فواد روحانی؛ اولین دبیر کل اوپک، نویسنده و مترجم بهایی

سارا کرمانی، شهروندخبرنگار

ایران را تمامی ایرانیان، فارغ از عقاید شخصی، دین یا مذهب‌شان ساخته‌اند. شهروندخبرنگاران «ایران‌وایر» در مجموعه‌ای، چهره‌های برجسته اقلیت‌های دینی و مذهبی را معرفی می‌کنند. شما هم اگر با شخصیت‌های برجسته اقلیت‌های دینی آشنایی دارید یا داستان زندگی و خدمات آن‌ها را می‌دانید، با ایمیل [email protected] تماس بگیرید و روایت خود را با ما در میان بگذارید.

***

«فواد روحانی»، نویسنده و مترجم ایرانی، کارشناس ارشد مسایل نفت، از شخصیت‌های موثر در تاسیس سازمان «اوپک» و اولین دبیر کل اوپک روز ۳۰ مهر ۱۲۸۶ در یک خانواده بهایی در تهران متولد شد.

او تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در تهران تمام کرد و سپس در رشته حقوق، در دو «دانشگاه آکسفورد» و «دانشگاه لندن» ادامه تحصیل داد. 

فواد روحانی  در لندن تا مرحله فوق‌لیسانس تحصیل کرد و سپس دوره دکترای خود را در رشته حقوق، در «دانشگاه پاریس» گذراند و به ایران بازگشت. او در آن زمان از معدود تحصیل کردگان حقوق در ایران بود.

روحانی که کارشناس ارشد مسایل نفت بود، اولین دبیرکل اوپک و یکی از بنیان‌گذاران اوپک محسوب می‌شود. اهمیت و نقش او پیش از اوپک به حدی بود که دو سال پیش از تاسیس این سازمان، نماینده تام‌الاختیار شرکت‌های صادرکننده نفت بود. 

در ۱۴ سپتامبر سال ۱۹۶۰، نمایندگان دولت‌های ایران، عراق، کویت، عربستان سعودی و ونزویلا در بغداد گرد هم آمدند و تصمیم گرفتند «سازمان کشورهای صادرکننده نفت» را که یک سازمان دایمی بین دول است، ایجاد کنند. به این ترتیب، مجمع بسیار مهم نوینی پا به عرصه وجود گذاشت.

اوپک در اواخر ۱۹۶۰ میلادی تاسیس و فواد روحانی در دومین کنفرانس فوریه ۱۹۶۱، به دبیرکلی آن برگزیده شد. 

روحانی تنها دبیر کل ایرانی اوپک از تاریخ تشکیل آن است و پس از آن ایران دیگر این سمت را کسب نکرده است.

فواد روحانی در مجموع ۵۰ سال در بخش‌های مختلف در دستگاه اداری ايران کار کرد و علاوه بر چند سمت اجرايی، مشاور تعدادی از دولت‌های ايران پيش از انقلاب هم بود. او به عنوان کارشناس حقوق بين‌الملل و مشاور نهادهای بين‌المللی، ماموريت‌هايی را برای اين نهادها، از جمله سازمان ملل متحد در نقاط مختلف جهان به انجام رساند.

او علاوه بر سمت‌هايی چون دبيرکلی اوپک، دبيرکلی «سازمان همکاری عمران منطقه‌ای»، قائم‌مقام ریيس هيات مديره «شرکت ملی نفت ايران» و مشاور حقوقی نخست وزير وقت تا سال ۱۳۵۷، مولف، مورخ و مترجم هم بود.

فواد روحانی قبل از این که به عنوان مدیرکل «پیمان همکاری منطقه‌ای» (آر. سی. دی) که ایران، عراق، ترکیه و پاکستان عضو آن بودند، انتخاب شود، در در «دانشگاه کلمبیا» به مدت چهار ماه تاریخ تصوف، ادبیات و تاریخ ایران را به طور کلی و مخصوصا تاریخ زمان «قاجار» را تدریس می‌کرد. بعد هم به مدت سه سال به عنوان مدیر کل آپیمان همکاری منطقه‌‌ای فعالیت کرد که خودش معتقد بود از آن نتیجه ای حاصل نشد و رضایتی از آن سه سال عمرش نداشت.

او شرح و چگونگی کیفیت زندگی خود را ۳۰ سال پیش در میزگردی با حضور «کریم امامی»، «نجف دریابندری»، «مجید تهرانیان» و «بیژن جلالی» چنین شرح داده بود: «تحصیل و تخصص حرفه‌ای بنده در حقوق است. مدتی مشاور حقوقی شرکت ملی نفت بودم، بعد عضو هیات مدیره شدم و بعد هم در حدود شش سال قائم مقام رییس هیات مدیره بودم. بعد به دبیرکلی اوپک انتخاب شدم و سه سال و نیم در آن‌جا بودم. در این مدت البته هم‌چنان عضو شرکت ملی نفت بودم اما مرکز کار اوپک در ژنو بود. البته تماسم را با تهران نگاه می‌داشتم و مرتب به تهران رفت و آمد داشتم. بعد از اوپک، به سمت مشاور نخست وزیر منصوب شدم.»

روحانی چندين عنوان کتاب منتشر کرد و چندين عنوان کتاب را نيز از انگليسی، فرانسوی و ايتاليايی به فارسی برگرداند. از جمله آثار او، «تاريخ ملی شدن صنعت نفت»، «تاريخ اوپک»، «۲۰ سال پس از ملی شدن نفت» و ترجمه «جمهوری افلاطون» از فرانسه به فارسی است.

علاوه بر این، ترجمه کتاب‌های «زیباشناسی بندتو کروچه» از ایتالیایی به فارسی، «الهی‌نامه عطار» از فارسی به فرانسه، رساله «هنر و زیبا شناسی» اثر «آرتور شوپنهاور» و «پاسخ به ایوب» اثر «کارل گوستاو یونگ» از انگلیسی به فارسی، از دیگر کارهای او هستند.

روحانی در سال‌های پس از انقلاب، ابتدا در ژنو به فعالیت مشغول شد و در سال های پایانی زندگی به لندن مهاجرت کرد. 

دکتر فواد روحانی در سن ۹۴ سالگی، در دهم بهمن ۱۳۸۲، پس از تحمل بیماری آلزایمر، در آسایشگاه سالمندان لندن از دنیا رفت.