مغز متفکر پوتین، دوست خوب جمهوری اسلامی؛ الکساندر دوگین کیست؟

 

«الکساندر دوگین» نظریه پرداز روسی و شخصیت بسیار نزدیک به «ولادیمیر پوتین» رییس جمهور روسیه  که به او «مغز متفکر پوتین» می گویند ساعاتی پیش از یک حمله تروریستی جان به در برده اما دختر وی کشته شده است. بمب در اتومبیلی منفجر شد که قرار بود دوگین در آن همراه دخترش باشد اما رسانه های روسی گفته اند که او در لحظات آخر تصمیم گرفته با دخترش همراه نشود. درباره دوگین، نظراتش و رابطه او با ایران چه می‌دانیم؟

***

دوگین؛ مغز متفکر بی تاج و تخت

 دوگین از مشوقان تجاوز نظامی روسیه به اوکراین است و هشت سال قبل از این حمله خواهان «قتل عام» اوکراینی های مخالف روسیه شده بود. به دلیل این اظهارات، دوگین مجبور به خداحافظی با ریاست دپارتمان جامعه‌شناسی روابط بین‌الملل در دانشگاه دولتی مسکو شد اما محوریت او در روسیه از آن سال هیچ کمتر نشده است.

در حکومت روسیه دوگین هیچ سمت رسمی ندارد اما نفوذ فکری او بر ولادیمیر پوتین، او را در جایگاه پراهمیتی‌تری از هر صاحب منصب سیاسی دیگری نشانده که هر آن ممکن است کرسی قدرت خود را در دوره حکمرانی خودکامه پوتین از دست بدهد. دوگین نظریه پرداز بازسازی هویت جدید روسیه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی است که با عنوان «هویت اوراسیا» شناخته می شود.

 سیاست های کلی حکومت طولانی مدت پوتین بر روسیه که پس از سقوط شوروی دومین حکمران کشور بوده برای تشکیل اتحادیه اوراسیا بر مبنای نظریه های دوگین است. از پایه های این برنامه، دمیدن بر روحیه ملی گرایی روسی، تقویت کلیسای ارتدوکس و تشدید رقابت با یهودیان است که حتی برخی آن را نوعی «یهودی ستیزی پنهان» می دانند.

احیای سیطره روسیه به سبک دوره اتحاد جماهیر شوروی و تقویت ملی گرایی روس، زنگ خطری برای همسایگان زخم خورده روسیه است. با وجود چنین خطر کمین کرده ای، ایران که یکی از پر خسارت دیده ترین همسایه های روسیه از این کشور در دوره های مختلف تاریخی است، آغوشی باز برای سیاست های بلندپروازانه اما مخرب رییس جمهور روسیه در منطقه دارد و به همین ترتیب میزبان و تمجیدگر مغز متفکر بی تاج و تخت حکمران روسیه، پوتین بوده است.

دوگین، طالب‌زاده، ازغدی و حسن عباسی 

دوگین بارها به ایران سفر کرده است. سیر میزبانی و موضوعات مطرح شده در این سفرها می گوید که جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه تحت حکمرانی پوتین و نفوذ فکری دوگین در چه مناسباتی قرار دارند. 

در سال ۱۳۹۱ دوگین با افرادی همچون «مصطفی محقق داماد»، «غلامرضا اعوانی» و«غلامحسین ابراهیمی دینانی» ملاقات کرده بود که گرچه چهره‌های مورد اعتماد حکومت ایران اند اما از اعتبار دانشگاهی و آکادمیک هم برخوردارند. میزبانان سفر بهمن ۹۵ دوگین که همزمان با جشن های حکومتی سالگرد انقلاب اسلامی بود حال و هوای در حال دگرگونی جمهوری اسلامی ایران را هم نشان می دهد.

در تهران دوگین با «حسن رحیم پور ازغدی» و «حسن عباسی» سخنرانان و سیاستمداران حکومتی ملاقات کرد که مروج نظریه‌های توطئه هستند و به شدت با علوم انسانی و اجتماعی به عنوان دستاوردهای مدرن با ریشه در دانشگاه های غرب، مخالفت می‌کنند.

میزبان اصلی دیگر او در این سفر «نادر طالب زاده» سیاستمدار مدافع حکومت و فیلم ساز مورد علاقه آیت الله علی خامنه ای بود. پس از فوت طالب زاده خامنه‌ای  او را «پژوهشگر و هنرمند انقلابی و پرتلاش و پر انگیزه» خواند که علامتی از تایید وی در ساختار بسته حکومت است که هر «هنرمند» و فیلم سازی را به آسانی در حلقه کوچک خود راه نمی دهد.

طالب زاده در جریان این سفر مصاحبه ای با دوگین برای پخش از تلویزیون حکومتی انجام داد و در نشست‌های مختلفی که نظریه پردازان حکومتی نزدیک به خامنه ای در آن حضور داشتند، با دوگین حاضر شد. این سفر همزمان با حضور نظامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سوریه برای حمایت از حکومت «بشار اسد» بود.

به گفته فایل صوتی درز کرده «محمدجواد ظریف» وزیر خارجه وقت جمهوری اسلامی، پوتین در آن دوره پس از مدت ها که «قاسم سلیمانی» فرمانده ترور شده نیروی قدس شعبه برون مرزی سپاه خواستار سفر به مسکو بود، اجازه سفر وی به روسیه را داد و عملا ایران را به جنگ در میدان نبرد سوریه و پوشش زمینی حملات هوایی روسیه در حمایت از اسد کشاند.

 در زمان حضور دوگین، طالب زاده دری کی از برنامه‌ها اشاره ای مستقیمی به همکاری نظامی تهران و مسکو در سوریه داشت و گفته بود: «قطعا حضور پروفسور دوگین در ایران و برگزاری این‌چنین محافل علمی، فلسفی غرب را عصبانی می‌کند. باید توجه داشت که روسیه نزدیکترین همسایه ما است، اما ما کمترین موضوع را راجع به این همسایه می‌دانیم، اکنون کنار نیروهای روس، حزب‌الله و مشاوران نظامی ایران می‌جنگند، پس وارد مرحله جدید شده‌ایم و گفتمان جدیدی در سایه این اتحاد شکل گرفته است».

دوگین هم چند روز پس از کشته شدن سلیمانی در یک سخنرانی حضوری در دانشگاه تهران -فرصتی که به هر نظریه پرداز خارجی به آسانی داده نمی شود- ایران را شریک روسیه در سیاست «اوراسیا» یعنی احیای هویت ملی روسیه و «عظمت» دوره شوروی خوانده و گفته بود که قاسم سلیمانی «قهرمان» این ایده بود.

دیدگاه های دوگین باب طبع مقام‌های فعلی جمهوری اسلامی  است که خود را برای بقا در فضای تنگ سیاسی، با افکار غرب ستیز و توطنه اندیش آیت الله خامنه‌ای هماهنگ می کنند. در یکی از سفرهایش به ایران دوگین در «شب علوم انسانی» که یک همایش حکومتی است گفته بود: «نگاه ایران و روسیه آنتولوژیک و مشترک است، ایرانیان در انتظار امام مهدی و روس‌های ارتدوکس در انتظار بازگشت مسیح هستند و این مفهوم مشترکی بین آنهاست» و سپس ضدیت هایش با غرب و تلاش برای همراه کردن ایران با آن را برای حضار شرح داده بود:

«امپریالیسم در هر دو فرهنگ ایران و روس،‌ نمادی از شیطان است. مواجهه با امپریالیسم نه تنها سیاسی بلکه امری فرهنگی است. ابتدا باید طبیعت لیبرالیسم را به خوبی بفهمیم و سپس خواسته‌های اصلی آن را بدانیم، طبیعت لیبرالیسم نمادی از مدرنیته است بنابراین جنگیدن علیه لیبرالیسم مبارزه‌ای علیه مدرنیته هم محسوب می‌شود».

در شب سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی در ۲۱ بهمن ۹۵ دوگین سفری به قم داشت و با «محمدمهدی میرباقری» رییس محافظه کار فرهنگستان علوم اسلامی قم و از نظریه‌پردازان حکومتی درباره برقراری نسبت میان علم و دین دیدار ملاقات کرد. در این دیدار دوگین درباره ابعاد مذهبی نظریات خود و به خصوص لزوم «دینی‌سازی علوم طبیعی» در جهان امروز توضیح داده که سخت به ذائقه نظریه پردازان جمهوری اسلامی خوش آمد. رسانه های محافظه کار ایران دیدگاه های دوگین را «نظریه‌ای که دقیقا منطبق بر نظریات آیت‌الله میرباقری است» توصیف کردند.

دوگین در این ملاقات در قم گفته بود «مدرنیزاسیون در روسیه از زمان پتر کبیر شروع شد و کمونیسم، نقطه اوج مدرنیته در کشور ما بود. نتیجه این روند، نابودی کامل همه سنت‌های مقدس ما بود. تا جایی که من می‌دانم، همین اتفاقات کم و بیش در ایران هم رخ داده است. با این حال، پس از انقلاب اسلامی، سنت شما یعنی تشیع، توانسته بر غرب و مدرنیته پیروز شود».

نقطه طلایی ملاقات این دو نظریه پرداز سوال میرباقری از دوگین درباره دین و مذهب ولادیمیر پوتین است. پاسخ او می تواند روح  نظریه پردازان و روحانیون افراطی در جمهوری اسلامی ایران را به پرواز درآورد.

 دوگین مذهب پوتین را «ارتدوکس روسی»  و «تحت تأثیر روحانیون بسیار محافظه‌کار و سنت‌گرای روسیه» خوانده و گفته بود «در ایران، بازگشت به سنت، بسیار دقیق‌تر و تعریف‌شده‌تر است. این بازگشت، در صحنه سیاست، کاملا پذیرفته شده است. بنابراین جامعه مسیحیان ارتدوکس روسیه که من نماینده آن‌ها هستم، با دنبال کردن مسیر ایران و انقلاب اسلامی این کشور، می‌تواند به سوی موفقیت گام بردارد. شما از ما جلوتر هستید و می‌توانید الگویی باشید که ما باید از آن پیروی کنیم».

بی جهت نیست که روح تبادلات کلامی دوگین و میرباقری در قم شش سال بعد در اولین مکالمات پوتین و خامنه ای پس از حمله روسیه به اوکراین انعکاسی سیاسی اما صریح تر هم یافت. آنجایی که آیت الله خامنه ای در اتاق خالی از هرگونه زیبایی و ظرافت خود به حکمران روسیه گفت «غربی ها با روسیه قوی و مستقل به کلی مخالف هستند» و سپس از حمله روسیه به اوکراین تمجید کرد:

«جنگ یک مقوله خشن و سخت است و جمهوری اسلامی از اینکه مردم عادی دچار آن شوند به هیچ وجه خرسند نمی‌شود اما در قضیه اوکراین چنانچه شما ابتکار عمل را به دست نمی‌گرفتید، طرف مقابل با ابتکار خود، موجب وقوع جنگ می‌شد».

در دوره ای که تبادلات فکری و نظری دانشگاه ها و مراکز علمی ایران با جهان به دلیل تنگ تر شدن دیدگاه های حکومت، بسته و بسته تر شده و تا مرز قطع کامل پیش رفته، افکار افراطی همچون دیدگاه های الکساندر دوگین که اجازه سفر به ایران و ترویج دیدگاهایش را دارد، بازتاب فوری و تاثیر آنی نزد مقام های جمهوری اسلامی یافته است.