مرور رسانه‌ها؛ دیس اینفورمیشن خبرگزاری فارس برای حمایت از متجاوز

ما به‌عنوان مخاطب، اخبار و اطلاعات را از منابع مختلف دریافت می‌کنیم. منابع اطلاعاتی ما عبارتند از: 

• شبکه‌های اجتماعی؛
• رسانه‌های ملی و مطرح؛
• رسانه‌های محلی؛
• گزارش شهروند-خبرنگاران؛
• وبسایت‌های خبری؛
• مجلات و وبلاگ‌های خبری؛
• گزارش‌های تحقیقاتی و تحلیل اخبار؛

اعتبار منابع اطلاعاتی یکسان نیست، پس انتظار ما نیز از آن‌ها در یک سطح قرار ندارد. ما از رسانه‌های ملی و مطرح بین‌المللی یک انتظار، و از رسانه‌های محلی یا شهروند-خبرنگاران، انتظار دیگری داریم. اطلاعات و اخبار منابع معتبر رسانه‌ای را بدون تردید با دیگران به اشتراک می‌گذاریم، اخبار شهروند-خبرنگاران و رسانه‌های کمتر معتبر را دبل چک می‌کنیم و می‌دانیم که اخبار و اطلاعات برخی از منابع خبری را اصلا نباید بازنشر کرد و نسبت به درستی آن همیشه باید تردید داشت.

«فارس»، یکی از خبرگزاری‌هایی است که همیشه باید با دیده تردید به اخبار و اطلاعات آن نگاه کرد، چرا‌که مهم‌ترین اصل حرفه رسانه، یعنی «پرهیز از جانبداری» را رعایت نمی‌کند. خبرگزاری فارس نه تنها رسانه‌ای بی‌طرف نیست، بلکه عامدانه می‌کوشد با تولید دیس اینفورمیشن، ضمن گمراه کردن مخاطبان، نقشه دستگاه‌های امنیتی را اجرا کند. برای نمونه، به این گزارش خبرگزاری فارس که روز ۱۱اسفند۱۴۰۱، با عنوان «جزییاتی از ماجرای برخورد با یک خانم در حاشیه مدرسه دخترانه تهرانسر» منتشر کرده، دقت کنید.

در این گزارش، خبرگزاری فارس بدون نام بردن از هیچ منبع اطلاعاتی، بدون ارائه هرگونه سند و مدرک، حتی بدون کمترین تلاش برای باور‌پذیر کردن ادعای خود، آورده: 

«به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری فارس، روز گذشته فیلمی چند ثانیه‌ای از درگیری با یک زن در حاشیه مدرسه دخترانه تهرانسر منتشر، و گفته شد که این زن مادر یکی از دختران دانش‌آموز این مدرسه بوده که به‌علت نگرانی از وضعیت دخترش مقابل مدرسه آمده، اما اعتراض برخاسته از دغدغه یک مادر به سلامتی فرزندش، با بازداشت، آن هم به شکل خشن پاسخ شده است. اما بررسی‌های تکمیلی و هویتی نشان می‌دهد این زن ۵۴ ساله، هیچ فرزندی در مدرسه دخترانه ۱۳آبان تهرانسر ندارد و در طول چند ساعت حضورش در مقابل مدرسه، مکررا اقدام به تشویق دانش‌آموزان و عابران به سر‌دادن شعارهای ساختارشکنانه کرده است. البته شیوه نامناسب برخورد با این خانم مورد اعتراض و پیگیری مسوولان قرار گرفته و وزیر کشور و سازمان قضایی نیروهای مسلح برای برخورد با فرد خاطی دستورهایی داده‌اند، اما تیتر اخبار و ویدیوهای منتشر شده از این ماجرا همچون "برخورد با مادر یکی از دانش‌آموزان مسموم‌‌شده مدرسه ۱۳ آبان"، واقعیت ندارد.»

وقتی خبر منبع ندارد، رسانه منتشر کننده اعتبار ندارد، رسانه منتشر کننده بی‌طرف نیست، رسانه راوی همواره یک خط امنیتی را در گزارش‌ها دنبال می‌کند که نشان می‌دهد اهدافی خاص در سر دارد، یعنی مطلب جعلی است؛ و به‌دلیل آنکه روشن است این رسانه عامدانه و در جهت گمراه کردن افکار عمومی خبری جعلی را ترویج می‌دهد، این گزارش مصداق دیس اینفورمیشن است.

این گزارش علاوه‌بر اینکه جعلی است، از چند زاویه دیگر قابل بررسی است:

گزارش منتشره، تولید خبرنگار این خبرگزاری نیست؛ بلکه گزارشی است که احتمالا توسط نهادهای امنیتی در اختیار این خبرگزاری قرار گرفته است. چرا‌که این گزارش ساعت ۱۴:۴۹ دقیقه روی تلکس خبرگزاری فارس، بدون نام خبرنگار یا منبع خبری قرار گرفته و دقیقا در ساعت ۱۴:۴۹ دقیقه، توسط «عبدالله گنجی» مدیر مسوول سابق روزنامه «جوان» و مدیر فعلی روزنامه «همشهری» و از چهره‌های امنیتی-رسانه‌ای حکومت، توییتی با همین محتوا منتشر کرده است. 

گنجی نوشته: «خوشبختانه عوامل برخورد با خانم در تهرانسر شناسایی و دستگیر شدند و حق هم همین است. اما این زن هیچ فرزندی در مدرسه دخترانه ۱۳ آبان تهرانسر ندارد و در طول چند ساعت حضورش مقابل مدرسه، مکررا اقدام به تشویق دانش‌آموزان و عابران به سردادن شعارهای ساختارشکنانه کرده است. قابل بررسی است.» 

این خبر بلافاصله توسط سایر رسانه‌های حکومتی به نقل از خبرگزاری فارس منتشر شده، که نشان می‌دهد دستی به‌طور هدفمند در پی گمراه کردن افکار عمومی است و از تریبون‌های رسانه‌ای خود استفاده کرده است.

محتوای نشر یافته توسط خبرگزاری فارس و چهره‌های رسانه‌ای دستگاه امنیتی طراح این خط خبری، نشان می‌دهد که آن‌ها نه با کنوانسیون حقوق کودک و نه حتی با قانون حمایت از اطفال و نوجوانان آشنایی ندارند، یا اعتقادی به حاکمیت قانون ندارند، چرا که مطابق ماده ۱۷ این قانون، هرکس نسبت به وقوع جرم علیه کودک یا نوجوانی مطلع باشد و نسبت به رفع جرم یا گزارش‌دهی آن اقدام نکند، مجرم است. ماده ۱۷ قانون حمایت از اطفال و نوجوانان می‌گوید: 

«هرکس از وقوع جرم یا شروع به آن، یا خطر شدید و قریب‌الوقوع علیه طفل یا نوجوانی مطلع بوده یا شاهد وقوع آن باشد و با وجود توانایی اعلام و گزارش به مقامات یا مراجع صلاحیت‌دار و کمک طلبیدن از آن‌ها از این امر خودداری کند، یا در صورت عدم دسترسی به این مقامات و مراجع و یا عدم تاثیر دخالت آن‌ها در رفع تجاوز و خطر، از اقدامات فوری و متناسب برای جلوگیری از وقوع خطر و یا تشدید نتیجه آن امتناع کند، مشروط بر اینکه با این اقدام، خطری مشابه یا شدیدتر و یا خطر کمتر قابل توجهی متوجه خود او یا دیگران نشود، به یکی از مجازات‌های درجه شش قانون مجازات اسلامی محکوم می‌شود.»

بنابراین برای تجمع و اعتراض نسبت به مسمومیت دانش‌آموزان دختر، که خطری جدی علیه جسم و روح نوجوانان است، نیاز نیست حتما دختری داشت، هرکس در برابر این خطر سکوت کند و برای رفع خطری که متوجه نوجوانان است تلاش نکند، برابر با قوانین جمهوری اسلامی مجرم است.

شناخت مرجع تولید محتوا، به ما این امکان را می‌دهد که بدانیم در اعتماد به آن، تا چه میزان باید تردید کرد. داشتن تردید نسبت به درستی اخبار و اطلاعاتی که از رسانه‌های حکومتی از جمله خبرگزاری فارس دریافت می‌کنیم، شرط حفاظت از خود و دیگران در برابر تولیدات مضر این رسانه و سایر رسانه‌های حکومتی است. آن‌ها از تاکتیک‌های متفاوت پروپاگاندا و دیس اینفورمیشن استفاده می‌کنند تا مخاطب را فریب دهند. سواد رسانه‌ای و برخورداری از تفکر انتقادی، راه مقابله با چنین رسانه‌هایی است.