۲۰ نکته ای که درباره قانون انتخابات مجلس باید دانست

مبنای قانونی برگزاری انتخابات مجلس شورای اسلامی ایران که 7 اسفند برگزار می شود، مجموعه قوانین مصوب 9 خرداد 1380 است؛ زمانی که مهدی کروبی رییس مجلس ایران بود.

1. تعداد نمایندگان مجلس شورای اسلامی 290 نفر است. از این تعداد، پنج نفر اقلیت دینی هستند: ‌زرتشتیان و كلیمیان هركدام یك نماینده، مسیحیان آشوری و كلدانی مجموعا یك نماینده و مسیحیان ارمنی جنوب و شمال هركدام یك نماینده.
2. نمایندگان در طول دوران نمایندگی فقط حقوق نمایندگی را دریافت می کنند ولی در صورتی که پس از نمایندگی به استخدام دستگاه های دولتی در بیایند، سال های نمایندگی جزو سنوات خدمت شان محسوب می شود.
3. ‌انتخاب نماینده در مرحله اول منوط به كسب اكثریت حداقل یك چهارم كل آرا و در مرحله دوم و هم چنین انتخابات میان دوره‌ای با كسب ‌اكثریت نسبی به هر میزان است. وزارت كشور با هماهنگی شورای نگهبان زمان انجام مرحله دوم انتخابات را ظرف یك ماه پس از اعلام نتیجه مرحله اول و تأیید ‌صحت انتخابات توسط شورای نگهبان تعیین و اعلام خواهد کرد.
4. اگر انتخابات یك یا چند حوزه انتخابیه متوقف یا باطل شود و یا اعتبارنامه منتخبین مورد تأیید مجلس واقع نشود، وزارت كشور ‌مكلف است با هماهنگی شورای نگهبان، حداكثر ظرف مدت هفت ماه، انتخابات مجدد را هم‌زمان در حوزه‌های انتخابیه مذكور برگزار کند.
5. رای دهندگان باید تابعیت ایران و 18 سال تمام داشته و عاقل باشند.
6. کاندیداها باید دارای شرایط زیر باشند: تابعیت ایران، اعتقاد و التزام عملی به نظام، ابراز وفاداری به قانون اساسی و ولایت فقیه، مدرک کارشناسی ارشد یا معادل آن، سلامت جسمی، حداقل 30 و حداکثر 75 سال تمام و نداشتن سوءپیشینه. هر دوره نمایندگی مجلس شورای اسلامی معادل یك مقطع تحصیلی فقط برای شركت در انتخابات محسوب می‌شود.
7. هیات اجرایی با حضور هیات نظارت شورای نگهبان به ریاست فرماندار یا بخشدار تشکیل می شود. علاوه بر این افراد، 9 نفر هم به عنوان معتمد حضور دارند که از بین یک لیست 30 نفره انتخاب می شوند. لیست 30 نفره را باید هیات نظارت شورای نگهبان تایید کند. پنج نفر هم به عنوان معتمد علی البدل انتخاب می شوند که در صورت بروز مشکل برای 9 نفر، جایگزین شوند.
8. هیچ یك از اعضای هیأت اجرایی، ناظرین شورای نگهبان و اعضای شعب ثبت نام و اخذ رأی نباید در حوزه انتخابیه با داوطلبان انتخابات به ترتیب ذیل، خویشاوندی نسبی (پدر، مادر، فرزند، برادر و خواهر) یا سببی (همسر و پدر، مادر، برادر و خواهر او) داشته باشند.
9. داوطلبان نمایندگی مجلس باید ظرف هفت روز از تاریخ انتشار دستور شروع انتخابات به وسیله وزارت كشور، با مراجعه به فرمانداری یا بخشداری مركز حوزه انتخابیه، پرسش نامه مخصوص اعلام داوطلبی را دریافت، تكمیل و تسلیم کنند. امسال این مهلت تا جمعه 4 دی ماه ادامه دارد.
10. وزارت كشور و شورای نگهبان پس از وصول مشخصات داوطلبان، روزانه لیست كامل را تهیه و به منظور بررسی سوابق آن ها در رابطه با صلاحیت های مذكور در این قانون، به وزارت اطلاعات، دادستانی كل، سازمان ثبت احوال كشور، اداره تشخیص هویت و پلیس بین الملل در مركز ارسال می دارد. مراكز مزبور موظف هستند ظرف پنج روز نتیجه بررسی را با دلیل و سند به وزارت كشور و شورای نگهبان اعلام کنند.
11. هیأت های اجرایی مراكز حوزه های انتخابیه موظف هستند حداكثر ظرف 10 روز پس از پایان مهلت ثبت نام، با توجه به نتایج به دست آمده از بررسی های لازم در محل و نتایج اعلام شده توسط وزارت كشور، صلاحیت داوطلبان در رابطه با صلاحیت های مذكور در این قانون را مورد رسیدگی قرار داده و نتیجه را كلا به هیأت های نظارت اعلام کنند.
12.  رد صلاحیت داوطلبان نمایندگی مجلس شورای اسلامی باید مستند به قانون و براساس مدارك و اسناد معتبر باشد.
13. كسانی كه صلاحیت شان مورد تأیید قرار نگرفته است، حق دارند ظرف چهار روز از تاریخ ابلاغ، شكایت خود را مستدلا به هیأت نظارت استان اعلام کنند.
14.  در صورتی كه نظر هیأت مركزی نظارت مبنی بر رد صلاحیت داوطلبانی باشد كه صلاحیت آن ها مورد تأیید هیأت اجرایی مركز حوزه انتخابیه قرار گرفته، داوطلبان می توانند اعتراض خود را به شورای نگهبان تسلیم کنند. شورای نگهبان 20 روز پس از اظهار نظر هیأت مركزی نظارت، نظر قطعی و نهایی خود را درخصوص تأیید یا رد صلاحیت داوطلبان به وزارت كشور اعلام خواهد کرد.
15.  حضور نمایندگان هر یك از كاندیداها تا پایان اخذ رأی، شمارش آرا و تنظیم صورت جلسه بلامانع است. ممانعت از حضور نمایندگان كاندیداها در شعب اخذ رأی ممنوع بوده و جرم محسوب می شود و متخلف به مجازات مقرر ‌محكوم‌خواهد شد.
16.  فعالیت تبلیغات انتخاباتی نامزدهای نمایندگی هشت روز قبل از روز اخذ رأی (مرحله اول و دوم) آغاز و تا 24 ساعت قبل از اخذ رأی ادامه خواهد داشت. امسال انتخابات روز 7 اسفند برگزار می شود. تبلیغات انتخابات از 29 بهمن شروع خواهد شد.
17.  استفاده از هرگونه پلاكارد، پوستر، دیوار نویسی، كاروان های تبلیغاتی و بلندگوهای سیار در خارج از محیط سخنرانی و امثال آن به استثنای عكس برای تراكت و زندگی نامه و جزوه و هم چنین سخنرانی و پرسش و پاسخ از طرف نامزدهای انتخاباتی و طرف‎داران آن ها ممنوع است. متخلفین از این ماده به سه تا 30 روز زندان محكوم می‌شوند.
18.  هیأت های اجرایی مراكز حوزه های انتخابیه موظف هستند از تاریخ تشكیل هیأت اجرایی تا دو روز پس از اعلام نتیجه اخذ رأی انتخابات، شكایات واصله را بپذیرند و حداكثر ظرف هفت روز از تاریخ دریافت شكایات، در جلسه مشترك هیأت های اجرایی و نظارت حوزه انتخابیه به آن ها رسیدگی کنند.
19. كسانی كه از نحوه برگزاری انتخابات شكایت داشته باشند، می توانند ظرف هفت روز از تاریخ اخذ رأی شكایت مستند خود را به دبیرخانه شورای نگهبان نیز تسلیم دارند.
20.  پس از آن كه اعتبارنامه های دو سوم مجموع نمایندگان مجلس شورای اسلامی واصل شد، جلسه افتتاح مجلس برگزار می شود. نمایندگان مجلس هم باید به اعتبارنامه ها رای بدهند. اگر اعتبارنامه ای در مجلس رای نیاورد، او از نمایندگی محروم می شود.