نوروز، پراید و جاده های پر از ریسک

تعطیلات نوروز برای ایرانیان ایامی شاد و فرح بخش است، اما نوروز برای راحله ۳۸ ساله معنی دیگری دارد. راحله نمی‌تواند در نوروز شاد باشد و سفر برود، او هم زمانی مثل سایر ایرانی‌ها از تعطیلات نوروز لذت می برد، اما شرایط برای او از پنج سال قبل زمانی که تنها خواهرش را در حادثه‌ای رانندگی از دست داد، تغییر کرد. 

او به ایران وایر می‌گوید: «خواهرم به همراه نوزاد دو ماهه‌اش و همسرش از مشهد به سمت شاهرود می‌رفتند که تصادف رخ داد.» 
خودرویی در طرف دیگر جاده به صورت غیر قانونی سر پیچ در حال سبقت بوده، « همسر خواهرم با دیدن این صحنه برای اینکه با خودرو تصادف نکند، فرمان را می‌چرخاند و ماشین از جاده خارج می‌شود.» 

راحله ادامه می دهد: «خواهرم چند دقیقه قبل از این سانحه، کمربند ایمنی‌اش را باز می کند تا به پسرش شیر بدهد.» 

خواهر راحله در محل حادثه جان خود را از دست می دهد، اما پسر و همسرش زنده می‌مانند. راحله این حادثه را بدترین اتفاق زندگی خود می‌داند و می‌گوید: «اگر چه من در تصادف نبودم، اما این تصادف زندگی من را تغییر داد. مادرم بعد از این حادثه از بیماری اعصاب رنج می‌برد. همسر خواهرم ازدواج مجدد کرد و خواهرزاده‌ام نمی‌داند که مادر اصلی‌اش کیست، چون از نوزادی با زن دیگری بزرگ شده، البته این تصمیم همه ما بود چون به نفع همه است، اما من که می‌دانم او یادگار خواهرم است و نمی‌توانم به راحتی به او نزدیک شوم. این آزارم می‌دهد». 

خانواده راحله تنها خانواده ایرانی نیستند که نوروز و زندگی‌هایشان با تصادفات جاده ای خراب شده است. 

در سال ۲۰۱۲، سازمان بهداشت جهانی (WHO) در گزارش خود، جاده‌های ایران را از نظر ایمنی خطرناک‌ترین جاده‌های جهان توصیف می‌کند، زیرا ایران بیشترین آمار مرگ در جاده‌ها را دارد. اگرچه این گزارش مربوط به حدود چهار سال قبل است، اما به نظر می‌رسد شرایط تغییر زیادی نکرده و ایران همچنان در صدر آمار مرگ در تصادفات جاده‌ای در جهان قرار دارد. 

البته گزارش‌های رسمی در ایران نشان می‌دهد آمار تلفات جاده‌ای در دهه گذشته کاهش یافته است. سردار تقی مهری رئیس پلیس راهور ایران در این زمینه گفته است: «در سال 84 بیش از 27 هزار نفر در اثر تصادفات کشته می‌شدند، اما امروز شاهد کاهش بیش از 10 هزار نفر هستیم.» او همچنین تلفات جاده ای ۱۰ ماه اول سال ۹۴  را «۱۴ هزار نفر» اعلام کرده است. 

جمعیت ایران یک درصد جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند، اما تصادفات جاده‌ای ایران سهمی دو درصدی در تصادف‌های جاده‌ای جهان دارند. 

تصادفات و تلفات جاده ای موضوع جدیدی نیستند، بلکه بارها و بارها رسانه‌ها و مقامات ایرانی به این موضوع پرداخته‌اند. 

این موضوع که یک بحران تلقی می‌شود در برنامه توسعه پنجم کشور نیز مورد توجه قرار گرفته بود. بر اساس این برنامه تعداد تلفات جاده ای سالانه باید ۱۰ درصد کاهش پیدا می‌کرد. این برنامه با پایان سال ۹۴ به پایان می‌رسد و برنامه ششم توسعه نیز مورد تصادفات جاده‌ای را هدف قرار گرفته و بر طبق آن باید تصادفات جاده‌ای ۳۰ درصد کاهش پیدا کنند. 

در ده سال اخیر همچنین پلیس راه ایران قوانین جدید و سخت‌تری از جمله، اجباری کردن گذاشتن کلاه ایمنی برای موتورسواران، بستن کمربند ایمنی و ... را اعمال کرده و همچنین جریمه‌های رانندگی را افزایش داده است. 

به طور معمول، نوروز، اصلی‌ترین و طولانی‌ترین تعطیلات برای ایرانیان، فرصتی بسیار مناسب برای گشت و گذار و مسافرت رفتن است و البته سفر بیشتر نیز به تناسب خطر بروز تصادفات جاده‌ای را نیز افزایش می‌دهد. 

بر اساس گزارش پزشک قانونی در نوروز ۹۳، ۱۰۸۴ نفر جان خود را  در جاده‌های کشور از دست دادند که از این میان ۹۴ نفر در محورهای خوزستان، ۹۳ تن در محورهای فارس، ۷۱ تن در محورهای خراسان رضوی و ۷۱ تن دیگر نیز در محورهای استان تهران بر اثر تصادف‌های جاده‌ای کشته شدند. این در حالی است که در نوروز ۹۲، یک هزار و ۲۲۷ نفر جان خود را از دست داده‌اند. اگر این آمار را با تعداد تلفات جاده‌ای سال قبل آن مقایسه کنیم، متوجه کاهش تعداد افرادی که در جاده‌ها جان خود را از دست داده‌اند، می شویم، اما این به این معنی نیست که این بحران حل شده است. 

بسیاری از کارشناسان نامناسب بودن جاده‌های ایران، به ویژه جاده‌های برون شهری را یکی از اصلی‌ترین دلایل تصادفات جاده‌ای می‌دانند. جام جم آنلاین نیز با تصدیق این موضوع در گزارشی آورده است که «۶۰۰۰ نقطه مرگبار» در جاده‌های ایران وجود دارند. 

یکی دیگر از دلایل اصلی آمار بالای تصادفات جاده‌ای، فرهنگ رانندگی ایرانیان است که بسیاری از راننده‌های ایرانی موضوع ایمنی را جدی نمی‌گیرند و از قوانین پیروی نمی‌کنند. برخی از راننده‌ها تصور می‌کنند تنها در حضور پلیس مجبور به رعایت این قوانین هستند و خود را بی نیاز از رعایت اصول ایمنی می‌دانند. 

علی انصاری، استاد دانشگاه اکستر بریتانیا می‌گوید که در سفر به ایران رانندگی نمی‌کند، «من این ریسک را نمی‌کنم. اگرچه جاده‌های وضعیت خوبی ندارند، اما فرهنگ رانندگی هم تعریفی ندارد». یکی دیگر از مشکل‌های اساسی برخی از جاده‌های ایران، به ویژه جاده‌های روستا‌ها و شهرهای کوچک، نداشتن دسترسی به خدمات اورژانس و پزشک است. 
البته نباید فراموش کرد که کیفیت پایین خودروها نیز در افزایش تصادفات جاده‌ای و علاوه بر آن در افزایش تلفات تصادفات نقش بسزایی دارد. 

پراید، پرفروش‌ترین خودرو در ایران یکی از بی‌کیفیت‌ترین خودروها است که بارها در مورد استفاده از آن هشدار داده شده است. 

گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد که «بیشترین سهم مقصر در تصادفات مربوط به خودروی پراید با ۲۴٫۱۰ درصد بوده است، موتورسیکلت ۱۵ درصد، پژو ۴۰۵ ۱۱٫۹۲ درصد، وانت پیکان ۶٫۸۵ درصد، سمند ۵٫۱۵ درصد، وانت نیسان ۴٫۹۹ درصد، پیکان ۴٫۹۹ درصد و در آخر هم کامیون های سنگین هستند که ۴٫۶۲ درصد از سهم تقصیر تصادفات رانندگی را به خود اختصاص داده اند.» 

پراید به «ارابه مرگ» معروف است، به طوری که پلیس ایران پیش از این درباره کمربند ایمنی این خودرو هشدار داده بود و گفته بود که در برخی از تصادفات کمربند ایمنی خودروی پراید باعث خفگی سرنشین شده است، در آن زمان خودروی پراید نه کیسه هوا داشت و نه ترمز مناسب. اگرچه با هشدار و فشارهای پلیس راهنمایی و رانندگی این خودرو پیشرفت‌هایی کرده، اما به نظر می‌رسد این پیشرفت‌ها به اندازه‌ای نبوده که این خودرو را در فهرست خودرهای امن قرار دهد. 

محمد رضا ممدوحی، معاون ارزیابی کیفیت سازمان ملی استاندارد ایران در این رابطه گفته است «افرادی که عصبی هستند، پراید سوار نشوند». با وجود تمام این هشدارها، به دلیل ارزان بودن پراید، این خودرو در صدر پرطرفدارترین خودروها در میان ایرانیان قرار داد. 

بسیاری از ایرانیان نوروز امسال را هم با پراید سفر می روند، در جاده های پر از ریسک، با آرزوی شادی و تعطیلات خوب و بدون فکر کردن به سرنوشت مسافرانی چون خواهر راحله.