مینو علوی
در دنیای امروز، پژوهش‌های زیادی درباره جزییات زندگی انجام می‌شود که گاه نتایج اعجاب‌آوری دارند؛ مثلا با تغییر رژیم غذایی یا عادت خواب و یا حتی انجام یک ورزش کوچک، ممکن است بتوانیم جلوی نفوذ یک بیماری سخت را در بدن خود بگیریم. «ایران‌وایر» در سلسله مطالبی با عنوان «سلامت روح و جسم»، به همین جزیيات و تغییرات کوچک و قابل دسترس می‌پردازد که روی کیفیت زندگی تاثیرات شگرف دارند.
***
زندگی در ایران امروز، زندگی در شرایطی نامطمئن و غیرمنتظره است. اغلب حوادث در جغرافیای ما بدون این‌که برای آن برنامه‌ریزی کرده باشیم، اتفاق می‌افتند؛ مثلا جمعه شب ۲۵ آبان ۱۳۹۸ اعلام می‌شود که قیمت بنزین ۳۰۰ برابر شده است، مردم اعتراض می‌کنند و جلوی چشم‌های ما، نوجوان‌ها و جوانان معترض و پر از امید و آرزو هدف گلوله مستقیم قرار می‌گیرند و جان می‌دهند؛ قیمت دلار سر به فلک می‌گذارد و همه چیز یک‌دفعه گران می‌شود؛ هر روز مجبوریم بدون این‌که بخواهیم یا بدانیم، یک چیز را از سفره کوچک خانواده خود حذف کنیم، یک ویروس از چین به قم می‌رسد و زندگی مردم را زیر و رو می‌کند؛ عزیزان‌‌مان کرونا می‌گیرند و نفس پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها و پدرها و مادرهای‌مان تنگ می‌شود؛ هوای آلوده و هزار و یک استرس دیگر زندگی را برای ما مردم ایران تبدیل به کارزاری سرشار از اتفاقات پیش‌بینی نشده می‌کنند. اما در برابر این همه بی‌اطمینانی به آینده و ترسِ از دست دادن‌هایِ یک‌باره، چه باید کرد؟
روان‌پزشکان معتقدند که انسان در شرایط عدم قطعیت، یعنی آن زمان‌هایی که از فردای خود مطمئن نیست، مانند دوران جنگ، بیماری‌های سخت یا شیوع بیماری‌های واگیردار مثل کووید-۱۹، در چرخه‌ای گرفتار می‌شود که «دور باطل عدم قطعیت» نام دارد. در این چرخه، شرایط عینی بیرونی که در آن هیچ چیز قابل اتکا نیست را می‌بیند، در ذهن خود خطر را بزرگ می‌کند و هم‌زمان توانایی خود برای مقابله با این خطر را اندک می‌پندارد. سپس سعی می‌کند این خطر را با نگران شدن و برنامه‌ریزی، کمتر کند.
این مکانیسمی است که یاد گرفته‌ایم در مواقعی که کار بزرگی در پیش داریم، برای بالا بردن توانمندی‌های خود انجام دهیم. شاید هم فکر می‌کنیم با نگران شدن می‌توانیم اوضاع را تحت کنترل بگیریم. اما آن‌چه عملا اتفاق می‌افتد، این است که وقتی استرس ما از حد مشخصی بالاتر برود، اوضاع از کنترل بیشتر خارج می‌شود و قدرت زندگی کردن را از دست خواهیم داد.
«سارا مک‌کمون»، پژوهش‌گر و نویسنده امریکایی در آبان ۱۳۹۹ در مطلبی برای سایت «رادیو ملی امریکا»، هفت راه مقابله با این مکانیسم را شرح داده است. او در مقدمه مطلب خود گفته که این روش‌های ساده ولی مثبت را از طریق صحبت کردن با افرادی که این راه را رفته‌اند، یعنی مدتی را در شرایط عدم قطعیت زندگی کرده‌اند، یاد گرفته است.
او این مطلب را برای جامعه امریکا، زمانی که نزدیک به ۲۰۰ هزار نفر در اثر شیوع کرونا جان خود را از دست داده بودند، نوشته است. اکنون اوضاع در امریکا بدتر از قبل است ولی بسیاری از مردم با همین روش‌ها یا روش‌هایی شبیه به این از پس این روزهای سخت بر آمده‌اند. بنابراین، هرچند شرایط جامعه ایران با امریکا متفاوت است اما احتمالا دانستن و به کار بردن این راه‌ها بتواند در بالا بردن توان ما برای مقابله با این حجم از بی‌اطمینانی نسبت به آینده کمک کند.
۱- درباره احساس خود فکر کنید
اوضاع خودتان را بسنجید و با احساسات‌تان رو راست باشید. هر روز به این‌که تحمل چه چیزهایی برای شما سخت است و چه چیزهایی هنوز خوب است، فکر کنید. می‌توانید این کار را از طریق نوشتن خاطرات روزانه یا صحبت کردن با یک دوست انجام دهید.
نوشتن از آن‌چه که در حال حاضر از آن وحشت دارید یا از آن ناراحت هستید، از دو جنبه به شما کمک می‌کند؛ اول این‌که نوشتن یا بیان موضوعات، مثل یک توقف هرچند کوتاه در اوج رخداد یا بحران است. دوم این‌که بیان احساسات به عینی شدن آن‌ها کمک می‌کند. در حالی‌که وقتی افکار ما در مرحله فکر باقی می‌مانند، قابلیت این را که ما جنبه‌هایی از آن‌ها را برای خودمان بزرگ یا کوچک و غیرواقعی کنیم، وجود دارد. عینی شدن افکار و احساسات یا به عبارت دیگر، تجسم بخشیدن به آن‌ها از شدت بزرگ‌بینی یا کوچک‌بینی ما می‌کاهند و ما را با واقعیت روبه‌رو می‌کنند.
۲- برای خود باید و نباید تعیین نکنید
برای عبور از بحران هیچ راه درستی وجود ندارد. بعضی افراد به شدت فعال می‌شوند و حتی موفق می‌شوند کارهای بزرگی انجام دهند ولی بعضی دیگر نمی‌توانند. بنابراین، بهتر است که بی‌خیال انتظارات و حرف و حدیث‌های دیگران شوید؛ مثلا ممکن است شما هم شنیده باشید که شیوع کرونا بهترین فرصت برای یاد گرفتن یک زبان دیگر است یا باید فلان مهارت را در خود تقویت کنید. این حرف‌ها هرچند بی‌خطر به‌نظر می‌رسند ولی ممکن است برای شما تبدیل به یک فشار اجتماعی شده باشند.
بنابراین، برای مقابله با این فشارها، هرچند خیرخواهانه، به خود رجوع کنید. ببینید چه‌طور راحت هستید؛ دوست دارید جلوی تلویزیون دراز بکشید و ساعت‌ها و روزها سریال ببینید یا راه بیفتید و خودتان را برای کنکور کارشناسی‌ارشدی که سال‌ها می‌خواسته‌اید در آن شرکت کنید، آماده کنید. در هر حال، یادتان باشد که خودتان را دوست داشته باشید و به خود سخت نگیرید.
۳- بدانید که کی کرکره را پایین بکشید
وقتی استرس در شرایط عدم قطعیت بالا می‌رود، بهترین کار این است برای مدتی در همه چیز را تخته کنید و یک کار کاملا بی‌ربط انجام دهید؛ مثلا اگر گرانی فشار آورده و قدرت خرید لوازم ضروری زندگی را از شما گرفته است و شما مدام دنبال این هستید که از جایی یک پول اضافه در بیاورید و به زخمی بزنید، بعضی وقت‌ها بی‌خیال آن شوید. تلویزیون را روشن کنید و یک سریال مزخرف ببینید. به خواهر یا دوست صمیمی خود تلفن بزنید و درباره هر کس و هر چیز که دوست دارید، حرف بزنید.
تشخیص این‌که کی باید کرکره را پایین بکشید، کار سختی نیست؛ هر وقت دل‌تان خواست. به همین سادگی! هیچ فرمولی هم برای آن وجود ندارد. برای هر فردی کرکره را پایین کشیدن متفاوت است. بعضی ممکن است که یک پیاده‌روی جانانه حال‌شان را بهتر کند و بعضی برعکس، نشستن در خانه و خوردن شیرینی و بستنی. به صدای درون خود گوش کنید و یادتان باشد هیچ باید و نبایدی برای خود تعیین نکنید.
۴- کاری را انجام دهید که در آن از همه چیز بهترید
حالا که بعضی وقت‌ها کار، فکر و استرس را تعطیل کرده‌اید و به خود هم زیاد سخت نگرفته‌اید، ممکن است وقت و انرژی یک کار سازنده را داشته باشید. به این فکر کنید که در چه کاری از همه بهترید و همان را انجام دهید. انجام دادن کارهایی که در آن خوبیم باعث می‌شود حس رضایت بیشتری از خود داشته باشیم. این موضوع اعتماد به نفس ما را بالا می‌برد. اعتماد به نفس بالا یعنی وقتی در شرایط نامطمئن قرار گرفتیم، دیگر توانایی‌های خود را کوچک نمی‌بینیم و به این شکل استرس کمتری را متحمل خواهیم شد.
۵- خجالت را کنار بگذارید
زندگی در شرایط عدم‌قطعیت یعنی زندگی کردن در حالی‌که کمتر چیزی تحت کنترل شما است؛ مثلا در یک بیماری سخت، در مورد بسیاری از موضوعات شما نیستید که تصمیم می‌گیرید بلکه بیماری است که فرمان می‌دهد. بنابراین، از این‌که از اطرافیان خود کمک بگیرید، خجالت نکشید. در این دوران ممکن است مجبور باشید خیلی از کارها را به شکلی دیگر انجام دهید. این بخشی از تاب‌آوری و انعطاف پذیری در مقابل سختی‌ها است.
پس اگر به خاطر کرونا شغل خود را از دست داده‌اید، خجالت نکشید. هم‌خانه شدن با افراد دیگر برای کاستن از هزینه‌ها یا قرض گرفتن هیچ‌کدام جای خجالت ندارند.همه ما برای زنده‌ماندن به اجتماع و اطرافیان خود وابسته‌ایم. بنابراین، کمک بگیرید و برای آن‌ها توضیح دهید که این کمک چه‌قدر برای شما ارزشمند است.
۶-پشتیبان‌ها و هم‌دردان خود را بشناسید و با آن‌ها حرف بزنید
همه ما افرادی را داریم که می‌دانیم در دوران سختی می‌توانیم به آن‌ها پناه ببریم. پدر و مادر، خواهر و برادر، همسر و فرزند و دوستان ما کسانی هستند که در سختی‌های قبلی کنار ما بوده‌اند، مسلما ما هم در سختی‌های آن‌ها کنارشان بوده‌ایم. شناخت این افراد و در ارتباط بودن با عزیزانی که ما را دوست دارند و از ما در دوران سختی حمایت می‌کنند، حیاتی است.
همین‌طور پیدا کردن افرادی که با شما هم‌درد هستند هم در حفظ سلامت روان شما در شرایط عدم قطعیت بسیار مهم است. اگر با این افراد حرف نزنید، احتمالا فکر می‌کنید که خودتان تنهایی در یک گودال گیر افتاده‌اید و راه نجاتی به بیرون ندارید. ولی به‌محض دانستن این‌که احتمالا میلیون‌ها انسان مثل شما در همین نقطه که امروز هستید قرار داشته‌اند، کمک بزرگی به شما خواهد کرد. در واقع، داستان گذر آن‌ها از این دوران و هم‌دلی آن‌ها به شما قدرت ادامه دادن خواهد داد. فکر کردن به دوران پسا بحران شیرین‌ترین لحظه‌های شما را در شرایط عدم قطعیت خواهد ساخت.
۷- سعی نکنید همه‌چیز را خیلی زود بفهمید و روبه راه کنید
این‌که خیلی سریع سعی کنیم سناریوهای خود را بنویسیم و برای هر مرحله، مراحل بعدی را تعیین کنیم، هرچند وسوسه‌انگیز است اما باید از آن حذر کرد؛ مثلا اگر به‌خاطر فعالیت سیاسی بازداشت شدید، به این فکر نکنید که حکم چه‌قدر زندان برای شما در نظر می‌گیرند. این موضوع در کنترل شما نیست. در عوض سعی کنید روی حقوق خود مانند حق تلفن، برخورداری از وکیل و ملاقات با خانواده تمرکز کنید. برای دوام آوردن در شرایط عدم قطعیت باید از فکر روبه راه کردن اوضاع دست بکشید. بازجوها آموزش دیده‌اند که نگذارند شما فکر و رفتار آن‌ها را تحلیل کنید. بنابراین نمی‌توانید این «مشکل» را حالا حل کنید. گاهی لازم است که از نقش حلال مشکلات بیرون بیایید و با خود رو راست باشید؛ شما نمی‌توانید همه‌چیز را کنترل کنید.
پذیرفتن این‌که شما حلال همه مشکلات نیستید، امکان‌های جدیدی را برایتان ایجاد می‌کند. یادتان باشد که اگر دری به روی ما بسته شده است، احتمالا درهای زیاد دیگری هنوز باز هستند و با فراغت خیال می‌توان به کشف این درها رفت. در انتهای تونل همیشه روشنایی است.
مطالب مرتبط:
با آجیل و آب انگور به جنگ پارکینسون بروید
آفتاب بگیرید، بخوابید و نیمرو با سیر تازه بخورید؛ راه‌های کم‌هزینه برای مقابله با کرونا
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
ثبت نظر