روز چهارمی است که ترکیه مرزهایش را به سمت اروپا، بر روی پناهجویان باز کرده است. مرزهای زمینی به میدان‌های جنگ دودآلود تبدیل شده‌اند و مرز دریایی، عاقبتش در بهترین حالت، قرنطینه و چادرهای کمپ «موریا» در یونان است. البته اگر پناهجویان زنده به خشکی برسند و از ضرب و شتم و حمله ساکنان در امان بمانند.
صبح روز دوشنبه دوم مارچ ۲۰۲۰، نیروهای محافظت مرز دریایی یونان خبر دادند که یک کودک از میان همین پناهجویان که به سمت جزیره «لس‌بوس» رهسپار بود، در دریا غرق شد و جان باخت. هیچ چشم‌انداز مشخصی هنوز وجود ندارد اما انگار سرنوشت این آوارگان به سوریه گره خورده است.
همه‌چیز از ۲۷ فوریه شروع شد. باز شدن مرزهای ترکیه، در پی حمله نظامی نیروهای حامی دولت سوریه به شهر «ادلب» و کشته شدن دست‌کم ۳۳ سرباز ترک اتفاق افتاد. به ناگهان «رجب‌طیب اردوغان»، رییس‌جمهوری ترکیه تهدیدهای همیشگی خود را عملی کرد و خبر داد که مرزهای این کشور بر روی پناهجویان باز است و دیگر قادر به میزبانی میلیون‌ها مهاجر و جنگ‌زده سوری نخواهد بود.
رسانه‌های ترکیه مدام از باز شدن مرزها گفتند و نیروهای پلیس این کشور، پناهجویان را به مرز رساندند. در طرف مقابل اما، نه بلغارستان و نه یونان، حاضر به باز کردن مرزهای خود نشدند. همزمان، سخن‌گوی اتحادیه اروپا هم گفت که وزیر امور خارجه ترکیه تاکید کرده که هیچ تغییری در سیاست این کشور پیرامون پناهجویان رخ نداده است.
ده‌ها هزار پناه‌جو اما که ماه‌ها و بلکه سال‌ها بود در ترکیه زندگی می‌کردند و هیچ چشم‌اندازی از آینده خود نداشتند، کوله‌بار سفر بستند و به اعتماد سخنان رییس‌جمهوری ترکیه، راهی مرزهای اروپا شدند. در مقابل، بلغارستان و یونان که از هجوم پناهجویان مطلع شدند، به نیروهای مرزی خود افزودند و مقامات هر دو کشور تاکید کردند که هیچ مرزی باز نمی‌شود. نیروهای «فرانتکس»، آژانس محافظت مرزی زمینی و دریایی اروپا نیز به کمک نیروی هر دو کشور شتافت تا از مرزهای اتحادیه اروپا در مقابل پناهجویان و این اقدام ترکیه محافظت کند.
گاز اشک‌آور، نارنجک‌های صوتی، دود و آتش نصیب آن‌هایی شد که در این میان، بازی سیاسی ترکیه را باور کرده بودند. در مقابل، چه در مرزهای زمینی و چه در جزیره‌ها هم شهروندان یونانی به کمک پلیس آمدند و با فریاد و ضرب و شتم، به پناهجویان فهماندند که خلاف پنج سال پیش، پذیرای آن‌ها نخواهند بود؛ یعنی همان زمان که اروپا با حمایت آلمان، مرزهای خود را به روی پناهجویان گشود.
حالا یونان از سران اتحادیه اروپا کمک خواسته است تا جلسه اضطراری برگزار کنند.
روز دوشنبه دوم مارچ، «اورزولا فن در لاین»، رییس کمیسیون اروپا گفت که سران سه نهاد اصلی اتحادیه اروپا، سوم مارچ به یونان خواهند رفت تا وضعیت پناهجویان را در مرز این کشور بررسی کنند. او گفت اگرچه می‌پذیرد که ترکیه از نظر وضعیت پناهجویان و مهاجران در موقعیت دشواری قرار دارد اما آن‌چه اکنون شاهدش هستند، نمی‌تواند راه حل و پاسخ به این مساله باشد.
در کنار او، «شارل میشل»، رییس «شورای اروپا» و «دیوید ساسولی»، رییس پارلمان اروپا نیز روز سه‌شنبه به یونان سفر خواهند کرد. فرانسه هم اعلام کرده است که در این وضعیت، از یونان و بلغارستان حمایت می‌کند.
اما اتفاقات دیگری هم در جریان است. «کیریاکوس میتسوتاکیس»، نخست‌وزیر یونان ضمن حضور در کنفرانسی خبری و هم‌چنین نوشتن توییتی در حساب کاربری خود، خبر داد که این کشور پذیرش درخواست پناهندگی را برای دست‌کم یک ماه به تعلیق درخواهد آورد؛ اقدامی که البته سازمان‌های حقوق بشری به آن اعتراض کرده‌اند و می‌گویند در محافل ملی و بین‌المللی به چالش کشیده خواهد شد چرا که نقض آشکار حقوق پناهندگی اروپا و قانون بشردوستانه بین‌المللی است.
بسیاری بر این باورند که یونان تمامی پناه‌جویانی را که طی این حرکت اخیر ترکیه به این کشور رفته‌اند، به ترکیه بازخواهد گرداند. این در حالی است که نیروهای مرزی یونان و بلغارستان مقابل پناهجویان آتش هم گشوده‌اند.
«مغیره الشریف»، خبرنگار و تهیه‌کننده شبکه جهانی «بی‌بی‌سی»، صبح روز دوشنبه دوم مارچ با انتشار ویدیویی در حساب کاربری خود در توییتر، خبر داد که «احمد ابوعماد»، پناه‌جوی سوری از حلب در حالی که سعی داشت همراه با صدها پناه‌جوی دیگر وارد یونان شود، توسط نیروهای مرزی یونانی کشته شد. البته مقامات یونان این خبر را تکذیب کردند و آن را اطلاعاتی نادرست خواندند. آن‌ها گفتند این خبر در راستای «پروپاگاندای رسانه‌ای» حکومت ترکیه منتشر شده است.
روایت پناهجویان از آن‌چه در مرزهای زمینی و دریایی ترکیه می‌گذرد، حکایت‌های دیگری از اعمال خشونت است. به گفته آن‌ها، از روز اول مارچ، پلیس ترکیه پناهجویان پشت مرز یونان را تهییج می‌کند که اگر بر تعداد‌شان افزوده شود، اتحادیه اروپا ناچار است مرزها را بر روی آن‌ها بگشاید: «پلیس ترکیه کاری به ما ندارد. کمک هم می‌کند که بچه‌ها به مرز برسند. این پلیس یونان است که به صورت زن و بچه گاز اشک‌آور می‌زند. پلیس ترکیه حتی گاز اشک‌آور به پناهجویان می‌دهد که به سمت پلیس یونان پرتاب کنند.»
در روایتی دیگر، گروهی از پناهجویان می‌گویند که پلیس ترکیه آن‌ها را به زور سوار قایق می‌کند تا از رودخانه رد شوند و به یونان برسند: «ما نمی‌خواستیم داخل قایق شویم اما هول‌مان دادند. وسط رودخانه پلیس یونان منتظرمان بود. لباس‌ها و وسایل‌مان و هرچه پول داشتیم، از ما گرفتند و با لباس زیر، دوباره به سمت ترکیه برگرداندند. پلیس ترکیه هم فریاد می‌زد که چرا برگشتید؟ انگار که کاسبی آن‌ها باشیم.»
ویدیوهای بسیاری در شبکه‌های اجتماعی در همین رابطه منتشر شده‌اند. برخی از مخاطبان «ایران‌وایر» نیز با ارسال ویدیوهایی، خبر دادند که مورد هجوم و ضرب و شتم پلیس یونان قرار گرفته‌اند، پول‌ها و لباس‌هایشان را از آن‌ها گرفته‌اند و دوباره از حاشیه رودخانه، آن‌ها را به ترکیه برگردانده‌اند.
یکی از پناهجویان ایرانی که پشت مرز یونان حضور دارد، اول مارچ، نیمه‌های شب با ارسال ویدیوهایی خبر داد که در پی درگیری با پلیس یونان، چندین آمبولانس به محل رسیده و تعدادی از پناهجویان را که زخمی شده یا در اثر شدت گازهای اشک‌آور مشکل تنفسی پیدا کرده بودند، به بیمارستان بردند.
همزمان با اوضاع بحرانی که در مرز زمینی برقرار است، ویدیوهای بسیاری از هجوم شهروندان ترک و یونانی به خانه‌های مهاجران و پناهجویان منتشر می‌شود که در پی ضرب و شتم مهاجران هستند. بسیاری از پناهجویان در خانه‌های خود یا کمپ‌ها پناه گرفته‌اند تا مورد حمله قرار نگیرند. حتی برخی از پناهجویان ایرانی در ترکیه به «ایران‌وایر» خبر داده‌اند که پلیس ترکیه در سطح شهر آن‌ها را گرفته و به زور سوار اتوبوس کرده و به مرز فرستاده است.
تا این‌جا، باز هم روایت‌ها، حکایت همان چیزی هستند که در مرز ترکیه با یونان و بلغارستان می‌گذرد. اخبار زیادی از مرزهای بلغارستان در دست نیست اما شایعه‌ها و اخبار تایید نشده بسیار است. برخی از پناهجویان به «ایران‌وایر» گفتند که به چشمان خود دیده‌اند در مرز بلغارستان، پلیس این کشور با خشونت پناهجویان را مورد ضرب و شتم قرار داده است: «حتی به ما گفتند که چند پناه‌جو را به دره پرت کرده‌اند.»
در کانال‌های مخصوص پناهجویان در شبکه‌های اجتماعی واقعه دیگری هم جریان دارد؛ انتشار عکس‌های پناه‌جویانی که با دستور اردوغان به سمت مرزهای اروپا به راه افتاده‌اند و طی این چند روز خبری از آن‌ها نیست. احتمالا اگر جان سالم به در برده باشند، ممکن است در قرنطینه‌های جزیره‌ها به سر ببرند، باطری موبایل‌هایشان تمام شده باشد یا در مسیرهایی که برخی پناهجویان خودسر انتخاب کرده‌اند، گم شده باشند.
این اخبار تنها اطلاعات اندکی هستند در مورد «فاجعه انسانی» که به توصیف سازمان‌های حقوق بشری، در دنیای پناه‌جویی ترکیه و یونان در حال وقوع است. فاجعه‌ای دیگر اما در مرز ترکیه با سوریه در جریان است؛ واقعه‌ای که شاید پیش‌زمینه دستور باز شدن مرزها از سوی اردوغان تلقی شود؛ یعنی همان حمله هوایی نیروهای حامی دولت سوریه در شهر ادلب.
در ماه می سال ۲۰۱۷، ایران، روسیه، سوریه و ترکیه توافق کردند که شهر ادلب را به عنوان منطقه‌ای کم‌تنش در نظر بگیرند؛ شهری که قرار بود پناهی برای آوارگان سوری باشد اما حالا تبدیل شده است به منطقه‌ای جنگی برای اهداف استراتژیک کشورهای درگیر در سوریه.
این قرارداد میان ترکیه و به ویژه روسیه برای آرام نگه داشتن شهر ادلب در یک‌سال گذشته بارها توسط روسیه نقض شد و از ماه نوامبر سال گذشته شدت گرفت. تا آن‌جا که حتی به پناهگاه آوارگان هم حمله هوایی شد و چندین نفر جان باختند.
شهر ادلب دست‌کم سه میلیون نفر جمعیت دارد و بنا به آمار سازمان ملل، طی ماه‌های اخیر دست‌کم یک میلیون انسان از آن رانده شده‌اند. خبرها حول تحرکات نظامی کشورهای درگیر در این کشور می‌چرخد. اما در یک هفته گذشته، نیروهای بشار اسد و هم‌پیمانانش یک مدرسه و مهدکودک را مورد هدف قرار داده و دست‌کم ۲۱ شهروند در آن کشته شده‌اند. در همین یک هفته، حملات هوایی دیگری باعث شد که شمار کشته‌های غیرنظامی بیش از ۷۰ نفر شود. در کنار کشته‌ها اما هزاران نفر طی این حمله‌ها که به اسم مبارزه با تروریسم اتفاق می‌افتد، بی‌پناه شدند و به جمعیت آوارگان جهان افزوده شد.
کمپ‌های این پناهجویان که در مرز سوریه و ترکیه واقع شده‌اند، به گفته نهادهای حقوق بشری، دیگر ظرفیت پذیرش ندارند. بسیاری در نخلستان‌های اطراف شهر چادر زده‌اند. گرسنگی، فقر، نبود بهداشت و درمان و آلودگی چنان شدید شده است که گفته می‌شود بسیاری در زمستان جان خود را از دست خواهند داد.
رجب‌طیب اردوغان در اواخر سال ۲۰۱۹ طی کنفرانس خبری هشدار داده بود که با به هم ریختن وضعیت شهر ادلب، بین ۲۵۰ تا ۳۰۰ هزار پناه‌جو به سمت ترکیه خواهند رفت و این کشور ظرفیت پذیرش آن‌ها را ندارد. حالا، دوم مارچ، یک روز مانده به حضور سران اتحادیه اروپا در خاک ترکیه برای مذاکره بر سر پناهجویان، او در یک کنفرانس خبری گفته است که با ایران و روسیه مشکلی ندارد و با مذاکره، به ویژه با روسیه، وضعیت را به پیش خواهد برد. او هم‌چنین اعلام کرده است که تاکنون ۱۱۷ هزار نفر از مرزهای ترکیه خارج شده‌اند و در روزهای آینده این آمار به یک میلیون نفر خواهد رسید.
از سوی دیگر، «آنگلا مرکل»، صدراعظم آلمان امروز گفته که اقدام ترکیه غیرقابل قبول است و او باعث آواره شدن انسان‌های ناامید شده است.
هنوز معلوم نیست چه بر سر ده‌ها هزار آواره خواهد آمد؛ به ویژه که پناهجویان ایرانی که حالا در مرز یونان گرفتار مانده‌اند، خبر داده‌اند دورتادور آن چندهزار نفر را حصار کشیده‌اند و نه اجازه خارج شدن دارند و نه می‌توانند به یونان وارد شوند. اگرچه بیم آن می‌رود در نهایت بسیاری از پناهجویان به کشورهای مبدا بازگردانده شوند؛ مساله‌ای که در اظهارات مقامات یونانی هم گفته شد.
تصمیم ناگهانی رییس جمهوری ترکیه به باز کردن مرزها که در آخرین اظهاراتش هم بر باز ماندن این مسیر تاکید کرد، آوارگان را آواره‌تر و در جامعه‌های ترک و یونان، جنگی نهفته را شعله‌ور کرده است. به نظر می‌رسد سرنوشت پناهجویان ترکیه در گرو مذاکرات این کشور با سران دنیا درباره سوریه باشد؛ حتی اگر به قیمت کشته و آواره شدن هزاران انسانی تمام شود که به هر دلیلی از وطن خود آواره شده‌اند.
شما هم می‌توانید خاطرات، مشاهدات و تجربیات خود از قاچاق انسان، پناهندگی و مهاجرت به اشتراک بگذارید. اگر از مسئولان دولتی یا افراد حقیقی و حقوقی که حق شما را ضایع کرده‌اند و یا مرتکب خلاف شده‌اند شکایت دارید، لطفاً شکایت‌های خود را با بخش حقوقی ایران وایر با این ایمیل به اشتراک بگذارید: [email protected]
مطالب مرتبط:
تجدید عهد ترکیه با اتحادیه اروپا بر سر پناهجویان؛ یونان ترکیه را متهم کرد
کمپین توییتری پناهجویان ایرانی در ترکیه: تکلیف ما را روشن کنید
تصمیمات جدید درباره پناهجویان؛ توپ بازی میان ترکیه، یونان و اتحادیه اروپا
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر