مرور رسانه‌ها؛ اشغال رسانه‌های داخلی توسط سرکوبگران مشهود است

یکی از تفاوت‌های بارز روزنامه‌نگاری مرسوم با روزنامه‌نگاری تحقیقی، در چگونگی کسب اطلاعات و اخبار است. برخلاف روزنامه‌نگاری تحقیقی که خبرنگار برای بدست آوردن اطلاعات و اخبار مدت‌ها تلاش و کنکاش می‌کند، در روزنامه نگاری مرسوم، خبر در اختیار خبرنگار قرار می‌گیرد و حتی گاهی خبرنگاران بازی منابع خبری را می‌خورند و متوجه هدفمند بودن اخباری که در اختیارشان قرار می‌گیرد نیستند. 

در روزهای اعتراضی که مردم وسط خیابان، مطالبات خود را فریاد می‌زنند، بیشترین اخباری که در خصوص اعتراضات، در رسانه‌های داخل ایران منتشر می‌شود، تولیدات دستگاه‌های امنیتی است که در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد و آن‌ها با اشتیاق یا به اجبار، آن را منتشر می‌کنند. به کار بردن واژه‌ها و عناوین جعلی مشابه، در گزارش‌های منتشره توسط خبرگزاری‌ها و روزنامه‌های چاپ ایران، جایی برای تردید باقی نمی‌گذارد که تحریریه همه آن‌ها واحد و در نهادهای امنیتی مستقر است. 

استفاده از عناوین: اغتشاش به جای اعتراض، اغتشاشگر به جای معترض، فتنه‌گر به جای مطالبه‌گر، فریب خورده به جای شهروندان مسوول و پرسشگر، و… توسط رسانه‌های داخلی، یعنی اینکه آن‌ها به اشغال دستگاه‌های امنیتی درآمده و خود قربانی نظام حاکم بر ایران هستند. دستگاه‌های امنیتی اما به این نیز بسنده نکرده و با وادار کردن رسانه‌ها به انتشار محتوای آن‌ها با لوگو و آرام دستگاه سرکوب، اشغال رسانه‌ها را فریاد می‌زنند. به این گزارش تصویری منتشره در خبرگزاری مهر و رکنا با دو تیتر مختلف نگاه کنید:

«خبرگزاری مهر» روز ۵مهر۱۴۰۱ ویدیویی با این عنوان منتشر کرده است: «تصاویر باورنکردنی از شروع اغتشاشات در تهران»

در همین روز، همین ویدیو در «خبرگزاری رکنا» با این عنوان منتشر شده است: «اولین فیلم از لحظه رصد لیدرهای اعتراضات در تبریز» 

این ویدیوها که در یک زمان و یک مکان مشترک، توسط دوربین کنترل ترافیک یا دوربین‌های ثابت امنیتی مستقر در میادین و تقاطع ضبط شده، چگونگی شکل‌گیری یک تجمع اعتراضی در یک نقطه را نشان می‌دهد، اما این دو ویدیو در کنار تشابهات، تفاوت‌هایی با هم دارند:

تشابهات:

- هر دو ویدیو منتشره یکی است.

- این ویدیو توسط یک دوربین ضبط شده، دوربین کنترل ترافیک چهارراه محل تجمع، یا دوربین ثابت امنیتی مستقر در تقاطع.

- منبع منتشر کننده این ویدیو یکی است و آن جایی نیست جز ستاد ۱۱۴ وابسته به سازمان اطلاعات سپاه‌پاسداران که در همه استان‌های کشور فعال است.

- هر دو خبرگزاری ویدیو را از یک منبع دریافت کرده‌اند و خود نقشی در تولید آن نداشته‌اند.

تفاوت‌ها:

- خبرگزاری رکنا، از روی تکلیف ویدیو را منتشر کرده ولی خبرگزاری مهر با چسباندن لوگو خبرگزاری روی لوگو ستاد ۱۱۴ ، نشان داده که با اشتیاق این ویدیو را منتشر کرده است.

- خبرگزاری رکنا محل وقوع حادثه را تبریز و خبرگزاری مهر محل وقوع را تهران معرفی کرده، یعنی تیمی غیرحرفه‌ای و ناشی در تحریریه ستاد ۱۱۴ مشغول خبرپراکنی است.

دانستن این مساله که خبر منتشره، توسط خبرنگار تولید شده یا در اختیار خبرنگار قرار گرفته به مخاطب کمک می‌کند تا از اهداف انتشار، احتمال صحت یا جعلی بودن اطلاعات و میزان اعتبار آن مطلع گردند. بنابراین باید روی منبع خبری خبرنگار و اینکه خبرنگار چگونه به یک خبر دست یافته حساس باشیم. آیا خبر تولیدی ماحصل نفوذ لابی‌ها در رسانه‌هاست؟ آیا خبر منتشر شده، سفارشی است؟ تحمیلی است؟ و آیا از اعتبار کافی برخوردار است؟

وقتی ما با محتوای رسانه‌های رسمی سرکوبگران و دستگاه‌های امنیتی مواجه هستیم، مثل خبرگزاری «فارس» و «تسنیم»، برای ما فرقی نمی‌کند که خبر منتشره توسط خبرنگاران آن رسانه‌ها تولید شده یا توسط سرویس‌های امنیتی تولید و در اختیار آن‌ها قرار گرفته، چون ماهیت کاری هر دو یکی است. ولی وقتی رسانه‌ای بدون وابستگی رسمی به دستگاه‌های سرکوب، خبری را منتشر کرده، مهم است دقت کنیم تا دریابیم نقش خبرنگار در تولید آن چیست.

اخبار منتشره توسط تحریریه دستگاه سرکوب از اعتراضات عمدتا شایعه، دروغ و جعلی است و چند هدف مشخص را دنبال می‌کند:

- گمراه کردن مخاطبان.

- ایجاد ترس میان معترضان.

- ترویج ناامیدی میان معترضان.تقویت روحیه سرکوبگران.

- تسهیل دستگیری و مجازات معترضان.

لذا باید به اعتبار منبع خبری، اهداف پنهانی اطلاعات منتشره، اعتبار رسانه و نیمه پنهان اطلاعات که عامدانه حذف و سانسور می‌شود، حساس باشیم تا اسیر صحنه آرایی دستگاه‌های سرکوب نشویم. پرهیز از بازنشر اطلاعاتی كه نسبت به درستی و صحت آن اطمینان صددرصدی نداریم مهم‌ترین کاری است که این روزها برای خنثی کردن فعالیت‌های تیم های خبری دستگاه سرکوب می‌توانیم انجام دهیم.