خودروسازان ایرانی و هنر وانت سازی

مصطفی یکرنگی - شهروند خبرنگار از رشت

برای شرکت های خودرو سازی ایران ساختن خودرو وانت آسان ترین کار است. شیوه کار به این شکل است که دو صندلی پشت و صندوق عقب خودروهای سواری که سالهاست تولید می کنند را برمی دارند و آن را به قسمتی برای حمل بار تبدیل می کنند، بدون کوچکترین تغییری در موتور، شاسی و بقیه اجزای قوای محرکه خودرو. با همین روش در این سالها وانت پیکان، وانت پراید، وانت پژو 405، وانت سمند، وانت ال نود، وانت پژو پارس و ... به بازار آمده است.

در این سبک ساخت، وانت پیکان قدیمی ترین محصول تولید شده در ایران است، شرکت ایران خودرو تولید پیکان را از سال ۱۳۴۶ خورشیدی آغاز کرد که تولید آن در حدود ۴۰ سال ادامه داشت. در همان  سال مسئولان وقت شرکت ایران خودرو که ان روزها ایران ناسیونال نام داشت، پس از تولید خودروی پیکان اعلام کردند به دلیل روند رو به رشد جمعیت و تقاضای واحدهای کشاورزی و دامپروری و نیز تحولات شهرنشینی در آن سال‌ها ضرورت وجود خودروهایی جهت حمل و نقل کالا بیش از پیش احساس می شود و همین امر نیز در نهایت منجر به تولید خودروی پیکان وانت در ایران شد.

اگر چه در نهایت تولید خودرو سواری پیکان روز ۲۵ اردیبهشت سال ۱۳۸۴ پس از گذشت ۳۸ سال و تولید دو میلیون و ۲۹۵ هزار دستگاه، در نهایت متوقف شد و آخرین پیکان تولیدی به موزه فرستاد شد، اما تولید وانت پیکان حداقل شش سال بعد هم ادامه پیدا کرد تا اینکه تولید این خودرو در اسفند ۹۱ توسط پلیس به دلیل نا امن بودن متوقف شد و پس از سال ها تولید محصولات خانواده پیکان در ایران به پایان رسید.

اما تنها دو ماه بعد در اردیبهشت ۹۲ ایران خودرو پس از نصب ترمز abs و تغییر در شکل ظاهری در قسمتهای سپر و بغل دریها و تغیر چراغها به کریستالی وانت پیکان را دوباره به عرصه ی تولید بازگرداند. اما عاقبت تولید آن در اسفند ۹۳ و پس از ۱۰ سال از توقف تولید پیکان سواری برای همیشه متوقف شد و به جای آن خوردوی تحت عنوان وانت آریسان تولید و به بازار عرضه شد.

وانت آریسان در حقیقت همان وانت پژو 405 است، که با همان شیوه معروف تولید می شود؛ تغییر بدنه یک خودرو سواری برای تولید وانت.  طبق اعلام ایران خودرو در این وانت از موتور پايه گاز سوز 1700 سي سي استفاده شده است که مخزن گاز آن در زير كفي اتاق بار، تعبیه شده است. قسمت جلوی این وانت به لحاظ شکل ظاهری هیچ تفاوتی با پژو 405 ندارد. توان باربري آن 335 كيلوگرم بيش‏تر از وانت پیکان است.

بامزه ترین خودرو وانتی که در این سالها به بازار ایران عرضه شد بدون تردید وانت پراید است. پراید خودرو سواری است که هم به لحاظ آمار و هم نزد افکار عمومی یکی از نا ایمن ترین خودروهای تولید ایران به شمار می رود و در این سالها افراد زیادی را در تصادفات رانندگی به کام مرگ کشانده است.

پراید که پیش از این و در خلال سالهای۱۹۸۷ تا ۲۰۰۰ در شرکت کیا موتورز کره جنوبی با نام کیا پراید تولید می شد، در سال ۲۰۰۱ (1381 خورشیدی) خط تولید آن به شرکت ایرانی سایپا منتقل شد و در این سالها این خودرو با تغییراتی اندک در شکل ظاهری اش با نام ها و عنوان های مختلف به بازار عرضه کرد.

پراید نسیم (هاچ بک)، صبا (پراید سدان)، سایپا ۱۳۲، سایپا ۱۳۱، سایپا ۱۱۱، سایپا ۱۴۱ بخشی از این محصولات هستند که همه در حقیقت چیزی نیستند جز پراید. جدیدترین محصول این شرکت که دو سه سال است به بازار وارد شده نیز وانت پراید است که بر اساس همان فرمولی که در ابتدای این گزارش ذکر شد ساخته شد.

طبق گفته مسئولان سایپا  خط تولید وانت پراید (سایپا 151) با ظرفیت تولید سالانه 20 هزار دستگاه راه‌اندازی شد. وانت سایپا 151 وانتی کوچک با کاربری درون شهری است که ظرفیت حمل بار این خودرو 450 کیلوگرم و مصرف سوخت آن کمتر از شش لیتر است.

تولید و عرضه وانت پراید با بازار واکنشهای زیادی را هم در پی داشت و بسیاری آن را دستمایه ساخت جوک کردند، یکی از معروفترین این جوکها درباره این خودرو این بود: " وانت پراید بیشتر از اینکه شبیه ماشین باشه شبیه دمپایی های جلو بسته حمومه."  با این حال این وانت تولید و بازار عرضه شده است و برای حمل بار در نقاط شهری مشغول فعالیت است.
خبر تولید و عرضه وانت سمند را جواد نجم الدین مدیرعامل وقت گروه خودروساازی ایران خودرو در اردیبهشت 1392 در یک برنامه تلویزیونی اعلام کرد و گفت این محصول به زودی به بازار می آید. بر اساس عکسهای منتشرشده از این وانت، همانگونه که از اسمش نیز معلوم است، با تغییر شکل ظاهری خودرو سمند تولید شده است.

هنوز از تولید و عرضه انبوه این وانت در بازار خبری نیست اما گفته می شود ظرفیت حمل بار وانت سمند ۸۰۰ کیلوگرم ذکر شده و مسئولان ایران خودرو آن را گزینه مناسبی برای تقاضای خودروهای کار می دانند.

موتور وانت تندر ۹۰  یا وانت ال نود با همان موتور تندر ۹۰ سواری تولیده شده و گفته می شود گیربکس آن تقویت شده است. قسمت بار این خودرو گنجایش ۸۰۰ کیلوگرم بار را دارد و قرار است با قیمتی بیش از ۳۰ میلیون تومان به بازار عرضه شود.

وانت تندر۹۰ اگر چه در شکل ظاهری قسمت جلو و داخل کابین کاملا مشابه سواری ال نود است اما گفته شده که در مدل فول تولید نمی شود، اما تجهیزاتی همچون کیسه هوا، ترمز ضدقفل، ایموبیلایزر ، فرمان هیدرولیک، کولر، پشت سری های قابل تنظیم، قابلیت تنظیم نور چراغ های جلو، قفل مرکزی و برخی تجهیزات دیگر در این خودرو نصب شده اند.

پیش از این قرار بود وانت تندر 90 از سال 91 وارد بازار شده و جایگزین وانت بارهایی همچون وانت پیکان و نیسان وانت شود اما با وجود گذشت سه سال هنوز از تولید و عرضه انبوه این خودرو در بازار خبری نیست.