کودکان مهم ترین قربانیان ازدواج موقت هستند

«کامیل احمدی»، جامعه شناس ساکن ایران در پژوهشی میدانی درباره صیغه کودکان، بسیاری از فرض های قبلی درباره ریشه های شیوع ازدواج موقت برای کودکان را مورد تردید قرار داده است. او که مقالات پژوهشی متعددی درباره ختنه زنان و نابرابری های جنسیتی در ایران منتشر کرده، در تحقیق جدید خود از «عشرت طلبی، تسهیل شرایط کودک همسری، بدنامی برای زنان و بدگمانی نسبت به ازدواج دائم در مردان» به عنوان مضرات ازدواج موقت یاد کرده است.

صیغه یا ازدواج موقت از جمله پدیده های اجتماعی در ایران است که نزدیک به سه دهه مورد بحث بوده است. از اواسط سال۶۴ که «اکبر هاشمی رفسنجانی» در خطبه های جنجالی خود در نمازجمعه، ازدواج موقت را به عنوان یکی از راهکارهای گسترش «عفاف» در جامعه معرفی کرد، تا کنون این بحث به یک سوژه مهم تبدیل شده است؛به ویژه نوع خاصی از ازدواج موقت که مربوط به کودکان زیر سن قانونی می شود و در سال های اخیر نظر فعالان حوزه کودک و حقوق بشر را به خود جلب کرده است.

سال۱۳۹۳ مرکز پژوهش های مجلس در یک گزارش تحلیلی، ضمن هشدار نسبت به گسترش هم‎جنس‎گرایی در میان دانش آموزان، این گرایش را ناشی از نبود امکان ازدواج دائم دانست و ازدواج موقت را راه حل مناسب آن ذکر کرد:«اکنون که ازدواج دائم مشکل شده است، اگر جایگزین صحیحی نداشته باشد، نیاز جنسی، افراد را به طرق دیگری، از جمله خودارضایی، هم جنس گرایی، روابط جنسی نامشروع یا زنا و تعدیات جنسی سوق می دهد. این شیوه نیز که افراد با روزه گرفتن و ورزش و حتی استفاده از دارو یا عمل جراحی غریزه جنسی خود را کنترل کنند نیز کم تر اتفاق می افتد. راه خلاصی از همه این عوارض منفی، استفاده از ازدواج موقت است.»

در جامعه اما گرایش های متفاوتی در برخورد با صیغه وجود داشت. سال۹۲، رییس «مرکز مطالعات و پژوهش‌های راهبردی» وزارت ورزش و جوانان با استناد به یک نظرسنجی که انجام داده بودند، اعلام کرد جوانان نسبت به پذیرش یا نفی پدیده ازدواج موقت دچار تعارض و سردرگمی هستند:«۸۴.۵درصد از جوانان مورد مطالعه در حالی موافق این امر هستند که ۶۲ درصدشان از ترس آبروی خود از آن اجتناب می‌کنند.»

در این میان، برخی چهره های سیاسی نیز با ورود به میدان، دایره بحث درباره صیغه را گسترش دادند. «علی مطهری»، نایب ریيس کنونی مجلس شورای اسلامی از مشهورترین این چهره ها است. او آبان‌ماه۸۹ در یک برنامه تلویزیونی تاکید کرد:«نباید دانش‌آموزانی را که ازدواج می‌کنند، از مدارس اخراج کرد بلکه باید آنان را تشویق به این کار کرد.»

این ایده به خوبی نشان می داد که او چه قدر در دفاع از ازدواج موقت جدی است و با وجود انتقادهای بسیار فعالان حقوق زن و کودکان، تغییری در نگرش خود به این مساله نداد.

اگر چه بر اساس ماده۱۰۷۵ «قانون مدنی» و مجوز دستگاه فقهی مذهب تشیع، زن و مرد برای پاسخ گویی به نیازهای جنسی خود، به مدت معینی محرم یک‎دیگر می شوند اما یافته های پژوهش کامیل احمدی خاکی از آن است که نداشتن رابطه جنسی کامل، از شروط نانوشته ازدواج موقت کودکان است. این شروط به اقتضای سن کودکان و میزان دوری و نزدیکی آن ها از بلوغ جنسی، زیر پا گذاشته می شود.در واقع، جلوگیری از «گناه» در کودکان، از دلایل مهم خواندن صیغه محرمیت میان کودکان در سن اوج گیری بلوغ جنسی است.

این تحقیق به تبعات بعدی صیغه کودکان و البته رابطه جنسی پس از آن نیز پرداخته است: «در حالی که هیچ آمادگی فکری، اقتصادی و اجتماعی برای ازدواج دائم وجود ندارد، رابطه جنسی در طول مدت صیغه، خانواده های کودکان را به تلاش برای دائمی کردن این رابطه می کشاند؛ امری که در نهایت به ترک تحصیل، آسیب های روانی و جنسی و در نهایت، کودک بیوگی منجر می شود.»

تداوم رابطه زناشویی دختر و پسر بعد از ازدواج موقت به دلیل سن کم، خانواده ها را به سمت کنترل روابط آن ها می‌کشاند. در بخشی از این پژوهش از یک زن 19 ساله مشهدی که در سن ۱۱سالگی صیغه را تجربه کرده و حالا به عقد دائم همان مرد درآمده، نقل شده است: «ما خودمون مشکلی نداشتیم، ولی بزرگ ترها باعث می شدن دعوا کنیم. وقتی اومدم خونه خودم، چون سنم خیلی کم بود، حرف شوهرم رو خیلی گوش نمی دادم. بعد با نصیحت مامان اینا بهتر شدم.»

در بخش دیگری از این پژوهش، یک نقل قول از دختری ۲۲ساله در مشهد که در ۱۲سالگی از سوی پدر و مادر مجبور به پذیرش صیغه محرمیت شده، آمده است:«آخه آدم تو این سن چی می فهمه؟! یه روز از مدرسه اومدم خونه، گفتن تو باید با این ازدواج کنی. دیگه هم نرفتم مدرسه. من می گم یه ذره پخته تر شی، اگه نه زبون مرد روت درازه و هر چی می گه باید گوش کنی.»

در پژوهش کامیل احمدی که «خانه ای روی آب» نام گذاری شده است، پس از مرور قوانین جمهوری اسلامی و فقه شیعه درباره صیغه بزرگ سالان، یکی از آسیب های مهم ازدواج موقت کودکان، سکوت قانون و شرع در مورد سن مشروع صیغه افراد زیر ۱۸سال است.

این محقق که پژوهش میدانی خود را در سه استان خراسان رضوی، تهران و اصفهان انجام داده، در بخش نتیجه گیری تحقیق خود نوشته است: «قانون مدنی حداقل سن ازدواج موقت برای دختران را درست مانند ازدواج دائم در نظر گرفته است. ازدواج دختران زیر سن ۱۳سال علاوه بر اجازه ولی، به تشخیص دادگاه هم بستگی دارد. در حالی که با توجه به انجام مراسم، صیغه به صورت غیررسمی و بدون ثبت قانونی از سوی خانواده ها صورت می گیرد. حتی زیر سن ۱۳سال برای دختران هم موارد متعددی از ازدواج موقت مشاهده شده که ضعف قانون در ثبت و نظارت و تعیین دقیق سن ازدواج در انواع مختلف آن، از جمله موقت است.»

از سوی دیگر، منتهی نشدن رابطه دختر و پسر صیغه ای به ازدواج دائم در صورتی که پرده بکارت دختر برداشته شده باشد، با توجه به دشوار شدن ازدواج او با فردی دیگر، یکی از دیگر بحران های جاری شدن صیغه میان کودکان به شمار می رود.

در این تحقیق، نیازهای جنسی با ۶۱درصد، نیازهای عاطفی با ۳۱درصد و نیازهای مادی با۸.۹درصد، به ترتیب انگیزه های اصلی مردان در ازدواج موقت عنوان شده اند. در حالی که حدود۸۰درصد  نیاز عاطفی، حدود ۱۰درصد انگیزه جنسی و حدود ۱۰درصد نیاز مالی اولویت های اصلی زنان در ازدواج موقت عنوان شده است.

مطالب مرتبط:

مردان متاهل، مشتری شماره یک صیغه

زنان و ازدواج موقت

توصیه مجلس نگران از افزایش روابط‌ جنسی نامشروع:ازدواج موقت