باد لوزان وزید، اقتصاد نفس می کشد؟

آیا پس از اعلام توافق سیاسی ایران و غرب درباره برنامه هسته ای، دوره رونق اقتصادی آغاز خواهد شد؟ پاسخ به این سوال آسان نیست. زمانبندی لغو تحریم ها و اجرایی شدن این الغاء اثر اقتصادی تفاهم سیاسی لوزان را تعیین خواهد کرد.

اولین نکته ای که مبهم بنظر می رسد این است که تحریم ها کی متوقف یا معلق خواهند شد. در حالیکه خبرگزاری ها از واژه هایی مانند "فورا" و "بلافاصله" برای اعلام تعلیق تحریم ها استفاده کرده اند، به نظر می رسد که معلوم نیست تحریم ها کی لغو خواهند شد. ایرنا خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران بخش مربوط به تحریمها در تفاهم نامه را این چنین گزارش کرده است: "براساس راه حل های بدست آمده، پس از اجرایی شدن برنامه جامع اقدام مشترک ، تمامی قطعنامه های شورای امنیت لغو خواهد شد و همه تحریم های اقتصادی و مالی چندجانبه اروپا و یکجانبه امریکا از جمله تحریم های مالی، بانکی، بیمه، سرمایه گذاری و تمامی خدمات مرتبط با آنها در حوزه های مختلف از جمله نفت، گاز، پتروشیمی وخودور سازی فورا لغو خواهند شد. همچنین تحریم ها علیه اشخاص حقیقی و حقوقی، سازمان ها، نهادهای دولتی و خصوصی تحت تحریم های مرتبط هسته ای ایران از جمله؛ بانک مرکزی، سایر موسسات مالی و بانکی، سوئیفت، کشتیرانی و هواپیمایی جمهوری اسلامی، کشتیرانی نفت به طور همه جانبه فورا برداشته خواهند شد. همچنین کشورهای عضو گروه (1+5) متعهد هستند از وضع تحریم های جدید در موضوع هسته ای خودداری نمایند."

در بیانیه ای که خانم موگرینی قرائت کرد این بخش به این شکل آمده است: "همزمان با تایید اجرای تعهدات کلیدی ایران در رابطه با برنامه هسته ایش توسط آژانس بین المللی انرژی اتمی اتحادیه اروپا اجرای تمام تحریمهای اقتصادی و مالی مربوط به برنامه هسته ای را متوقف خواهد کرد و ایالات متحده اعمال تمام تحریم‌های ثانویه اقتصادی و مالی را متوقف خواهد کرد". که ترجمه این متن انگلیسیست:

 " The European Union will terminate the implementation of all nuclear-related economic and financial sanctions and the United States will cease the application of all nuclear-related secondary economic and financial sanctions simultaneously with the IAEA-verified implementation by Iran of its key nuclear commitments."

وزارت امورخارجه آمریکا هم بر این نکته تاکید دارد که تحریم ها بعد از تایید آژانس انرژی اتمی لغو خواهند شد.

قطعنامه های گذشته شورای امنیت در صورتی ملغی می شوند که ایران به تمام  تعهدات اصلیش درباره غنی سازی، اراک، فردو و شفاف سازی برنامه اتمیش عمل نماید. بنظر نمی رسد این به این معنا باشد که تحریمها فورا به حالت تعلیق درخواهند آمد. بلکه در بهترین حالت بعد از تهیه و امضای برنامه جامع  اقدام مشترک و اجرایی شدن آن تحریم ها معلق خواهند شد. 
مهلت کشورهای گروه 1+5 و ایران برای تهیه این برنامه جامع اقدام مشترک 10 تیرماه سالجاری است. 

اجرایی شدن برنامه جامع اقدام مشترک قطعا به بیش از چند ماه زمان احتیاج دارد. به نظر می رسد با توجه به زمان مورد نیاز برای این مراحل دیپلماتیک خوش باوریست اگر فکر کنیم که تحریم ها در سال جاری خورشیدی لغو خواهند شد.

پس اثر اقتصادی تفاهم لوزان در چیست؟ مهمترین اثر اقتصادی تفاهم لوزان نه لغو تحریم ها بلکه حذف گزینه تشدید تحریم ها و قطعی کردن الغا آنها در آینده ای نه چندان دور است. 
در شرایط فعلی فعالان اقتصادی ایرانی و سرمایه گذاران خارجی می توانند به عادی شدن افق اقتصادی ایران و بازگشتش به جامعه جهانی ظرف چند سال آینده امیدوار باشند و این گزینه را قطعی بدانند.

این اطمینان نسبی به آینده باعث می شود تا فعالیت های اقتصادی با انرژی بیشتری دنبال شوند و حجم سرمایه گذاری ها افزایش پیدا کند. در نتیجه دوره ای از رونق اقتصادی ملایم شروع خواهد شد که نیروی اصلی پیش برنده آن امید به آینده و انتظار لغو تحریم هاست.

اعلام الغای تحریم ها در صورت تایید آژانس انرژی اتمی باعث کنش کشورهایی خواهد شد که روابط اقتصادی خوبی با ایران دارند یا امیدوار به ورود به بازارهای این کشور هستند. 
در نتیجه اولین اثر تفاهم لوزان نه الغای تحریم ها، بلکه کاهش جدیت کشورهای عضو سازمان ملل در پیروی از آنهاست. 

در فاصله زمانی امضا و اجرایی شدن برنامه جامع اقدام مشترک بسیاری از کشورهایی که تا کنون قطعنامه های سازمان ملل را با شدت و حدت به اجرا می گذاشته اند، احتمالا راه هایی برای تعلیق اجرای این قطعنامه ها یا دور زدن رسمی آنها پیدا خواهند کرد.

بنگاهها و بانکهای ایرانی احتمالا شاهد دعوت این کشورها به همکاری و استفاده از امکانات بانکی آنها تا زمان لغو تحریم ها خواهند بود.

این رویداد در ماه های آینده مهمترین گشایش در عرصه بین المللی برای اقتصاد ایران خواهد بود.

هنوز اما و اگرهای بسیاری در کار است و هنوز نمی توان گفت برنامه جامع اقدام مشترک ایران و کشورهای 1+5 اجرایی خواهد شد. 

این امکان وجود دارد که آژانش بین المللی انرژی اتمی هیچوقت رفتار ایران را مطابق تعهداتش نداند، امری که با توجه به پایداری ایران به تفاهم نامه ژنو بعید است.  ولی بعد از لوزان می توان گفت پایان رکود تحریمی اقتصاد ایران آغاز شده است.

اقتصاد ایران می تواند نفس بکشد حتی اگر نه بطور طبیعی.