کری خوانی ولایتی و جان کری

پاسخ علی اکبر ولایتی به جان کری، امروز در صفحه اول بیش از ده روزنامه چاپ تهران خودنمایی می کرد، به ویژه روزنامه های اصولگرا.

وزیر امور خارجه آمریکا دو روز پیش گفته بود اگر ایران پیشنهادات را نپذیرد، آمریکا آماده ترک مذاکرات است. در تهران مشاور امور بین الملل رهبر جمهوری اسلامی به او پاسخ داد که آمریکا نیازمند مذاکره است، نه ما. او افزود: "این طور نیست که آمریکایی‌ها تصور کنند و این‌طور تبلیغ کنند که انگار مذاکره کردن امتیازی است که آن‌ها به ایران داده‌اند."

این نخستین بار نیست که ولایتی به جان کری جواب می دهد، او 22 بهمن هم در گفت و گویی، جان کری را فردی دو شخصیتی و بی تدبیر توصیف کرده بود که درون و برونش یکی نیست.

ولایتی همچنین گفته بود آمریکایی با دو مرحله ای کردن مذاکرات می خواهند تجربه ای مانند قرارداد اسلو را بازآفرینی کنند که 22 سال از آن می گذرد ولی هنوز تکلیف جزئیاتش مشخص نیست.

اظهارات آقای ولایتی و شبیه سازی مذاکرات هسته ای به اسلو، در روزهای بعد به دفعات توسط چهره های اصولگرا و ائمه جمعه شهرهای مختلف ایران تکرار شد.

علاوه بر ولایتی، علی لاریجانی، رئیس مجلس ایران هم در یک ماه گذشته تلاش کرده واکنش های صریحی به مواضع کشورهای غربی نشان دهد. او دو هفته پیش با انتقاد از غربی ها، گفت آنها رفتار تاجرمابانه دارند و میدان مذاکره را با میدان تره بار اشتباه گرفته اند.

لاریجانی که اخیرا اعلام کرده مخالف تمدید مذاکرات هسته ای است، ابتدای بهمن امسال هم گفته بود اگر اوباما نمی تواند مشکلاتش را با کنگره حل کند، مسئول شکست مذاکرات خواهد بود.

در یک ارزیابی کلی، چنین واکنش هایی نسبت به گذشته یک قدم رو به جلو است.

بهمن ماه سال گذشته، وقتی جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا درباره اینکه گزینه نظامی کماکان روی میز است، سخن گفت، نخستین کسی که در ایران به تندی به او پاسخ داد، سردار جعفری فرمانده کل سپاه بود.

آقای جعفری این اظهارات را مضحک خواند، نبرد مستقیم با آمریکا را قوی ترین رویای مردان انقلابی دانست و سال هاست برای چنین نبردی آماده هستند و قدرت نظامی آمریکا در مقابل چشم ایرانی ها، بسیار حقیر است.

در طول ماه های گذشته، فرماندهان نظامی ایران کمتر درباره مسائل هسته ای سخن گفته اند. بخشی از این گوشه گزینی به دلیل ورود صریح تر و قوی تر آیت الله خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی و تعیین خط قرمزهای جدید برای مذاکرات هسته ای باز می گردد و بخشی هم به حضور فعال تر چهره های ارشد اصولگرا مانند علی اکبر ولایتی و علی لاریجانی.

اما در مجموع، این اظهارات نسبت به اظهارات ظریف، روحانی و سایر اعضای تیم هسته ای ایران، رویکرد تند و صریح تری دارد. در طول دو سال گذشته، دولت روحانی بارها مورد انتقاد اصولگرایان قرار گرفته است که چرا واکنش های صریح تری به تهدیدها یا گفته های غربی ها نشان نمی دهد.

آنها ظریف و همکارانش را متهم می کنند که با سوءاستفاده از فرصت "مذاکره" که مجوزش را از آیت الله خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی دریافت کرده اند، در اندیشه "رفاقت" با آمریکا هستند.

از این منظر، در کشاکش مذاکرات هسته ای به ویژه ماه های اخیر، لایه دیگر فعال در مذاکرات که می توان آن را دولت دوم توصیف کرد، کوشیده است به سرعت به اظهارات آمریکایی ها پاسخ دهد.

منطق چنین رویکردی ساده است. از نظر آنها آمریکا در شرایط کنونی، راهی جز مذاکره با ایران ندارد. پیش از این، در واکنش به تهدید جان کری که گفته بود در صورت نرسیدن به توافق کلی، مذاکرات شکست می خورد و تمام می شود، مهدی محمدی، عضو تیم سابق هسته ای ایران در یادداشتی نوشت: "برای حفظ توافق ژنو هم که شده تهدید کری هرگز عملی نخواهد شد و امریکا در هر حال چاره ای جز باقی ماندن پای میز مذاکره ندارد."

از نظر این کارشناس، گزینه جنگ منتفی است، آمریکا نمی تواند تحریم ها را افزایش بدهد، چالش های آمریکا با روسیه در وضعیت عادی سبب سبک شدن بار تحریم ها می شود، آینده حزب اوباما در صورت شکست مذاکرات به خطر می افتد و آمریکا در خاورمیانه برای حل مشکلاتش به ایران نیاز دارد، پس نمی تواند میز مذاکره را ترک کند.

مشابه این استدلال ها را در تحلیل های منتشره در بسیاری از رسانه های اصولگرا در داخل ایران و اظهارات نمایندگان مجلس ایران می توان یافت.

سخنان دو روز پیش جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا در واقع تلاشی بود برای تصحیح این برداشت ایرانیان ولی به نظر می رسد چنین تلاشی بیهوده بوده است و مقامات ایرانی به ویژه چهره ها و لایه های نزدیک به آیت الله خامنه ای، کماکان مایل هستند چهره های مقتدرانه و تهاجمی در مذاکرات هسته ای داشته باشند.

دیروز همچنین محمدحسین صفار هرندی، مشاور فرهنگی فرمانده سپاه ایران گفته است: "برای اولین بار دو ابرقدرت چین و روسیه پیشنهاد روابط راهبردی به ما دادند این در حالی است که در گذشته حاضر به این امر نبودند و عقل حکم می کند به جای مذاکرات بی نتیجه با غرب با چین و روسیه رابطه راهبردی داشته باشیم."

او از جزئیات پیشنهاد راهبردی روسیه و چین سخن نگفته است ولی با انتقاد از سیاست های هسته ای دولت روحانی افزوده است: "درست برخلاف آنچه که توسط آقای روحانی و دوستانش تبلیغ می شود که ما توانستیم اعتماد را جلب کنیم آنها بر عکس در داخل خود می گویند مگر ما دیوانه ایم که این صحنه را رها کنیم، ما به ضرب تحریم توانستیم آنها را پای مذاکره بنشانیم پس باید آن را افزایش دهیم."

این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در بخش دیگری از سخنانش گفته است: "صریح تر از هر زمان دیگر، صف آرایی دو نوع تفکر در کشور را شاهد هستیم." وی در تشریح این صف آرایی به نمونه هایی درباره حکومت دینی، ولایت فقیه و رویکرد اجتماعی حکومت دینی اشاره کرده است و در ادامه به برداشت های متفاوت درباره دیپلماسی و تعامل به جهان پرداخته است، برداشت هایی که نوع رویکرد اصولگرایان به ویژه پاسخ های تند و تیز اخیر آنها به آمریکا نیز بخشی از آن محسوب می شود.

ابراز و علنی کردن چنین برداشت هایی به معنای نزدیک شدن یا تلاش برای شکست مذاکرات نیست ولی به روشنی نشان می دهد که تیم هسته ای ایران در حاشیه مذاکرات برای قانع کردن آمریکایی به دادن امتیازهای بیشتر، کماکان با چه موانع بزرگی در داخل ایران مواجه است. گویی کماکان همه اصولگرایان، روی مدار صفر درجه قدم می زنند.