیط‌بانان جان خود را از دست‌ داده، پرسش این است که مسئولیت قانونی دولت در مهار سوانحی مثل آتش‌سوزی جنگل‌ها چیست. اگر به‌جای دولت، شهروندان عادی با کمترین امکانات به این کار پرداختند، چطور از نظر قانونی می‌توان نهادهای مسئول را پاسخگو کرد.

به نظر «موسی خلیفه برزین»، حقوق‌دان و مشاور «ایران‌وایر» از لحاظ حقوقی جریان پیچیده‌تر از این است که بتوان دولت را به خاطر فوت البرز زارعی و دیگر فعالان محیط‌زیست در این عرصه مقصر دانست.

به گفته این کارشناس، از نظر حقوقی باید کم‌کاری نهادهای مسئول در مهار آتش جنگل‌های خائیز را از ورود «داوطلبانه» فعالان برای مهار آتش جدا کرد: «از نظر قانونی به خاطر مرگ مسئولیت کیفری متوجه دولت نیست. این‌که چرا نهادهای مسئول در مهار این آتش تمام اقدامات لازم را انجام ندادند، با اینکه عده‌ای برای جبران کم‌کاری به میدان آمدند از نظر حقوقی دو امر جدا است. دولت در مورد تلاش فعالان محیط‌زیست ازجمله البرز زارعی می‌تواند ادعا کند اقدامات آن‌ها داوطلبانه و به خواست خودشان انجام شده است. نهایت مسئولیت حقوقی دولت در این موارد هم پرداخت خسارت ناشی از فوت این شهروندان است. آن طور که رییس ستاد مدیریت بحران استان هم قول داده قرار است دیه او را به بازماندگان پرداخت کند. به‌هرحال به دلیل این حادثه نمی‌توان مسئولیت کیفری مثل اتهام قتل عمد و یا غیرعمد البرز زارعی را به نهادهای مسئول نسبت داد.»

بااین‌حال، موسی برزین می‌گوید سیستم درمانی و همچنین مسئولان بیمارستان یاسوج -که پنج روز درمان موثری برای البرز زارعی به کار نگرفته و اصرار داشتند باید در همین بیمارستان بماند- «قطعا» مسئولیت حقوقی دارند: «سهل‌انگاری که مسئولان بیمارستان در درمان آقای زارعی داشتند، قطعا می‌تواند اتهام «قتل شبه عمد» را متوجه آن‌ها کند. در این مورد پرونده بیمارستان به سازمان نظام پزشکی ارجاع خواهد شد و بعد از بررسی عملکرد تیم پزشکی، اگر قصوری تشخیص داده شد باید پرونده به دادگاه کیفری منتقل شود.»

پیشنهاد حقوق‌دان مشاور ایران‌وایر به بازماندگان البرز زارعی پیگیری قانونی عملکرد مسئولان بیمارستان یاسوج و شکایت از آن‌ها در دادگاه کیفری است.

 

مطالب مرتبط:

پوشش گیاهی زاگرس هم‌چنان می‌سوزد؛ فعالان محلی در حسرت یک آب‌پاش دستی

پیامد آتش‌سوزی خاییز؛ وحشت محلی‌ها از هجوم مار و عقرب به روستاها

آشیانی که می‌سوزد، دژی که فرومی‌ریزد؛ حکایت سوختن بلوطزارهای جنوب زاگرس

آتش‌سوزی وسیع جنگل‌های خائیز در کهگیلویه و بویراحمد

آتش‌سوزی دوباره جنگل‌های گچساران