ششم تیرماه ۱۳۹۸ چه اتفاقی در انتظار برجام است؟

جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده است که ذخایر اورانیوم غنی شده‌‌اش ششم تیرماه امسال از مرز ۳۰۰ کیلوگرم عبور می‌کند. «بهروز کمالوندی»، سخن‎گو و معاون سازمان انرژی اتمی ایران گفته است تولید اورانیوم را چهار برابر کرده‌اند و شمارش معکوس برای گذشتن از مرز ۳۰۰ کیلوگرم آغاز شده است.

او از طرف‌های توافق اتمی «برجام» خواسته تعهدات خود را در برابر انجام دهند و تهدید کرده است در غیر این صورت، گام بعدی ایران که عبور از میزان غنی سازی ۳.۷ درصدی است، بیش از دو روز زمان نخواهد برد.

بر اساس گفته‌های مقامات ایرانی، میزان ذخایر اورانیوم غنی شده با خلوص ۳.۷ درصد، کم‎تر از دو هفته دیگر از سقف آن چه در برجام توافق شده بود، خواهد گذشت. به این ترتیب، برای اولین بار از زمان اجرای توافق اتمی در دی ماه ۱۳۹۴، ایران بیش‎تر از آن‎چه که تعهد کرده بود، اورانیوم غنی شده در اختیار خواهد داشت.

آژانس بین المللی انرژی اتمی که بر اجرای تعهدات اتمی ایران در برجام نظارت می‌کند، در ۱۵ گزارش خود از زمان شروع اجرای برجام گفته است ایران در سه سال و نیم گذشته به این توافق پایبند بوده و تمامی تعهدات خود را به طور کامل اجرا کرده است.

در صورتی که گفته ایران در ششم تیرماه محقق شود و ذخایر اورانیوم آن به بیش‎تر از ۳۰۰ کیلوگرم برسد، توافق اتمی نقض شده است که برای اولین بار از زمان اجرای این توافق، از سوی جمهوری اسلامی ایران سر می‌زند. با این همه، توافق هسته‌‌ای را در روز ششم تیرماه نمی‌توان نقض شده تلقی کرد.

در صورتی که هر کشوری حاضر به خرید اورانیوم ایران شود و ایران هم اراده‌‌ای برای فروش داشته باشد، با خروج اورانیوم تولید شده مازاد از ایران، جمهوری اسلامی هم‎چنان به توافق اتمی در این زمینه پایبند مانده است.

مطابق برجام، ایران از تولید بیش‎تر از ۳۰۰  کیلوگرم منع نشده بلکه آن چه محدود شده، نگه‎داری بیش‌تر از ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده با خلوص ۳.۷ درصد در خاک ایران است.

در حال حاضر ایالات متحده امریکا خرید اورانیوم غنی شده ایران را تحریم کرده است. اگر کشوری اورانیوم غنی سازی شده از ایران بخرد، می‌تواند هدف تحریم‌های اقتصادی امریکا یا حتی جریمه‌های مالی و پی‎گرد قضایی این کشور قرار بگیرد. در چنین وضعیتی، احتمال دارد ایران قادر به فروش اورانیوم غنی شده اضافی خود نباشد.

اگر ذخایر اورانیوم ایران تا چند روز پیش از جلسه شورای حکام آژانس بین‎المللی انرژی اتمی بیش‎تر از ۳۰۰ کیلو بماند، بازرسان آژانس این موضوع را به مدیرکل آژانس اعلام می‌کنند و مدیرکل هم مطابق وظایفی که شورای امنیت سازمان ملل به او محول کرده است، باید کشورهای عضو شورای حکام را از موضوع مطلع کند. معنی این اقدام، نقض توافق هسته‌‌ای در بخش ذخایر اورانیوم غنی شده است.

یکی از مهم‏ترین اهداف توافق هسته‌‌ای برجام، کم کردن از ذخایر اورانیوم غنی شده ایران بود که می‌تواند در ساخت سلاح‌های اتمی به کارگرفته شود. برجام میزان ذخایر اورانیوم ایران را در حدی مجاز دانسته است که در صورت اراده برای ساخت سلاح هسته‌‌ای، زمان لازم برای آن به جای سه ماه، به یک سال افزایش پیدا کند.

به بیان دیگر، کنترل میزان ذخایر اورانیوم غنی شده ایران یکی از کلیدی‌ترین خواسته‌های گروه ۵+۱، شامل امریکا، بریتانیا، فرانسه، چین، روسیه و آلمان بود که با اجرای برجام به دست آمد.

مطابق آن چه که ایران اعلام کرده است، این بند از برجام در ششم تیر ماه شکسته می‌شود اما نقض احتمالی برجام را آژانس بین‎المللی انرژی اتمی در شهریور باید به طور رسمی اعلام کند.

در صورتی که آژانس اعلام کند برجام نقض شده است، طرفین باقی مانده در برجام باید خواستار جلسه فوری در سطح وزرای خارجه عضو توافق هسته‌‌ای شوند. اگر ایران در این مقطع ذخایر اورانیوم غنی شده خود را کاهش ندهد، موضوع حداکثر ظرف مدت ۶۵ روز به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارجاع می‌شود. شورای امنیت در این مقطع باید درباره ادامه لغو تحریم‌های بین‎المللی از اعضا رای‎گیری کند. در صورتی که همه اعضای دائم شورای امنیت موافق ادامه لغو تحریم‌ها علیه ایران نباشند، قطع‎نامه‌های شورای امنیت و به دنبال آن، تحریم‌های اتمی اتحادیه اروپا علیه جمهوری اسلامی ایران از سر گرفته می‌شوند.

مطالب مرتبط:

ایران در مقابل تمدید قانون تحریم ها چه می کند؟‌

پیشنهاد تکراری و بیهوده روحانی درباره حل مشکلات برجام

چرا خامنه ای مثل یک کاسب با برجام برخورد می کند؟

واکنش ایران به تحریم های جدید: ارتش آمریکا، گروه تروریستی اعلام می شود