تارا روشنی، شهروند خبرنگار
استفاده از پیام رسانهای داخلی برای انجام بسیاری از کارهای اداری، بانکی و حتی استخدامی به یک اجبار تبدیل شده است و شهروندان چاره‌ای جز نصب این پیام‌رسان‌ها ندارند. این پیام‌رسانه‌ها چه‌قدر امن هستند؟
****
«مدارک‌تان کامل است. برای اطلاع از مراحل بعدی استخدام، پیام‌رسان ایتا را نصب کنید. در این پیام‌رسان، گروهی تشکیل داده و همه متقاضیان را عضو کرده‌ایم تا آن‌جا به صورت جمعی اطلاع‌رسانی شود. تنها راه ارتباطی، همین راه است و هیچ تماس یا پیامی خارج از این پیام‌رسان پاسخ داده نخواهد شد.»
این آخرین سخنان مسوول یکی از مراکز آموزشی تهران به نام «مریم» است که متقاضی استخدام در کادر اداری این مرکز است. او که تا به حال در برابر نصب پیام‌رسان‌های داخلی مقاومت کرده بود و نسبت به استفاده از آن‌ها خوش‌بین نیست، حالا کارش گیر است و برای پیدا کردن شغل مجبور است دست به این انتخاب بزند و «ایتا» را نصب کند.
مریم و گره خوردن شغل آینده‌اش به استفاده از پیام‌رسان داخلی تنها مورد از اجبار در نصب این پیام‌رسان‌ها نیست، روزانه افراد زیادی برای انجام امور روزمره مانند اطلاع از رویدادهای آموزشی، مالی، نقل و انتقالات پول و حتی کارهای اداری مجبورند انواع و اقسام پیام‌رسان‌های داخلی مانند ایتا، «بله»، «سروش پلاس»، «شاد»، «گپ»، «آی‌گپ»، «روبیکا» و «ویراستی» را نصب کنند. همین موضوع باعث شده است شمار افرادی که از سر اجبار به این پیام‌رسان‌ها می‌پیوندند، زیادتر شود.
اما «عیسی زارع‌پور»، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات کشور دلیل آن را استقبال خود مردم از این پیام‌رسان‌ها عنوان کرده است. او چندی پیش مدعی شد: «براساس گزارشات، استقبال از پیام‌رسان‌های اجتماعی داخلی پنج برابر شده است و روز به روز به مخاطبان آن‌ها افزوده می‌شود.»
مرگ «مهسا (ژینا )امینی» در بازداشت «گشت ارشاد» در شهریور ۱۴۰۱ و به دنبال آن، فیلترشدن اینترنت در کشور و اجبار مردم در استفاده از فیلترشکن برای ادامه فعالیت خود در پیام‌رسان‌های خارجی، این فرصت را برای پیام‌رسان‌های داخلی فراهم آورد که از آب گل‌آلود ماهی بگیرند و هر طور شده، شمار کاربران خود را افزایش دهند. البته باز هم نتوانست مردم را مجبور کند، تا این که از امسال ارایه طیف گسترده‌ای از خدمات دولتی و آموزشی به سوی این پیام‌رسان‌ها کشیده شده است و حالا شهروندان مجبورند بله، سروش پلاس، ایتا و آی‌گپ نصب کنند؛ حتی شده برای یک‌بار. البته همان یک بار کافی است تا در شمار کاربران آن پیام‌رسان قرار بگیرند.
«الناز» خانه‌دار است و به قول خودش، تا به حال اجباری برای نصب پیام‌رسان داخلی نداشته، زیرا نه فرزند مدرسه‌ای و دانشگاهی دارد، نه کارمند دولت است و نه کارفرما. اما دو ماه پیش که تصمیم گرفت برای سفر تفریحی به مالزی و سنگاپور برود، مجبور شد پیام‌رسان بله را نصب کند، زیرا خرید ارز مسافرتی در این پیام‌رسان امکان‌پذیر است.
از سفر که برگشت و دیگر کاری در بله نداشت، آن را از حذف کرد: «زیرا هیچ گروه دوستانه، فامیلی و منبع خبری و اطلاع‌رسانی قابل استفاده‌ای در این پیام‌رسان وجود ندارد. از طرف دیگر، اطمینانی به این پیام‌رسان‌ها و اپلیکیشن‌های داخلی نیست و همیشه نسبت به آن‌ها حس ناامنی دارم.»
ظاهرا «بانک ملی» و ۱۷ بانک دولتی و غیردولتی دیگر، از جمله بانک‌های «صنعت و معدن»، «سامان»، «ایران‌زمین»، «شهر»، «کشاورزی»، «پست بانک»، «ملت» و... برخی از خدمات اصلی خود، از جمله خرید ارز و عوارض خروج از کشور را از این طریق انجام می‌دهند.
برخی بانک‌ها در خدمت به گردانندگان و مالکان پیام‌رسان‌های داخلی، گوی سبقت را از بقیه ربوده‌اند و به مشتریان خود اعلام کرده‌اند تراکنش‌های کمتر از یک مبلغ مشخص را تنها از طریق پیام‌رسان‌های بله و آی‌گپ انجام می‌دهند، بنابراین مشتریان باید این پیام‌رسان‌ها را نصب کنند.
اما بانک ملی از این هم فراتر رفته است و به صورت خودخواسته و بدون این که مشتری اجازه آن را بدهد، همه تراکنش‌ها را علاوه بر پیامک، در پیام‌رسان بله هم ارسال می‌کند.
«ایمان»، کارشناس امنیت شبکه درباره اجبار استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی، بهویژه برای فعالیت‌های مالی و بانکی معتقد است: «امنیت این پیام‌رسان‌ها همیشه جای سوال است. بهویژه وقتی بانک‌ها دست به جمع‌آوری انبوهی از اطلاعات کاربران می‌زند، خطر نشست اطلاعات و کلاه‌برداری هم افزایش می‌یابد. علاوه بر این، جای سوال است که چرا برای نصب یک پیام‌رسان مانند بله، کاربر هنگام نصب باید اجازه دسترسی به تاریخچه (هیستوری) یا نشان دهنده صفحات وب در مرورگر(بوکمارک) نیز بدهد. همه این‌ها باعث می‌شوند ضریب اطمینان به پیام‌رسان داخلی پایین بیاید. حتی در برخی از این پیام‌رسان‌ها، مثل سروش پلاس، محتوای پیام‌های شخصی و گروهی قابل مشاهده است، زیرا رمزگذاری چندان امن و حفاظت شده‌ای وجود ندارد.»
تلاش حاکمیت برای وادار کردن مردم به نصب پیام‌رسان‌های داخلی، تنها محدود به ارایه خدمات در آن‌ها نیست، صداوسیما مشارکت در برنامه‌های مختلف این رسانه را منوط به استفاده از «روبیکا» و «سروش پلاس» کرده و دیگر راه‌های ارتباطی را بسته است و دانشگاه آزاد ورود دانشجویان به سامانه آموزشی خود و انتخاب واحد را مشروط به نصب پیام‌رسان آی‌گپ کرده بود.
ماه‌نامه «پیوست» در گزارشی که آبان ماه ۱۴۰۲ منتشر کرد، مدعی شده بود: «تعداد کاربران پیام‌رسان‌های داخلی در یک سال گذشته افزایش قابل توجهی داشته است. در حال حاضر، پیام‌رسان ایتا با ارایه سرویس‌های مختلف دانشگاهی و قوه قضاییه، ۴۴ میلیون عضو دارد و تعداد کاربران بله به کمک ارایه سرویس‌ها و خدمات بانک ملی، به ۲۳ میلیون نفر رسیده و سروش پلاس هم ۳۴ میلیون نفری شده است.»
این ادعا از دید رسانه‌های داخلی کشور هم پنهان نمانده و دلیل افزایش شمار کاربران پیام‌رسان‌های داخلی را در استفاده اجباری از آن‌ها عنوان کرده‌اند.
تردید نسبت به گفته‌های وزیر ارتباطات مبنی بر استقبال مردم از پیام‌رسان‌های داخلی وقتی بیشتر می‌شود که بپذیریم با وجود حمایت‌های مالی گسترده دولت از این پیام‌رسان‌های خودی و پرداخت هزاران میلیارد تومان پول از خزانه مملکت به آن‌ها، ارایه پهنای باند مناسب، کاهش تعرفه مصرف دیتا به یک سوم تعرفه معمولی و ارایه فضای مکانی به صورت رایگان، باز هم هنوز پلتفرم‌ها و پیام‌رسان‌های خارجی مانند اینستاگرام، تلگرام و واتس‌اپ در بازار کسب و کار مردم با اختلاف زیاد جلوتر هستند.
طبق نظرسنجی «مرکز توسعه تجارت الکترونیکی»، میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های بومی به‌عنوان فضای تجاری مکمل بسیار اندک است، به‌طوری که در این بین، ایتا تنها ۲۱ درصد سهم دارد و بعد از آن روبیکا با ۱۴ درصد، بله با ۱۱ درصد و سروش با پنج درصد، در رده‌های بعدی قرار دارند. این در حالی است که سهم اینستاگرام از بازار کسب و کار کشور ۵۵ درصد، تلگرام ۴۱ درصد و واتس‌اپ ۳۷ درصد است.
حالا باید از وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات پرسید با وجود گفته‌های شهروندان و تمام مدارک و شواهدی که از مجبور کردن مردم برای نصب پیام‌رسان‌های داخلی وجود دارد، باز هم مدعی این هست که خود مردم مایلند پیام‌رسان داخلی نصب کنند؟
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر