مشکل اختلاف آماری مرکز آمار و بانک مرکزی ایران نه تنها حل نشده بلکه ظاهرا عمق اختلاف‌ها بیشتر هم شده است. اما ارقامی که این دو نهاد درباره رشد تولید ناخالص داخلی ارایه کرده‌اند ۳ واحد درصد با یکدیگر اختلاف دارد. موضوعی که اعتبار مراجع آماری در محاسبه مهم‌ترین شاخص اقتصاد کلان در ایران را زیر سوال برده است.
***
۳ واحد درصد اختلاف، در اندازه‌گیری رشد تولید ناخالص داخلی، خطای بسیار بزرگی است که اعتبار بانک مرکزی و مرکز آمار ایران را بیش از گذشته زیر سوال می‌برد.
بانک مرکزی ایران در گزارش تازه خود که چهار روز پیش (یکشنبه ۲۳ آذر) منتشر شد، رشد اقتصادی ایران در ۶ ماه نخست امسال را بدون نفت ۱.۴ (یک و چهار دهم) درصد و با نفت ۱.۳ درصد محاسبه کرده است.
این در حالی است که مرکز آمار ایران پیش‌تر رشد اقتصادی بدون نفت را منفی ۱.۳ درصد و با نفت منفی ۱.۹ درصد محاسبه کرده بود.
به عبارت ساده، اقتصاد ایران طبق محاسبات مرکز آمار در نیمه اول سال ۹۹ حدود ۲درصد کوچک‌تر از نیمه اول سال ۹۸ شد؛ در حالی که بانک مرکزی مدعی است نه تنها در این مدت رشد اقتصادی منفی نبوده، بلکه حجم تولید در اقتصاد ایران بیش از یک درصد به نسبت سال قبل همین موقع بیشتر شده است.
حجم فعالیت‌های اقتصادی و میزان واقعی تولید در ایران، بی‌اعتنا به گزارش‌های مرکز آمار و بانک مرکزی، عدد مشخصی است. اما اختلاف حسابداری آن هم در حد ۳.۲ (سه و دو دهم) درصد اعتبار مراجع آماری در محاسبه مهم‌ترین شاخص اقتصاد کلان در ایران را زیر سوال می‌برد.
تشدید اختلاف‌ها بعد از دو سال سکوت آماری
دو سال پس از سکوت آماری بانک مرکزی، نه تنها مشکل اختلاف آماری مرکز آمار و بانک مرکزی حل نشده بلکه گزارش‌ها نشان می‌دهد عمق اختلاف‌ها بیشتر هم شده است.
با از سر گرفته شدن انتشار گزارش حساب‌های ملی بانک مرکزی، بار دیگر بحث اختلاف این دو مرجع آماری داغ شده، تا آنجا که حتی صدای مرکز پژوهش‌های مجلس هم درآمده است.
در گزارشی که مرکز پژوهشی وابسته به مجلس روز ۱۹ آذر با عنوان «عملکرد ۶ ماهه اول و برآورد رشد اقتصادی سال ۱۳۹۹» منتشر کرد آمده است: «بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران پس از نزدیک دو سال سکوت آماری، در بهار ۱۳۹۹ حساب‌های ملی را منتشر کرد. با این وجود تفاوت‌های بسیاری در آمارهای اعلام‌شده توسط دو نهاد آماری مشاهده می‌شود. برای مثال در حالی که بانک مرکزی رشد بخش صنعت و ساختمان را در فصل اول سال ۱۳۹۹ مثبت اعلام کرده، از نظر مرکز آمار ایران رشد این دو بخش منفی بوده است. این نحوه انتشار آمار حساب‌های ملی به نوعی موجب سردرگمی تحلیل‌گران، تصمیم‌گیران و سیاست‌گذاران شده است و برای رفع این موضوع به نظر می‌رسد هر چه زودتر بایستی اصلاح نظام آماری کشور در دستور کار دولت و مجلس قرار گیرد.»
اختلاف حساب بانک مرکزی و مرکز آمار چقدر است؟
۳ واحد اختلاف درصد رشد در مقیاس اقتصاد ایران عدد بسیار بزرگی است. مرکز آمار ایران ارزش محصول ناخالص داخلی را در در ۶ ماه نخست سال ۱۳۹۹ را (به قیمت پایه سال ۱۳۹۰) ۳۴۴ هزار میلیارد تومان محاسبه کرده است؛ این در حالی است که داده‌های گزارش‌های فصلی بانک مرکزی ارزش تولید اقتصاد ایران در نیمه اول سال ۹۹ (به قیمت پایه سال ۱۳۹۰) برابر ۳۲۸ هزار میلیارد تومان است. با این حساب اختلاف محاسبه این دو مرجع آماری به قیمت پایه نزدیک ۱۶ هزار میلیارد تومان است.
اگر قیمت جاری (قیمت روز بازار ) را در نظر بگیریم اختلاف بانک مرکزی و مرکز آمار ایران به بیش از ۴۰۰ هزار میلیارد تومان می‌رسد که ارزش آن بیشتر از نصف منابع بودجه عمومی پیشنهادی دولت برای سال آینده است.
واقعیت چیست؟
حجم اختلاف آماری حسابداری مرکز آمار و بانک مرکزی به اندازه‌ای بالا است که نمی‌توان حتی به طور نسبی به صحت داده‌های هر دو نهاد اطمینان کرد. اما می‌توان گفت که هر دو گزارش نشان می‌دهند که اقتصاد ایران همچنان در شدیدترین بحران اقتصادی تاریخ معاصر گرفتار است.
فرقی نمی‌کند گزارش بانک مرکزی یا مرکز آمار را در نظر بگیریم؛ آنچه مسلم است میزان رشد اقتصادی ایران در نیمه نخست امسال نزدیک به صفر است که با توجه به رکود سنگین سال‌های ۹۷ و ۹۸ یک شکست تمام عیار برای جمهوری اسلامی در رد بحران اقتصادی دهه ۱۳۹۰ است.
گزارش‌های معتبر بین‌المللی نشان می‌دهد بخش قابل توجهی از اقتصاد ایران هم در سال ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ آب رفته است. بر اساس برآوردهای صندوق بین‌المللی پول، رشد اقتصادی ایران در سال ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ میلادی منفی ۵.۴ درصد و منفی ۶.۵ درصد بوده است. یعنی به طور قطع، طی دو سال اقتصاد ایران ۱۲ درصد کوچک‌تر شده است. برآورد صندوق بین‌المللی پول از رشد اقتصادی ایران در سال ۲۰۲۰ نیز منفی ۵ درصد است. با این حساب تا پایان سال جاری میلادی حجم رکود انباشته در اقتصاد ایران به بیش از ۱۶ درصد می‌رسد.
اگر افزایش جمعیت را هم در نظر بگیریم حجم سرانه تولید ناخالص داخلی در این سه سال ۲۰ درصد کاهش پیدا کرده است. یعنی به طور متوسط در فاصله سه سال یک‌پنجم توانایی اقتصادی شهروندان ایران از دست رفته است.
جبران این میزان عقب‌ماندگی نیازمند دوره‌ای پایدار از رشد اقتصادی بالا است که حتی در گزارش‌های مخدوش آماری داخل کشور نیز نشانه‌ای از آن دیده نمی‌شود.
مطالب مرتبط:
بانک مرکزی یا مرکز آمار ایران؛ حق با «هیچکدام» است
مرکز پژوهش‌های مجلس: اغتشاش‌های آماری در ایران تشدید شده است
روایت یک کارشناس اسراییلی از نتایج متفاوت بانک مرکزی و مرکز آمار
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر