رنج دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد؛ استاد راهنما پیدا نمی‌کنیم

متین سجادی، شهروند‌خبرنگار

در یک‌سال و نیم گذشته، هم‌زمان با اخباری که از ایجاد محدودیت‌های مختلف برای دانشگاهیان در ایران شنیده می‌شود، از اخراج و تعلیق دانشجویان گرفته تا قطع همکاری و بازنشستگی اجباری اساتید، گاه صداهایی برخاسته از دردی کهنه و عمیق در میان این هیاهو به گوش می‌رسد که کمتر در رسانه‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد. عدم تناسب حجم دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی و تعداد اساتید در دانشگاه آزاد اسلامی یکی از این دردها است. بسیاری از دانشجویان ارشد سال دومی که قاعدتاً حالا باید کم‌کم به فکر خرید شیرینی روز دفاع باشند، هنوز استاد راهنما پیدا نکرده‌اند، موضوع و پروپوزال مصوب ندارند و برای از دست‌ ندادن صندلی دانشگاه می‌بایست هر ترم مبلغی کلان به حساب دانشگاه واریز کنند جهت تمدید بلاتکلیفی.

شهروندخبرنگار «ایران‌وایر» پای صحبت‌های این دانشجویان نشسته است.

***

«نگار» دانشجوی ورودی سال ۱۴۰۱ مقطع فوق لیسانس روان‌شناسی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی است. او توضیح می‌دهد سالی که او وارد دانشگاه شده، دانشگاه آزاد هم مثل «پیام نور» از طریق طرح فراگیر تعدادی دانشجو جذب می‌کرده و این باعث شده است تعداد ورودی گرایش او بیش از سال‌های پیش باشد. 

نگار به «ایران‌وایر» می‌گوید: «دانشجوهای ورودی ما سه دسته هستند؛ گروه اول کسانی که با شرط معدل و بدون کنکور وارد شده‌اند. آن‌ها که در مقطع کارشناسی هم دانشجوی دانشگاه آزاد بوده‌اند، طبق معدل مقطع پیشین که اغلب ۱۷ و بعضاً ۱۶ بوده، توانسته‌اند به‌طور مستقیم فرصت حضور در مقطع ارشد را پیدا کنند. گروه دوم دانشجویان طرح فراگیر و سومین گروه هم آن‌هایی‌ هستند که مثل من در کنکور شرکت کرده و طبق رتبه و انتخاب رشته قبول شده‌اند.»

نگار پیش‌تر تصور می‌کرده است که در دوران تحصیلات تکمیلی، کلاس‌ها خلوت‌تر و کم‌جمعیت‌تر از دوران کارشناسی باشند: «فکر می‌کردم فضا بیش از این که آموزشی باشد، پژوهشی است. اما روزی که وارد اولین کلاس مقطع جدید شدم، با واقعیتی نامنتظره مواجه شدم. بیش از ۱۰۰ هم‌کلاسی فقط در گرایش خود من سر کلاس معارفه نشسته بودند. ورودی ما به سه گروه ۳۵ تا۴۰ نفره تقسیم شد. یکی از این گروه‌ها مختص دانشجویانی بود که از رشته‌های غیرمرتبط وارد این مقطع و رشته شده بودند.»

ترم چهارم:‌ ۶ واحد بلاتکلیفی

نگار می‌توانست از ترم سوم پایان‌نامه‌اش را انتخاب کند: «شش واحد درسی برایم باقی‌مانده بوده و با شش واحد پایان‌نامه، تعداد واحدهایم به ۱۲ می‌رسید. اما چون نتوانستم استاد پیدا کنم، قیدش را برای آن ترم زدم. از همان اوایل ترم سوم، یعنی مهرماه ۱۴۰۲ به تکاپوی یافتن استاد راهنما افتادم و هر بار به در بسته خوردم.»

می‌گوید گاهی در سامانه «پژوهشیار» درج می‌شود که استاد خاصی ظرفیت پذیرش دانشجوی پایان‌نامه دارد اما وقتی به خودش مراجعه می‌کنند، منکر می‌شود: «گاهی هم برعکس است، یعنی یک استاد برای راهنمایی پایان‌نامه چراغ‌سبز نشان می‌دهد اما وقتی وارد سامانه می‌شویم، ظرفیتش را پر نشان می‌دهد.»

دانشجویان مختارند استاد راهنمای خود را از میان اعضای هیأت علمی سایر واحدهای دانشگاه آزاد و یا دانشگاه‌های دولتی انتخاب کنند. اما وضعیت سایر واحدها هم بهتر از علوم و تحقیقات نیست. نگار می‌گوید: «باید دور گزینه‌های دانشگاه‌های دولتی را خط بکشیم، چون خیلی از آن‌ها ترجیح می‌دهند فقط با دانشجوهای خودشان پایان‌نامه را بردارند. مساله دیگر آن است که برخی از اساتید به دلایل مختلف می‌خواهند سهمیه خود را به دانشجویان دکترا اختصاص دهند و از این رو خود را درگیر مسایل مقطع ارشد نمی‌کنند.»

سر گردنه شهریه ثابت

پیش از تصویب پروپوزال در دوره کارشناسی ارشد، باید این مراحل طی شود: ‌۱.استاد راهنما پیدا شود.۲.موضوع مورد تایید استاد راهنما قرار بگیرد. ۳. گروه آموزشی موضوع و استاد راهنما را قبول کنند. 

پس از آن است که می‌توان وارد هفت‌خوان نوشتن پروپوزال شد. 

نگار و اغلب هم‌کلاسی‌هایش این ترم به‌ناچار واحد پایان‌نامه را انتخاب کرده‌اند، هرچند بدون استاد. برخی از آن‌ها هم ترم سوم این کار را انجام داده و این ترم ناچار به تمدید واحد شده‌اند. 

طبق قانون دانشگاه آزاد، فاصله بین تصویب پروپوزال و دفاع از پایان‌نامه باید شش ماه تمام باشد. این در حالی است که ترم جاری رسماً در آخرین روز شهریور به‌پایان می‌رسد. کسانی که تا پایان اسفندماه سال گذشته نتوانسته‌ باشند از مرحله تصویب عبور کنند، باید قید فارغ‌التحصیلی چهار ترمه را بزنند. تمدید ترم هزینه‌ای اجباری به دانشجو تحمیل می‌کند و منبع درآمدی است برای دانشگاه. 

این پرداخت هزینه دور باطلی ایجاد کرده است تا اراده و انگیزه‌ای از سوی مدیران برای حل مشکل وجود نداشته باشد. نگار می‌گوید: «تبعات این قضیه که ما استاد راهنما نداشته باشیم، این است که مدام باید هزینه بیشتری بریزیم توی جیب دانشگاه آزاد و خب این فقط و فقط به ضرر ما است و به نفع دانشگاه و مسوولان دانشگاه. طبق شنیده‌های من، از ترم چهارم که پایان‌نامه را برداریم، تا ترم شش می‌توانیم آن را تمدید کنیم؛ منتها از ترم هفت دیگر سنوات می‌خورد؛ با سنوات هزینه روی دوش ما بیشتر می‌شود و پروسه فارغ‌التحصیلی اذیت‌ کننده خواهد شد.»

استرس سربازی برای پسرها

پسرهای دانشجو اما استرس سربازی هم دارند. یکی از دانشجویان در این باره می‌گوید: «معافیت تحصیلی برای پسرها نامحدود نیست و وقتی به سنوات می‌خوریم، اگر این سنوات از حد مشخصی فراتر برود، باید قید ادامه تحصیل را بزنیم، چون نظام وظیفه دیگر معافیت تحصیلی را تمدید نمی‌کند.»

دلشوره اعزام به سربازی پس از چند سال تحصیل و نگرفتن مدرک چیزی است که پسرها در کنار بقیه استرس‌های مرتبط با فارغ‌التحصیلی با آن دست و پنجه نرم كنند.

طبق آن‌چه در وب‌سایت سازمان نظام وظیفه فراجا درج شده، سقف مجاز استفاده از معافیت تحصیلی در مقطع کارشناسی ارشد ناپیوسته سه سال(شش) ترم است که در صورت تشخیص و اعلام كميسيون موارد خاص دانشگاه‌ها به مدت یک‌سال(دو ترم) قابل تمدید است.