مجلس چگونه می تواند اعتبارنامه قاضی پور را رد کند؟

واکنش های تندوتیز به سخنان توهین آمیز «نادر قاضی پور»، نماینده منتخب ارومیه در مجلس شورای اسلامی کماکان ادامه دارد. در این میان، درخواست رد اعتبارنامه او از سوی نمایندگان مجلس دهم، یکی از مهم ترین واکنش ها به این سخنان بوده است.

بنابر آیین نامه داخلی مجلس، هر نامزد پیروز در انتخابات، یک اعتبارنامه نمایندگی دارد که باید از سوی همه نمایندگان پذیرفته شود. این اعتبارنامه همان گونه که از نامش پیدا است، مجموعه مدارکی است که در ارتباط با اعتبار، سوابق کاری و نحوه انتخاب هر نماینده است که در پرونده وی قرار می گیرد. درنخستین جلسه بعد از شروع به کار هر دوره از مجلس شورای اسلامی، شعب ۱۵ گانه‌ای به قید قرعه تشکیل می شوند تا اعتبارنامه منتخبان را مورد بررسی قرار دهند که در  نهایت مورد تایید یا رد شعبه های بررسی کننده قرار می گیرند.

مطابق ماده ۶۵ «آیین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی»، پس از تعیین شعب ۱۵ گانه، کار رسیدگى به اعتبارنامه ها از سوی این شعب شروع و نسبت به مداركى كه در شوراى نگهبان مورد رسیدگى قرار نگرفته و یا پس از رسیدگى شوراى نگهبان رخ داده و یا به دست آمده است (مانند موضوع هتاکی نماینده ارومیه به زنان و قومیت ها که بعد از تایید صلاحیت شورای نگهبان رخ داده)، تصمیم گیری می شود. گزارش تصویب یا رد این اعتبارنامه‎ها را از طریق هیأت رییسه به مجلس می دهند.

در صورت تایید و تصویب اعتبارنامه، نماینده منتخب عملا نماینده مجلس شورای اسلامی به شمار می رود و دوره نمایندگی خود را به مدت چهار سال آغاز می کند. ماده ۶۸ آیین نامه داخلی مجلس در این خصوص گفته است: «گزارش هریك از شعب درباره تأیید یا رد اعتبارنامه‏ ها بدون ذكر دلیل در مجلس قرائت می شود. درصورتى كه گزارش شعب مبنى ‏بر رد اعتبارنامه باشد و یا این كه معترضان اعتبارنامه نماینده ای بر اعتراض خود باقى باشند، اعتبارنامه به كمیسیون تحقیق ارجاع خواهد شد. درغیراین صورت، اعتبارنامه مصوب تلقى شده و رییس مجلس تصویب آن را اعلام مى ‏نماید.»

بر اساس ماده ۶۹ این آیین نامه، كمیسیون تحقیق ظرف حداكثر 15 روز به دلایل و توضیحات كتبى شعب و معترضان رسیدگى می كند و پس از استماع و بررسى توضیحات شفاهى معترضان و مدافعات كتبى یا حضورى نماینده مورد اعتراض، نظر خود را به مجلس می فرستد. در صورت عدم حضور عمدى نماینده مورد اعتراض در كمیسیون تحقیق و یا عدم ارسال مدافعات‏ كتبى، كمیسیون تحقیق مى‌تواند بدون استماع مدافعات وى، نظر خود را به مجلس ارسال کند.

مطابق ماده۷۰ آیین نامه داخلی مجلس، چنان‎چه اعتبارنامه نماینده ‏اى از طرف شعب یا نمایندگان دیگر مورد اعتراض قرارگرفته و به كمیسیون تحقیق احاله شده باشد، نظر این كمیسیون در مجلس قرائت خواهد شد. اگر گزارش كمیسیون تحقیق مبنى بر رد اعتبارنامه باشد، سخن گوی كمیسیون ادله رد اعتبارنامه را توضیح می دهد که پس از دفاع نماینده صاحب اعتبارنامه، مجلس وارد رأى‏ گیرى مى‏ شود.

در صورتى كه گزارش كمیسیون تحقیق مبنى‏ بر تأیید صحت اعتبارنامه باشد، ابتدا سخن گوی شعبه معترض ادله رد اعتبارنامه را توضیح مى دهد و سپس نماینده معترض حداكثر به مدت نیم ساعت در رد اعتبارنامه صحبت مى ‏كند. در صورتى هم كه معترضان متعدد باشند، حداكثر تا سه نفر با توافق بقیه و در صورت عدم توافق، با قید قرعه انتخاب مى ‏شوند و هریك حداكثر به مدت نیم ساعت در رد اعتبارنامه صحبت مى ‏كنند. نماینده‏ اى كه اعتبارنامه ‏اش مورد اعتراض قرار گرفته، به مدت دو برابر وقت مخالفان مى ‏تواند صحبت كند. او مى ‏تواند قسمتى از وقت خود را حداكثر به دو نفر از نمایندگان واگذار کند. پس از دفاع نماینده صاحب اعتبارنامه، مجلس وارد رأى‏ گیرى مى‏ شود.

هم‎چنین بر اساس ماده۷۱ این آیین نامه، چنان چه نماینده مورد اعتراض بدون عذر موجه (به تشخیص هیأت رییسه) تا 10 روز پس از ابلاغ به وى براى دفاع از صحت اعتبارنامه خود در جلسه حاضر نشود، مجلس با استماع گزارش كمیسیون تحقیق و صحبت معترض یا معترضان وارد رأى ‏گیرى مى‏ شود.

ماده ۷۳  آیین نامه داخلی مجلس در خصوص نحوه رای گیری تاكید می كند که اخذ رأى نسبت به اعتبارنامه مورد اعتراض مخفى و با ورقه مخصوص خواهد بود.

هم‎چنین بر اساس ماده۷۴ همین آیین نامه، نمایندگانى كه هنوز اعتبارنامه آن ها به تصویب نرسیده است، حق دادن رأى به جز در مورد اعتبارنامه سایرنمایندگان را ندارند.
این نمایندگان هم‏چنین درصورتى كه از طرف شعبه یا كمیسیون و یا با تقاضاى خود براى اداى توضیحات دعوت شوند، حق رأى نخواهند داشت ولى حق اظهارنظر دارند.

بنابراین، برخلاف تصور عده ای که بررسی اعتبارنامه نمایندگان را محدود به موضوع صحت انتخابات می دانند، سوابق و عملکرد نمایندگان نیز از موارد قابل بررسی برای تایید یا رد اعتبارنامه نمایندگان است. به همین سبب، نمایندگان مجلس دهم می توانند براساس مدارک و اسناد به دست آمده از نادر قاضی پور، نماینده فعلی ارومیه و منتخب مجلس دهم در هتاکی به زنان و قومیت ها به عنوان موضوع حادث شده پس از تایید صلاحیت شورای نگهبان، اقدام به رد اعتبارنامه وی کنند.

البته در حال حاضر نمایندگان فعلی در مجلس نهم نیز می توانند بر اساس قانون نظارت بر نمایندگان، سخنان نماینده ارومیه را خلاف شوون نمایندگی قلمداد کرده و نسبت به لغو اعتبارنامه وی اقدام کنند. برای این موضوع باید در جلسه رسمی غیرعلنی پیش از رای گیری در این زمینه، نخست گزارش هیات نظارت مجلس قرائت شود و سپس نماینده متخلف که می تواند نیمی از وقت خود را به یکی از نمایندگان بدهد، به مدت نیم ساعت دفاعیات خود را مطرح کند. سپس مجلس وارد رأى‏ گیرى مى‏ شود. لغو اعتبارنامه نمایندگان پس از تصویب در مجلس باید به تایید شورای نگهبان برسد.