زنان فوتبال ایران؛ اعتراضات مدنی در فضای مجازی

 سحر رضایی، شهروندخبرنگار

رشد و توسعه فضای مجازی، به ورزش زنان ایران هم این فرصت را داد تا بیشتر در معرض نمایش قرار بگیرند. آن‌ها که در تلویزیون حضور نداشتند و سهم‌ آنان در مطبوعات هم ناچیز بود، اینستاگرام را رسانه اصلی‌ خود کردند.

اما زنان ورزشکار ایرانی تا چه اندازه از فضای مجازی برای پیگیری مطالبات‌ خود استفاده می‌کنند؟

در این گزارش نگاهی می‌اندازیم به فعالیت‌‌های فوتبالیست‌های زن ایرانی در فضای مجازی.

 ***

اینستاگرام جور تلویزیون را می‌کشد

بخشی از سانسور زنان ورزشکار در صداوسیما، خبرگزاری‌ها و روزنامه‌ها در پوشش اخبار ورزش زنان، توسط خودِ ورزشکاران در صفحات شخصی‌ آنان جبران می‌شود.

برای نمونه، آن‌چه این روزها صدای اعتراض بسیاری از خبرنگاران را هم درآورده، فعالیت سرمربی تیم ملی فوتبال زنان ایران است.

«مریم ایراندوست» که پس از «فرشته کریمی» بیشترین دنبال‌کننده را در جامعه و خانواده فوتبال زنان دارد، مخاطبان خود را با تمام جزییات در جریان اتفاقات رخ داده در تیم ملی قرار می‌دهد.

او حتی وعده اولین پخش زنده تیم ملی فوتبال زنان را بدون هماهنگی با فدراسیون در صفحه شخصی خود داد که یک موضوع سیاسی-امنیتی است.

موضوعی که واکنش «شهاب‌الدین عزیزی خادم»، رییس فدراسیون و «شهره سادات موسوی»، نایب رییس زنان را در پی داشت.

پس از آن، مریم ایراندوست با وسواس بیشتری اخبار تیم‌ملی را منتشر کرد. اما فعالیت فراوان او در اینستاگرام همچنان ادامه دارد. 

خانم ایراندوست تمام استوری‌هایی را که در آن تگ شود، بدون دیدن محتوای صفحه و نام کاربر بازنشر می‌کند. از جمله استوری مربوط به صفحه‌ کاربری به نام «دختر بد پرسپولیسی» که از هواداران تندرو و افراطی باشگاه پرسپولیس است.

انتقاد دیگری که به او وارد شده بود، منفعل شدن ناگهانی‌ او در قبال وقایع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران پس از انتصاب در تیم ملی است.

او پیش از سرمربی‌گری تیم ملی، یک مطالبه‌گر و کنشگر مدنی محسوب می‌شد، نسبت به تبعیض‌ جنسیتی و سایر اتفاقات مهمی که در ایران رخ می‌داد، واکنش نشان می‌داد. 

«فرشته کریمی»، بازیکن پیشین تیم‌ ملی فوتبال و حال حاضر تیم ملی فوتسال که دو بار هم بهترین بازیکن آسیا شد، پرطرفدارترین فوتبالیست زن ایرانی در اینستاگرام است.

او نیز در اکثر موارد به انتشار تصاویری از خودش اکتفا می‌کند. جز در یک مورد که یک خبرنگار اسپانیایی او را وادار به فعالیت کرد. از کریمی به همراه چند بازیکن شاخص فوتسال زنان در هر قاره خواسته شد که نسبت به عدم برگزاری جام جهانی فوتسال زنان اعتراض کنند. او هم با این موج همراه شد.

اکثر بازیکنان، مربیان و داوران زن در ایران به انتشار عکس و ویدیو از خود بسنده می‌کنند و فعالیت مدنی، سهم ناچیزی در صفحات‌ ایشان دارد.

بین فوتسالی‌ها «فرزانه توسلی» دروازه‌بان تیم ملی فعالیت اجتماعی هم دارد؛ اما او نیز عامل تبلیغ یک کمپین جذب فالوور اینستاگرامی شده که به کلاهبرداری معروف است.

«نسیمه غلامی» و «سارا شیربیگی» نیز وارد این تبلیغات ناسالم شدند. 

در میان فوتبالی‌ها «آسو جواهری» داور لیگ برتری از چهره‌های برجسته در فعالیت مدنی است. این محقق و کنشگر فوتبالی بارها به دلیل فعالیت‌های مدنی‌ خود از سوی نهادهای حراستی و نظارتی تذکر گرفته و حتی مدت‌ها از قضاوت محروم بود؛ اما هرگز از کنشگری دست نکشید.

 «فاطمه عادلی»، بازیکن تیم ملی و تیم سپاهان نیز اگرچه بسیار محافظه‌کارانه، اما به هر حال گاهی پست‌هایی در مورد تبعیض جنسیتی میان ورزشکاران زن و مرد، همچنین ورود زنان به ورزشگاه منتشر می‌کند. 

 

 سحر خدایاری؛ تلنگری به منفعلان

عشق و علاقه «سحر خدایاری» هوادار تیم استقلال ملقب به «دختر آبی»، برای ورود به ورزشگاه آزادی، منجر به بازداشت و محاکمه‌ او شد. روندی که در نهایت، خودسوزی او، تاثر افکار عمومی در ایران و واکنش گسترده جامعه جهانی را در پی داشت.

«هدویگ لیندال»، دروازه‌بان تیم ملی فوتبال زنان سوئد با انتشار عکس خود با تیم ملی فوتبال زنان ایران نوشت: «می‌خواست بازی تیم محبوبش، استقلال را تماشا کند.»

او همچنین در توییتر فیفا را خطاب قرار داد و گفت زمان زیادی از دست رفته و باید برای زنان ایران کاری انجام شود.

«کوزواره اصلانی»، کاپیتان تیم ملی سوئد نیز توییت لیندال را بازنشر کرد و از فیفا خواست که سکوت نکند و واکنش نشان دهد.

«ماگدالنا اریکسون»، دیگر بازیکن سوئد هم در توییتر این فاجعه را یک تراژدی وحشتناک خواند و از فیفا خواست برای توقف این وضعیت کاری انجام دهد.

پس از آن بود که در ایران هم برخی ورزشکاران زن به خود آمدند و خشم و ناراحتی خود را نسبت به خودسوزی سحر خدایاری و حق ورود زنان به ورزشگاه بروز دادند.

وقتی دیدند بازیکنان خارجی نسبت به حقوق زنان ایرانی نگرانند، نتوانستند سکوت کنند و در فضای مجازی تکانی به خود دادند.

 

خودباوری در مطالبه‌گری

شهریور ۱۳۹۶ جمعی از بازیکنان تیم ملی فوتبال زنان ایران برای حضور در ورزشگاه آزادی، نامه‌ای سرگشاده خطاب به «حسن روحانی»، رییس‌جمهور وقت نوشتند.

ایران در آخرین بازی مقدماتی جام‌‌جهانی ۲۰۱۸ روسیه میزبان سوریه بود. برای ایران که صعودش به جام‌جهانی قطعی شده بود، این بازی جنبه تشریفاتی داشت.

زنان فوتبالیست به کمک چند خبرنگار زن در فضای مجازی متن‌های مشابهی را منتشر کردند. آن‌ها خطاب به حسن روحانی و با این مضمون که زنان در همه لحظات کنار مردان و پا به پای آن‌ها برای سربلندی ایران تلاش کرده‌اند و حالا سزاوار نیست که در لحظه‌ای خوب، کنار آنها نباشند؛ از حسن روحانی خواستند که روز بازی ایران و سوریه، حق مشارکت‌ آنان در جشن صعود تیم ملی از بین نرود.  

این خواسته به‌حق آن‌ها بی‌پاسخ ماند؛ در حالی که زنان سوری توانستند وارد ورزشگاه شوند که واکنش شدید‌اللحن افکار عمومی را در پی داشت. تعدادی از زنان ایرانی که مایل به حضور روی سکوها بودند نیز بیرون از ورزشگاه آزادی بازداشت شدند.

دختران فوتبال ایران، شاید حلقه اتحادی موثر برای دستیابی به برابری بود. حلقه‌ای که نشان داد نیاز به یک نیروی محرک دارد تا بتواند بسیاری از مطالبات به‌حق را به ثمر بنشاند.

معلوم شد هرگاه اعتراضات فوتبالیست‌ها به صورت گروهی و متحد انجام شود، هزینه‌های برخورد تنبیهی از سوی فدراسیون را هم بالا می‌برد. می‌توان یک یا دو بازیکن را محروم کرد؛ اما وقتی ده‌ها بازیکن روی یک موضوع هم نظر می‌شوند و اعتراض می‌کنند، فدراسیون نمی‌توان همه آنان را احضار کند.

اما حقیقت این است که زنان در ایران به قدری سرکوب شده‌اند که به کوچکترین و کمترین میزان از حقوق خود راضی می‌شوند. حاکمیت نیز مطالبه‌گری را فتنه‌گری می‌دانند. برخوردهای قهری حکومت از طریق واکنش‌های تند فدراسیون‌ها و امور حراست‌ آن‌ها، باعث شده زنان ورزشکار در قبال حقوق پایمال شده‌ خود، رویه‌ای محتاطانه در اینستاگرام در پیش بگیرند.

دختران و زنان فوتبال و فوتسال ایران، برخلاف قشری از جامعه فوتبال مردان، با دست‌یافتن به قدرت یا شهرت، قید فعالیت مدنی را نزدند. این مهم‌ترین تفاوت میان جامعه فوتبال زنان ایران با قشر شهرت‌‌یافته در فوتبال مردان است.