به تازگی انتقال محموله‌های قاچاقچیان ایرانی از طریق مرزهای کردستان ایران به اقلیم کردستان در رسانه‌های محلی آن سوی مرز خبرساز شده و به نگرانی‌هایی، از جمله شیوع بیشتر ویروس کرونا در اقلیم کردستان دامن زده است. گفته می‌شود برای تحکیم هرچه بیشتر مرزهای دو طرف، تفاهم‌نامه‌ای هم میان فرماندهان هنگ مرزی شهرستان سردشت و کلانتر مرزی سلیمانیه امضا شده است. درباره این تفاهم‌نامه چه می‌دانیم؟
***
ظهر چهارشنبه ٢٦ شهریور ١٣٩٩، تفاهم‌نامه‌ای میان فرماندهان هنگ مرزی شهرستان سردشت و کلانتر مرزی سلیمانه امضا شد. گفته شده این تفاهم‌نامه با حضور فرمانده‌هان مرزبانی نیروی انتظامی سردشت و سرتیپ «عمیدفخرالدین عبدالله»، کلانتر مرزی منطقه سلیمانیه برای تحکیم روابط و ارتقای سطح تعاملات طرفین در جهت ایجاد امنیت پایدار در مرزهای دو کشور و رفع مشکلات مرزی و نیز گسترش همکاری‌های متقابل و گشایش بازارچه‌های مرزی و معیشت قانونی مرزنشینان تنظیم و امضا شده است.
غیر از پوشش خبری این نشست، تاکنون نه متن تفاهم‌نامه انتشاریافته و نه چیزی در مورد جزییات و مفاد آن درز کرده است. اما به‌گمان یک کارشناس امور گمرکی که نامش نزد «ایران‌وایر» محفوظ است، محور اصلی این تفاهم‌نامه، احتمالا دو موضوع سامان‌دهی قاچاقچیان ایرانی و کولبران منطقه است.
به اعتقاد این کارشناس، هدف فرماندهان مرزبانی از امضای این تفاهم‌نامه، ایجاد فشار حداکثری بر کول‌برها در دو سوی مرز است: «البته معلوم نیست که فرماندهان مرزبانی ایران توانسته باشند رضایت طرف مقابل را برای تحقق این هدف جلب کنند. اما اگر فرض اولیه این باشد، ممکن است این فشار حداکثری، معابر و مسیر تردد همیشگی کولبران را تغییر دهد و آن‌ها را یا به سمت انتخاب مسیرهای سخت و صعب‌العبورتر برای ادامه کولبری و تامین معاش و یا به سوی مرزهای بی‌رونق و بازارچه‌های کساد مرزی سوق دهد.»
مقامات جمهوری اسلامی در این سوی مرز نیز سیاست تهدید کولبران را در پیش گرفته‌اند. سردار «علیرضا مرزبانی»، فرمانده مرزبانی استان کردستان ٣٠ شهریور ١٣٩٩ در دیدار فرماندهان انتظامی و مرزبانی استان با نماینده ولی فقیه در کردستان، ضمن تایید وضعیت بد اقتصادی و معیشتی مرزنشینانی که به کولبری روی آورده‌اند، با صراحت اعلام کرد کولبری به‌هیچ عنوان در قانون تعریف نشده است و با هر کسی که در مرزها فعالیت غیرقانونی داشته باشد، برابر قانون برخورد می‌شود.
این اظهارات درحالی مطرح شده‌اند که تا کنون ماموران مرزبانی شدیدترین برخوردها را با کولبران داشته‌اند. تنها در شهریور ١٣٩٩، دست‌کم هشت کولبر با شلیک مستقیم نیروهای مرزبانی کشته و ٢٤ نفر دیگر زخمی و یا مصدوم شده‌اند.
بر اساس اصل قانونی بودن جرایم و مجازات‌ها و ماده ٢ «قانون مجازات اسلامی»، کولبری به عنوان جرم شناخته نشده و مجازاتی برای آن تعیین نشده است.
برابر با ماده ١٨ «قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز» هم کسی که مرتکب قاچاق کالا و ارز، حمل و یا نگه‌داری آن شود، کالا یا ارز او ضبط و یا متناسب با نوع کالا، به جریمه نقدی محکوم می‌شود. پس شلیک به کولبران توسط نیروهای مرزی وجه قانونی ندارد.
اما فرماندهان مرزبانی در رسانه‌ها و خبرگزاری‌های رسمی جمهوری اسلامی اغلب صفت «متجاوز» را برای کول‌برانی که از معابر رسمی تردد نمی‌کنند، به‌کار می‌برند تا شلیک نیروهای مرزبانی به آن‌ها را توجیه کنند؛ به عنوان مثال، سردار «یحیی حسین‌خانی»، فرمانده مرزبانی استان آذربایجان غربی هر چهار کولبری که در ١٢ شهریور ١٣٩٩ توسط هنگ مرزی پیران‌شهر و سردشت به آن‌ها شلیک شد و کشته شدند را «متجاوز مرزی» خوانده بود.
مرگ کولبران سردشتی با توجه به این که گفته شد اثر شلیک از فاصله نزدیک در جنازه‌های آن‌ها مشهود بوده است، افکار عمومی را شوکه کرد و بار دیگر موضوع مشکلات اقتصادی کول‌برانی که برای به دست آوردن معاش، جان خود را کف دست می‌گذارند، راه‌های صعب‌العبور را طی می‌کنند و در معرض خطر شلیک نیروهای مرزی قرار دارند، به بحث روز تبدیل کرد.
کارشناس گمرکی که با «ایران‌وایر» گفت‌وگو کرده است، باور دارد که جمهوری اسلامی کولبری را به‌عنوان یکی از مشکلات اقتصادی کشور به رسمیت نشناخته است: «اگر این طور بود، به عنوان یکی از زائده‌های اقتصاد بحران‌زده کشور، چاره‌ای برای حل آن می‌یافت.»
او معتقد است: «راه‌حل اساسی، اتخاذ سیاست‌های کاربردی و تاثیرگذار پایدار در استان‌های مرزی و فعال‌سازی واقعی بازارچه‌ها است، نه شدت عمل و برخورد خشونت‌آمیز با کولبران. بنابراین، بسیار مهم است که پدیده کولبری به مثابه بخشی از بحران ساختاری اقتصاد کشور و نه یک مساله امنیتی، به‌رسمیت شناخته شود و جایی برای حل آن در برنامه توسعه اقتصادی باز کنند. اما کولبران تا زمانی که با عناوینی چون متجاوز مرزی تعریف شوند، یگانه برخورد، همان "کشتن همیشگی" خواهد بود.»
او معتقد است که یکی دیگر از مسایل اساسی بحران مزمن قاچاقچیان، دارو، لوازم پزشکی و احشام است که اخیرا شایع شده و از طریق مرزهای کردستان ایران از کشور خارج می‌شوند: «این کار نیز بدون هماهنگی و رضایت لایه‌هایی از قدرت در نظام اقتصادی کشور ناممکن است. مجاری و مسیرهای گوناگون غیررسمی مرزی کردستان ایران در سال‌های اخیر، به‌ویژه یک سال گذشته، بسیار رونق گرفته‌اند. شبکه‌های بسیار وسیعی با هماهنگی لایه‌هایی از سپاه پاسداران و مرزبانی‌ها ایجاد شده‌اند که انهدام و نابودکردن آن‌ها در گرو نابودی و انهدام بخش عظیمی از سپاه و مرزبانی‌ها است.»
عمید فخرالدین عبدالله، کلانتر مرزی منطقه سلیمانیه به عنوان یکی از طرف‌های امضا کننده تفاهم‌نامه، ١٨ خرداد ١٣٩٩در گفت‌وگو با سایت «روداو»، ضمن اشاره به وسعت طولی مرزهای اقلیم کردستان و کردستان ایران و عدم توانایی در کنترل مجاری و منافذ مرزی گفته بود: «قاچاقچیان از مرزهای میان دو کشور، احشام، پرنده و لوازم پزشکی (قرص، ماسک، آمپول و سرم) را از مرز کرمانشاه و مسیرهای منتهی به شهر حلبچه به اقلیم کردستان وارد می‌کنند.»
وی در ادامه افزوده بود: «با طرف‌های ایرانی در ارتباط هستیم اما آن‌ها قاچاق برخی اقلام را انکار می‌کنند در حالی که نیروهای مرزی ما در چند روز گذشته بیش از ٥٠ راس احشام را ضبط کرده‌اند؛ به عنوان مثال، در نزدیکی روستای "سرگت" اورامان، دو ایرانی در حال قاچاق لوازم پزشکی و دارو به اقلیم بازداشت شده‌اند. اما یکی از نگرانی‌های اساسی، احتمال انتقال ویروس کرونا از طریق این قاچاقچیان به مردم اقلیم کردستان و شیوع بیشتر این ویروس است.»
سایت روداو از قول دو منبع آگاه خود در شهر «جوانرود»، از توابع استان کرمانشاه عنوان کرده است: «نیروهای سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران عملا با برخی از قاچاقچیان احشام همکاری و هم‌دستی می‌کنند. حتی کار به جایی رسیده است که مردم روستای "کلولی" در منطقه "امامیه" ضمن اعتراض به برخورد دوگانه نیروهای سپاه با اهالی روستا و قاچاقچیان، خواسته‌اند که این اجازه را به آن‌ها هم بدهند اما سپاه پاسداران آن‌ها را تهدید کرده است.»
کارشناس امور گمرکی که با «ایران‌وایر» در این خصوص صحبت کرده است، باور دارد که به وجود آمدن چنین وضعیتی در ایران ناشی از فساد اقتصادی وسیعی است که در ساختار اقتصادی کشور ریشه دوانده است: «به عبارتی دیگر، ناکارآمدی دولت و عدم شفافیت مالی، منشا بی‌اعتمادی و بدبینی روزافزون مردم نسبت به دولت است. این موضوع خود باب قاچاق و غارت منابع دارویی و پزشکی کشور را گشوده است؛ آن هم در شرایطی که ایران تاکنون نە تنها قادر نبوده است در برابر تحریم‌ها مقاومت کند بلکه حتی در کنترل و مهار ویروس کرونا نیز بسیار ناتوان و ناموفق عمل کرده است.»
مطالب مرتبط:
شلیک از فاصله نزدیک، ابهام در نحوه کشته‌شدن چهار کولبر
واکنش‌ها به مرگ کولبران؛ از شعرسرایی تا ابراز شرمندگی و دیگر هیچ!
آن سوی خبر شلیک به ۱۱ کولبر در ده روز گذشته
یک اعتراض مجازی دیگر علیه بی‌عدالتی در جمهوری اسلامی؛ «کولبر نکشید»
پدر و مادر دو کولبر جان‌باخته: دولت برای پیدا کردن بچه‌های ما کاری نکرد
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر