پیام نهفته هشتمین سخنرانی خامنه‌ای پس اعتراضات چیست؟

آیت‌الله «علی خامنه‌ای» برای هشتمین بار از زمان آغاز اعتراضات سراسری در ایران که شهروندان در آن علیه او شعارهای متنوعی می‌دهند، سخنرانی کرده است.

اولین سخنرانی اصلی او درباره اعتراضات، از یک پادگان در تهران و در جمع فرماندهان نظامی انجام شد و در آن وعده داده بود که اعتراضات به پایان خواهد رسید. او حالا دو ماه پس از آن سخنرانی مجددا از پایان یافتن «اغتشاشات» گفته و استفاده از قید زمان، ابراز خرسندی کرده که «دشمن تا به حال شکست خورده است» یعنی ادامه این وضع از دید او تضمین شده نیست.

***

اظهارات خامنه‌ای در شروع ماه سوم اعتراضات سراسری در ایران نه تنها هیچ نشانه‌ای از به رسمیت شناختن معترضان ندارد بلکه با عباراتی توهین‌آمیز درباره آن‌ها گفته «بسیار حقیرتر از آن هستند که به نظام آسیب بزنند.»

سخنرانی خامنه‌ای، پس از پنجمین تظاهرات حکومتی در ایران انجام شده که از سال ۱۳۷۸ یعنی اعتراضات کوی دانشگاه تهران در تیرماه، عموما پس از نماز جمعه و با حضور طرفداران حکومت به معنی پایان اعتراض بوده و پس از آن جمهوری اسلامی با بالا بردن ضریب سرکوب و خشونت، وانمود می‌کرده که به اعتراضات پایان داده است.

این بار علی‌رغم تلاش پنج باره حکومت، همزمان با تظاهرات دولتی، معترضان در خیابان های ایران در شهرها و حتی روستاهایی که نام آنها کمتر شنیده شده، حتی پر قوت تر از روزهای اول اعتراضات علیه خامنه ای و حکومت ۳۳ ساله او شعار داده اند. فقط چند ساعت پیش از سخنرانی خامنه ای، معترضان در خمین، زادگاه آیت الله خمینی موسس جمهوری اسلامی خانه او را که به موزه تبدیل شده، آتش زدند.

 اقدامی نمادین و نشانه ای از خشم فزاینده معترضان ایرانی که به خشن ترین اشکال از سوی ماموران مسلح جمهوری اسلامی سرکوب و تحقیر می شود. رشته‌ای که به شخص آیت الله خامنه ای می رسد که در تازه ترین سخنرانی اش نام تازه ای که به معترضان داده و آنها را «حقیر» خواند.

او در سخنرانی های پیشین معترضان را خائن، اشرار، علف هرز، خس و خاشاک، اوباش، کاغذ مچاله، تحریک شده به دست خارجی و حتی حشره هم خوانده بنابراین «حقیر» توصیف کردن آنها گرچه در بیان یک رهبر سیاسی مسئول دور از نزاکت و غیرعادی است، اما در سابقه خامنه ای عجیب و نادر محسوب نمی شود و در ماهیت تکراری است.

اظهارات رهبر ۸۳ ساله در شروع دهمین هفته اعتراضات ایران نه خط و نشان شدیدتری از قبل علیه معترضان داشت و نه مطابق رویه ۳۳ ساله اش نرمش و نه حتی علامتی از شنیدن خواسته های ملت اما در برابر تک عباراتی دارد که پیش از این سابقه نداشته است.

او در گفته های خود درباره «خسته شدن مسئولان»، «از دست رفتن امید میان مردم و جوانان و مسئولان» و «تبلیغ نبود آزادی و مردم سالاری در نظام اسلامی»، هشدار داد و از  طرفداران خود و مشخصا «نویسندگان، شاعران، دانشمندان، روحانیون و همه افراد تأثیرگذار» خواسته تا «امیدآفرینی کنند». عبارات و هشدارهایی که می تواند علائمی از وضعیت پشت پرده حکومت پس از اعتراضات طولانی اخیر باشد.

سرلشکر پاسدار «حسین سلامی» فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و سرلشکر پاسدار «محمد باقری» رییس ستاد کل نیروهای مسلح تاکنون هرکدام بیش از یک بار ادامه پیدا کردن اعتراضات  هشدار داده اند. 

در کنار این دو سرلشکر سپاهی تعداد پرشماری از فرماندهان نظامی در سطوح پایین تر از ارتش، سپاه، نیروی انتظامی، بسیج  هم معترضان را از ادامه تجمعات خیابانی و اعتصاب و تحصن انزار داده و حتی وزیر کشور که خود یک سرتیپ سپاه و فرمانده پیشین نیروی قدس شعبه برون مرزی آن است، دست کم دو بار درباره «تمام شدن فتنه» یعنی اعتراضات گفته؛ اما جملگی اینها بیهوده بوده است.

جمهوری اسلامی ایران و طرفداران آن در هفته های اخیر سعی کرده اند این تصور را در افکار عمومی جا بیندازند که نظام «هنوز تمام قدرت سرکوب خود را به کار نگرفته» و در صورت لزوم «می تواند به راحتی اعتراضات را جمع کند». واقعیت این است که ماموران مسلح جمهوری اسلامی اعم از نیروی های یونیفورم پوش و لباس شخصی در دو ماه اخیر با تمام توان در برابر معترضان بوده‌اند اما هنوز قادر به پایان دادن اعتراضات بی سابقه نشده اند.

شمار چشمگیر مامورانی که در درگیری با شهروندان قربانی شده اند نشان می‌دهد که  جمهوری اسلامی طیف متنوعی از آنها را به میدان سرکوب شهروندان فرستاده و تفاوتی چشمگیر از این نظر با دوره های قبلی سرکوب که به معنی نرمش در برابر معترضان بشود آن را تفسیر کرد، وجود ندارد.

نهادهای مستقل حقوق بشری می گویند نزدیک به ۳۹۰ نفر در این دو ماه توسط ماموران حکومت کشته شده‌اند که از هر هشت شهروند یک نفر آنها کودک و زیر ۱۸ سال بوده است.

از سوی دیگر احتمال شکافی بیشتر در میان مقام های حکومت برای کاهش سرکوب و مدارا با معترضان به تقریب وجود ندارد. آن دسته از مقام هایی که احتمال چنین رفتاری از آنها می رفته در سال‌های اخیر به مرور تصفیه و عملا خانه نشین شده اند. 

برخی از آنها چنان از کارگزاری نظام و مدیریت جمهوری اسلامی حتی با دلخوری عمیق کنار گذاشته شده اند، که بعید نیست خود با معترضان همدل باشند. از این رو مخالفت احتمالی آنها با سرکوب، در ساختار سخت حکومت که اینک بسیار کوچک و محدود شده، تزلزل محسوب نمی شود.

امثال افرادی همچون «علی لاریجانی» که برای انتخابات ریاست جمهوری رد صلاحیت شد یا «علی اکبر ناطق نوری» که از همکاری با بیت رهبری کنار کشید و به انزوا رفت، دیگر نه نفوذی در حاکمیت دارند و نه خامنه ای و حلقه بسته تصمیم گیری در ایران به مشورت هایشان علاقه ای نشان می‌دهد.

حتی افرادی همچون «محمدجواد ظریف» که با علاقه به خامنه ای، تلاشی فراوران برای رفع رجوع جنایت های حکومت نزد دولت های خارجی داشته اند، هنوز هم از سوی او به طعنه و تحقیر رو به رو می شوند و حکومت به میانجیگری احتمالی آنها کوچکترین تمایلی نشان نمی دهد.

آیت الله خامنه ای در بیان و در عمل، در هشتمین سخنرانی پس از اعتراضات به نظر می رسد که ابتکار و توان دیگری بیش از آنچه که در این دو ماه نشان داده، ندارد. او یک بار در آبان ۱۳۹۸ فرمان آتش به اختیاری به نیروهای مسلح داد و با «اشرار» خواندن معترضان، سرکوبی خونین آفرید که دامنه آن همچون سرکوب های سال ۸۸ تا همین حالا گریبانگیر نظام است.

با این حال سرکوب های دو ماه اخیر حالا از رقم کشته شدگان ۹۸ (که سازمان عفو بین الملل شمار آنها را ۳۰۴ نفر اعلام کرده) عبور کرده است. مقام های امنیتی و اطلاعاتی اذعان دارند که معترضان در این دوره در برابر نیروهای سرکوب مقاومت می کنند و اعتراضات به شکل سابق با ایجاد وحشت،‌ متوقف نشده است. 

جامعه در حال تحول ایران در حال طرح خواسته های بنیادین تری خود با هزینه ای گزاف است اما آیت‌الله خامنه ای همچنان از مقر خود معترضان را تحقیر می کند، وعده پایان اعتراضات را می دهد و وضعیت کشور را برای مدت نامعلوم دیگری در بن بست نگه می دارد.