«عبدالحمید علیزاده»، مدیرکل امور دانشجویان غیرایرانی سازمان امور دانشجویان روز ۲۷خرداد۱۳۹۹ در گفتگو با خبرگزاری ایلنا مدعی شد: «تبعیض میان دانشجویان ایرانی و اتباع افغانستانی دور از شان و جایگاه دانشگاه است و در دانشگاه‌های ما چنین چیزی وجود ندارد.» او اظهار داشت: «جمعیت اول دانشجوی خارجی در دانشگاه‌های ما اتباع افغانستان هستند. پیش‌تر زمینه تحصیل دانشجویان اتباع افغانستانی در ایران فراهم نبود، اما الان این امکان فراهم است و مشغول به تحصیل هستند.» او با تاکید بر اینکه در سال‌های پیش امکان تحصیل دانشجویان اتباع افغانستان در دانشگاه‌های ایران مهیا نبود، گفته: «ممنوعیتی برای تحصیل اتباع افغانستانی در دانشگاه‌های مادر وجود ندارد و گذرنامه آن‌ها رایگان صادر می‌شود.»
علیزاده درباره ارایه بورسیه به دانشجویان نخبه اتباع افغانستانی گفته: از سال ۱۳۹۷ دستورالعملی را ابلاغ کردیم که اگر اتباع کشور افغانستان موفق به کسب رتبه یک تا ۱۰۰ در کنکور سراسری مقطع لیسانس و موفق به کسب رتبه یک تا سه در مقطع کارشناسی ارشد شدند، می‌توانند از بورسیه تحصیلی استفاده کنند، کما اینکه در حال حاضر نیز نزدیک به ۱۰۰ نفر از دانشجویان اتباع با اجرای این برنامه موفق به فارغ‌التحصیلی از بهترین دانشگاه‌های ما در ایران شدند.
آیا تبعیض نسبت به دانشجویان اتباع افغانستان در دانشگاه‌های ایران اعمال نمی‌شود؟ آیا دانشگاه‌های ایرانی بین دانشجوی ایرانی و افغان تبعیضی قایل نمی‌شود؟ «ایران‌وایر» در این گزارش می‌کوشد به این پرسش پاسخ دهد.
پذیرش دانشجوی خارجی در دانشگاه‌های ایران
موضوع حضور دانشجویان خارجی در دانشگاه‌های ایران موضوع تازه‌ای نیست. از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی، مجلس و دولت برای حضور دانشجویان غیرایرانی در دانشگاه‌ها قوانین، آیین‌نامه‌ها و بخشنامه‌هایی نیز تصویب و صادر کرده‌اند. سال ۱۳۵۸ دولت مهدی بازرگان با اختصاص مبلغ ۵۰ میلیون ریال جهت پرداخت کمک هزینه تحصیلی به دانشجویان خارجی بورسیه در ایران موافقت و مقرر کرد پذیرش دانشجوی بورسیه جدید منوط به مصوبه هیات دولت است.
مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۶۲ با تصویب قانون تاسیس دانشگاه بین‌المللی اسلامی (که در سال ۱۳۷۰ با ادغام با موسسه آموزش عالی دهخدا به دانشگاه بین‌المللی امام خمینی تغییر نام داد) بر جذب دانشجویان خارجی تاکید کرد. براساس ماده ۲۱ این قانون «دانشجویان این دانشگاه از میان داوطلبان داخلی و خارجی مسلمان و متعهد به اسلام و ملتزم به دستورات آن انتخاب می‌شوند.» در ۱۹دی۱۳۶۲ آیین‌نامه اجرایی این قانون توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب شد اما نکته جالب در این آیین‌نامه اینکه شرط معدل در پذیرش دانشجو قید شده اما اگر متقاضی معدل کمتری داشته باشد به‌طور استثنا می‌تواند وارد دانشگاه شود به‌شرط آنکه: دفتر نمایندگی ایران در کشور متبوع صلاحیت متقاضی را تایید کند، متقاضی اعتیاد نداشته باشد، از دو استاد معرفی‌نامه داشته و تمکن مالی داشته باشد (تمکن مالی برای دانشجویان بورسیه شرط نیست.)
شورای عالی انقلاب فرهنگی در ۲۰اسفند۱۳۷۰ مقرر کرد که بخشی از ظرفیت دانشجویی دانشگاه‌های کشور اعم از دولتی و نیمه‌دولتی به پذیرش دانشجویان خارجی اختصاص یابد. براساس این مصوبه، همه دانشگاه‌ها مجاز به پذیرش دانشجوی خارجی شدند و پذیرش دانشجوی خارجی از انحصار دانشگاه بین‌المللی امام خمینی درآمد.
وضعیت دانشجویان افغان در دانشگاه‌های ایران
چند دانشجوی افغان در دانشگاه‌های ایران مشغول به تحصیل هستند؟ آمار تعداد واقعی دانشجویان افغان در دانشگاه‌های ایران روشن نیست و تاکنون آمارهای متعددی اعلام شده است. شهریور ۱۳۹۸ یعنی در آستانه آغاز سال تحصیلی ۹۸-۹۹ سفیر افغانستان در ایران از حضور بیش از ۴۰ هزار دانشجوی افغان در دانشگاه‌های ایران خبر داد. پیش‌ازاین عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه ایران تعداد دانشجویان افغانستانی دانشگاه‌های ایران را ۲۳ هزار نفر عنوان کرده بود. «فکت‌نامه» این ادعا را مورد بررسی قرار داده و با استناد به گزارش آماری موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی تعداد دانشجویان افغانستانی را ۱۳ هزار و ۸۵۱ نفر در سال تحصیلی ۹۵-۹۶ اعلام کرده بود.
فارغ از تعداد دانشجویان افغان در دانشگاه‌های ایران، پرسش این است که آیا بین دانشجویان ایرانی و افغان آن‌گونه که عبدالحمید علیزاده مدیرکل امور دانشجویان غیرایرانی سازمان امور دانشجویان تبعیض وجود ندارد؟
۱- شهریه
دانشجویان ایرانی دانشگاه‌های دولتی که از طریق آزمون سراسری (کنکور) وارد این دانشگاه‌ها می‌شوند از پرداخت شهریه معاف هستند، ولی دانشجویان افغان تنها در صورتی از بورسیه تحصیلی برخوردار می‌شوند که رتبه کنکور آن‌ها زیر صد باشد. طبق بند و تبصره ۷ ماده ۱ آیین‌نامه پذیرش دانشجویان خارجی در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی جمهوری اسلامی تمکن مالی شرط پذیرش است. تبصره ۸ ماده ۱ همین آیین‌نامه دانشجویانی که بورسیه تحصیلی اخذ می‌کنند را از داشتن تمکن مالی معاف کرده است. گزارش برخی از دانشجویان افغانستانی دانشگاه‌های ایران از عدم پرداخت بورسیه به دانشجویان واجد شرایط در سال تحصیلی ۹۸-۹۹ حکایت دارد. حتی برخی مجبور به انصراف از تحصیل شده‌اند. گزارشی که از سوی وزارت علوم ایران رد نشده است.
دریافت شهریه از دانشجویان افغان دارای مدرک تحصیلی دیپلم از مدارس ایران، در حالی صورت می‌گیرد که طبق تبصره ۳ ماده ۱ آیین‌نامه پذیرش دانشجویان خارجی در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی جمهوری اسلامی این دسته از دانشجویان از شمول این آیین‌نامه مستثنی هستند و تابع مقررات پذیرش داوطلبان ایرانی خواهند بود.
۲- فعالیت‌های فوق‌برنامه
فعالیت‌های فوق‌برنامه دانشجویان در دانشگاه‌های ایران برای دانشجویان ایرانی و غیرایرانی یکسان نیست. عضویت در شورای صنفی دانشجویان دانشگاه‌های کشور یک شرط مهم دارد: «اعتقاد به نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و التزام عملی به ولایت‌فقیه و قانون اساسی ایران» (بند ۱ ماده ۹) اگرچه در آیین‌نامه شیوه اجرایی شورای صنفی دانشجویان دانشگاه‌های کشور، تمایزی میان دانشجویان ایرانی و غیرایرانی نیامده ولی وقتی عضویت در شورای صنفی مشروط به داشتن اعتقاد به نظام و التزام عملی به ولی‌فقیه و قانون اساسی ایران می‌شود اتوماتیک‌وار، دانشجویان غیرایرانی از ورود به شورای صنفی دانشجویان خارج می‌شوند حال‌آنکه هر دانشجویی با هر ملیتی باید بتواند در شورای صنفی که به امور دانشجویی اختصاص دارد عضویت پیدا کند ضمن اینکه اساسا این بند دانشجویان ایرانی را نیز به خودی و غیرخودی تقسیم می‌کند و تبعیض را به‌طور سیستماتیک رسمیت می‌بخشد.
همین قانون در آیین‌نامه تشکل‌های اسلامی دانشگاهیان نیز حاکم است. براساس بند الف ماده ۳ این آیین‌نامه دانشجویانی می‌توانند تقاضای تاسیس تشکل اسلامی ارایه کنند که اعتقاد به نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و التزام عملی به ولایت‌فقیه و قانون اساسی ایران داشته باشند. قانونی که دانشجویان غیرایرانی را از داشتن تشکل دانشجویی محروم می‌کند.
اما مهم‌ترین تبعیض را شورای عالی انقلاب فرهنگی با تصویب آیین‌نامه «ساماندهی فعالیت‌های فرهنگی-اجتماعی و فوق‌برنامه دانشجویان خارجی» در سال ۱۳۸۴ تصویب کرد. براساس این آیین‌نامه، فعالیت‌های فوق‌برنامه دانشجویان خارجی در دانشگاه‌های ایران نه برای پاسخ به نیازها و خواست‌های دانشجویان خارجی بلکه با هدف شست‌وشوی مغزی و تولید مبلغ برای نظام جمهوری اسلامی طراحی و تولید می‌شود. در این آیین‌نامه اهداف فعالیت‌های فوق‌برنامه دانشجویان خارجی به این شکل ترسیم شده:
۱ـ تقویت نگرش مثبت دانشجویان خارجی به جمهوری اسلامی و فرهنگ اصیل ایرانی
۲ـ تربیت نیروهای کارآمد، متعهد و آشنا به منطق انقلاب اسلامی
۳ـ تعمیق آگاهی دانشجویان خارجی نسبت به اسلام و ارزش‌های انقلاب اسلامی
۴ـ آشنایی دانشجویان خارجی با چالش‌ها و نیازهای جهان اسلام
۵ـ تربیت متخصصان متعهد به‌منظور کمک به ارتقای علمی کشورهای اسلامی
بنابراین برخلاف دانشجویان ایرانی که خود در طراحی و اجرای فوق‌برنامه‌ها مشارکت دارند، دانشجویان خارجی مصرف‌کننده برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی حاکمیت جمهوری اسلامی هستند.
شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۳۸۸ به ریاست «محمود احمدی‌نژاد» حتی موضوع را سیاسی و امنیتی کرد و طی مصوبه‌ای مقرر کرد «نماینده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» به عضویت شورای راهبردی سیاست‌گذاری کلان امور مربوط به دانشجویان خارجی موضوع مصوبه ساماندهی فعالیت‌های فرهنگی ـ اجتماعی و فوق‌برنامه دانشجویان خارجی اضافه شود.
۳- حق انتخاب رشته
دانشجویان افغانستانی حق تحصیل در هر رشته‌ای ندارند. در آخرین بخشنامه سازمان سنجش و آموزش کشور در بخشنامه‌ای در خصوص شرایط انتخاب رشته دانشجویان اتباع خارجی در سال تحصیلی ۱۳۹۹ در بند ۹ آورده است: «پذیرش متقاضیان تحصیل در رشته‌هایی که منجر به ایجاد تعهداتی برای جمهوری اسلامی ایران شود (ازجمله تعهدات استخدامی) و رشته‌های خاص و غیرمجاز مندرج در پایگاه اینترنتی سازمان سنجش آموزش کشور، ممنوع است.»
سازمان سنجش و آموزش کشور رشته‌های ممنوعه برای اتباع خارجی را روز ۹بهمن۱۳۹۸ به این شرح اعلام کرده است:
فیزیک اتمی، فیزیک هسته‌ای، فیزیک مولکولی (پلاسما)، فیزیک ذرات بنیادی، مهندسی پلاسما، مهندسی ایمنی (گرایش بازرسی فنی و حفاظت هواپیما)، مهندسی تعمیر و نگهداری (هلیکوپتر و هواپیما)، مهندسی هوافضا، مهندسی هوانوردی (خلبانی، ناوبری هواپیما، تعمیر و نگهداری هواپیما، خلبانی هلیکوپتر و مراقبت پرواز)، علوم نظامی، الکترونیک هواپیمایی، تعمیر و نگهداری هواپیما، مخابرات هواپیما، مراقبت پرواز، فناوری اطلاعات (IT گرایش مخابرات امن)، مهندسی فناوری ماهواره و مهندسی کامپیوتر (گرایش رایانش امن)
۴- انتخاب محل تحصیل
دانشجویان اتباع افغانستان، در انتخاب محل تحصیل آزادی دانشجویان ایرانی را ندارند و برخی مناطق برای آن‌ها منطقه ممنوعه به شمار می‌آید. در بخشنامه‌ای که در سال ۱۳۹۹ توسط سازمان سنجش و آموزش کشور منتشر شده آمده «متقاضیان غیرایرانی، مجاز به انتخاب رشته در مناطق غیرمجاز تردد و اسکان اتباع غیرایرانی نمی‌باشند.» مناطق ممنوعه برای اتباع افغانستانی متقاضی تحصیل در دانشگاه‌های ایرانی به شرح جدول زیر است:
جمع‌بندی
عبدالحمید علیزاده مدیرکل امور دانشجویان غیرایرانی سازمان امور دانشجویان در گفتگویی مدعی شد: «تبعیض میان دانشجویان ایرانی و اتباع افغانستانی دور از شان و جایگاه دانشگاه است و در دانشگاه‌های ما چنین چیزی وجود ندارد.» آیا دانشگاه‌های ایرانی بین دانشجوی ایرانی و افغان تبعیضی قایل نمی‌شود؟ «ایران‌وایر» این ادعا را مورد بررسی قرار داد. مجموعه یافته‌های نشان می‌دهد که:
۱- دانشجویان افغان دانشگاه‌های دولتی برخلاف دانشجویان ایرانی باید شهریه پرداخت کنند.
۲- دانشجویان افغان از عضویت در تشکل‌های صنفی، دانشجویی محروم و نمی‌توانند عضو در تاسیس تشکل‌های دانشجویی مشارکت کنند.
۳- دانشجویان افغان از تحصیل در برخی رشته‌ها محروم شده‌اند.
۴- برخی مناطق کشور برای دانشجویان افغان منطقه ممنوعه است و حق انتخاب دانشگاه‌های این مناطق را ندارند.
بنابراین «ایران‌وایر» به ادعای عبدالحمید علیزاده مدیرکل امور دانشجویان غیرایرانی سازمان امور دانشجویان مبنی بر اینکه تبعیض میان دانشجویان ایرانی و اتباع افغانستانی در دانشگاه‌های ما وجود ندارد» نشان «دروغ پینوکیو» می‌دهد.
دروغ پینوکیو: اظهارنظری است که عدم صحت آن قبلا ثابت شده یا براساس تحقیقات و مدارک موجود، کذب از کار درآمده است.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره روش‌شناسی راستی‌آزمایی در ایران‌وایر اینجا کلیک کنید.
مطالب مرتبط:
نه به تبعیض علیه مهاجران افغانستانی
دیوارنگاری در کابل؛ حکایت تکرار و تداوم تبعیض نژادی علیه مهاجران افغانستانی
تصمیمات چندگانه بیمارستان‌های ایران برای مداوای مهاجران افغانستانی
کارگر افغانستانی در ایران؛ می‌گفتم ایرانی‌ام که پولم را بدهند
کارگر افغانستانی یک سال بدون دستمزد؛ صاحب کار ۷۰ میلیون تومان حقوقم را نداد
روایت‌های مهاجران افغانستانی از سابقه خشونت نیروهای مرزی و پلیس ایران
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر