جمهوری اسلامی ایران مطابق مصوبه شورای عالی امنیت ملی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به توافق موقتی رسیده است که بر اساس آن دوربین‌های آژانس سه ماه در تاسیسات اتمی ایران فعالیت‌ها را ذخیره می‌کنند. در پایان سه ماه، اگر آمریکا تحریم‌های جمهوری اسلامی را رفع کرده بود، بازرسان به محتوای دوربین‌ها دسترسی خواهند داشت؛ اما در غیر این صورت، ایران می‌گوید ذخایر دوربین‌ها را برای همیشه پاک می‌کند. دوربین‌های آژانس بین‌المللی اتمی چطور کار می‌کنند؟ این دوربین‌ها قرار است چه اطلاعاتی را از تاسیسات اتمی ایران ثبت و ضبط کنند؟
***
توافق موقتی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در پی تصمیم جمهوری اسلامی برای توقف اجرای پروتکل الحاقی صورت گرفته است که به بازرسان آژانس امکان می‌داد از تاسیسات اتمی ایران به‌طور سرزده بازرسی کنند و اگر در مکانی غیراتمی فعالیت شک‌برانگیزی انجام شد، از آن نمونه‌برداری محیطی کنند تا مطمئن شوند در آنجا فعالیتی با مواد اتمی انجام شده است یا خیر.
پس از پنج سال اجرای این پروتکل، بازرسی‌های آژانس متوقف شده و در عوض دوربین‌های آن، فعالیت‌های سه ماه آینده را ذخیره می‌کنند.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به‌عنوان سازمان تخصصی سازمان ملل در زمینه جلوگیری از دستیابی به سلاح اتمی و استفاده غیرنظامی از انرژی اتمی، ابزارهای متنوعی برای نظارت بر تاسیسات اتمی کشورهای عضو مثل ایران دارد که قراردادهای نظارتی با آژانس امضا کردند که به آن‌ها «پادمان» می گویند.
ابزارها برای اطمینان از دریافت دقیق و به‌موقع اطلاعات از سوی بازرسان پادمانی آژانس در مورد فعالیت‌های هسته‌ای کشورها به کار می‌روند و همچنین بازرسان را قادر می‌کنند که اطلاعات جمع‌آوری‌شده جعلی یا دست‌کاری شده را از اطلاعات واقعی تشخیص دهند.
آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای تا این تاریخ یعنی اسفند ۱۳۹۹، دارای ۱۲۵۰ دوربین نظارتی است که در ۲۵۰ مرکز اتمی در ۳۳ کشور جهان از جمله ایران نصب شده است. از این تعداد بیش از ۴۰۰ دوربین از راه دور به مقر آژانس در شهر وین اتریش متصل هستند. این دوربین‌ها به‌طور پیوسته با نسل‌ها و مدل‌های جدید جایگزین می‌شوند که فناوری پیشرفته‌تری دارند و امکان دست‌کاری اطلاعات یا ارسال اطلاعات جعلی در آن کمتر و کمتر می‌شود.
دوربین قابل حمل آژانس برای نظارت موقت کوتاه‌مدت استفاده می‌شود که به فضای داخلی تاسیسات اتمی وصل نمی‌شود و به‌طور مثال بالای بخشی از تاسیسات روی پایه قرار می‌گیرد و بدون نیاز به اتصال به برق می‌تواند ماه‌ها با باتری کار کند و اطلاعات محیطی را درون خود نگه دارد.
برخی از این دوربین‌ها لنزهای بلند دو طرفه‌ای دارند که می‌شود از آن در زیر آب استفاده کرد. از این نوع لنزها در تاسیساتی مثل استخر ذخایر سوخت مصرف‌شده در یک راکتور هسته‌ای یا تاسیساتی که امکان نصب دوربین‌های معمولی در آن وجود ندارد، استفاده می‌شود.
از مزایای دوربین‌های جدید آژانس، توانایی تهیه نماهای ۱۸۰ درجه‌ای است؛ علی‌رغم اینکه این دوربین‌ها ثابت هستند و حرکت نمی‌کنند؛ حافظه دوربین‌ها جزئیات رویدادها در سالنی را که بر آن نظارت می‌کنند، ضبط می‌کنند و نشان می‌دهند که در چه مواردی دست‌کاری شده‌اند.
از مهروموم‌های فلزی موسوم به «کبرا» هم برای جلوگیری از دسترسی غیرمجاز به محفظه‌ای که حافظه این دوربین‌ها در آن قرار دارد، استفاده می‌شود. قسمت بیرونی مهروموم کبرا یک شماره دارد و قسمت داخلی آن دارای علائم منحصربه‌فردی مانند اثر انگشت است که صرفا با ابزار مخصوص بازرسان قابل بازخوانی است.
این علائم قبل از استفاده از انجام مهروموم، ثبت می‌شوند. اگر مهروموم دست‌کاری شود، این علائم تغییر می‌کند. هنگام باز کردن محفظه دوربین‌ها برای استخراج اطلاعات؛ که در مورد ایران قرار است در خرداد ۱۴۰۰ باشد، مهروموم‌های شکسته‌شده به مقر آژانس انرژی اتمی برمی‌گردد و دوباره به دقت مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد تا اطمینان حاصل شود که مهروموم اصلی است و در زمان باز شدن دست‌کاری نشده است.
این توانایی، هم‌زمان به بازرسان آژانس در ایران و کشورهای عضو امکان می‌دهد که به داده‌های دوربین‌ها اعتماد کنند. بازرسان مطمئن هستند که کشور عضو اطلاعات جعلی وارد دوربین نکرده و برای کشور عضو جای انکار باقی نمی‌گذارد که آنچه آژانس در اختیار دارد، واقعا در تاسیسات رخ داده و مثلا بازرسان اطلاعات غیرواقعی در دوربین‌ها جاسازی نکرده باشند.
آژانس دوربین‌های اسکن لیزری هم در اختیار دارد که به‌طور مرتب از اتاق‌های موجود در تاسیسات هسته‌ای تصاویر سه‌بُعدی می‌گیرد و آن‌ها را با تصاویر قبلی مقایسه می‌کند تا ببیند آیا تغییری در محل ایجاد شده است یا نه. از عکس‌های سه‌بعدی برای اطمینان از مطابقت چیدمان تاسیسات هسته‌ای با نقشه‌های ساختمانی که به آژانس انرژی هسته‌ای بین‌المللی ارائه شده، استفاده می‌شود.
برخی از ابزارهای مورد استفاده در بازرسی‌های پادمانی آژانس در تاسیسات هسته‌ای مثل دوربین‌ها به‌طور دائمی نصب هستند. اطلاعات این دوربین‌ها اگر از نوعی نباشد که به‌طور مستقیم به وین ارسال می‌شود، توسط بازرسان و با حضور نمایندگانی از کشور مورد بازرسی استخراج، بازبینی و مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد و در همان کشور باقی می‌ماند.
در حال حاضر دوربین‌هایی که مطابق توافق سه ماهه جمهوری اسلامی و آژانس در تاسیسات اتمی ایران نصب شده از این نوع هستند و مطابق آنچه مقام‌های ایرانی و مدیرکل آژانس گفته‌اند، هیچ اطلاعاتی به‌طور مستقیم به مقر آژانس ارسال نمی‌کند.
«رافائل گروسی»، مدیرکل آژانس گفته که با استفاده از این شیوه هرچند دسترسی فوری بر محتوای دوربین‌ها وجود ندارد، اما در پایان سه ماه، «خواهیم فهمید که چه اتفاقی این مدت افتاده است، دقیقا چند قطعه ساخته شده یا چه مقدار ماده پردازش یا غنی شده و امثال این‌ها.»
دوربین‌ها با نمای۱۸۰ درجه محیط اطراف خود را نظارت و اطلاعات را در درون خود ذخیره می‌کنند تا در موعد مقرر بازرسی شود.
بازرسان آژانس دوربین‌های سیار کوچکی هم دارند که استفاده از آن‌ها در حال حاضر فقط مطابق قراردادهای پادمانی است و چون فعلا بازرسی سرزده‌ای در ایران وجود ندارد، از آن‌ها در بازرسی‌های دوره‌ای استفاده می‌شود که ارتباطی با قرارداد موقت سه ماهه ندارد.
تلاش بازرسان آژانس با استفاده از دوربین‌ها برای تایید این است که مواد و فعالیت‌های هسته‌ای محافظت‌شده مثل ذخایر اورانیوم غنی‌شده برای اهداف غیرصلح‌آمیز استفاده نشود، ماده‌ای به‌طور مخفی از تاسیاست بیرون نرود و در صورت کم شدن از مواد و ابزارهایی که در برنامه اتمی استفاده می‌شود، بازرسان فورا باخبر شوند.
مطالب مرتبط:
بازرسان آژانس در ایران چطور فعالیت می کنند؟
توافق سه ماهه جمهوری اسلامی و آژانس با استفاده از دوربین‌ها در تاسیسات اتمی
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر