«تجربه آموزنده‌ای بود.»
این جمله «خواجه آصف»، وزیر دفاع سابق پاکستان است. او چند ماه پیش در سن ۶۹ سالگی از سمت خود کناره گرفت. منظور او از «تجربه»، گاف بزرگی بود که دو سال پیش داد. آصف دسامبر سال ۲۰۱۶ فریب خبری دروغین را خورد و دست به اقدامی زد که افرادی محدود در دنیا توانایی انجام آن‌را دارند؛ تهدید به استفاده از سلاح هسته‌ای.
تیتر دروغینی که وزیر پاکستانی را فریب داد، این بود: «وزیر دفاع اسراییل: اگر پاکستان به هر بهانه‌ای نیروی زمینی به سوریه بفرستد، این کشور را با حمله هسته‌ای نابود می‌کنیم.»
آصف که خشمگین شده بود، در توییترش نوشت: «اسراییل فراموش نکند که پاکستان هم دولت هسته‌ای است.»
خبر دروغ را وب‌سایتی به نام «ای دبلیو دی نیوز» منتشر کرد که عنوان کامل آن «Another Western Dawn»، یعنی «طلوع دیگر غرب» است. وزیر پاکستانی اگر کمی به محتوای وب‌سایت دقت می‌کرد، متوجه قلابی بودن این گزارش می‌شد. همان گزارشی که او را فریب داد، حتی اسم وزیر دفاع اسرایيل را اشتباه ذکر کرده بود.
گزارش این وب سایت از «موشه یعلون»، وزیر سابق دفاع اسراییل نام برده بود در حالی که وزیر دفاع وقت، «آویدور لیبرمن» بود. از دیگر خبرهای داغی که ای دبلیو دی نیوز در آن روزها تیتر کرد، تدارک «بیل کلینتون» برای کودتای نظامی علیه «دونالد ترامپ» بود.
ماجرای گاف وزیر دفاع پاکستان همان دو سال پیش تیتر خیلی روزنامه‌های مطرح دنیا، از جمله «نیویورک تایمز» شد. اما آن موقع هیچ کس نمی‌دانست ای دبلیو دی چیست و از کجا هدایت می‌شود.
خبرگزاری «رویترز» در گزارش مفصلی که دیروز به قلم «جک استابز» و «کریستوفر بینگ» منتشر کرد، پاسخ این سوال را داده است. آن‌ها در این گزارش به معرفی سازمانی به نام «اتحادیه بین‌المللی رسانه‌های مجازی» که مخفف انگلیسی آن«IUVM» است، می‌پردازند. این سازمان در وب سایت خودش به طور علنی می‌گوید در تهران مستقر است.
رویترز حداقل ۷۰ وب‌سایت را در سراسر دنیا و به زبان‌های مختلف، از اردو و آذربایجانی گرفته تا روسی و عربی و غیره پیدا کرده است که یا رسما تحت نام اتحادیه بین المللی رسانه‌های مجازی ثبت شده‌اند و یا به طور مرتب از اخبار، فیلم‌ها و کاریکاتورهای این سازمان استفاده می‌کنند؛ مثلا وب‌سایت «نیل نت» که ادعا می‌کند دفترش در میدان «تحریر» قاهره است و می‌خواهد برای گسترش آزادی بیان در جهان عرب بکوشد، در فیس‌بوک، توییتر و اینستاگرام بیش از ۱۱۵ هزار فالوئر دارد اما شماره تلفنی که داده است، کار نمی‌کند و رویترز هر چه در میدان تحریر گشته، اثری از آن پیدا نکرده است. تحقیقات بیش تر رویترز نشان داده است که نیل نت یکی از ۷۰ وب‌سایتی است که از تهران برای مصارف تبلیغاتی و پخش اطلاعات دروغ اداره می‌شوند.
70 وب‌سایتی که رویترز پیدا کرده است، روی هم بیش از نیم میلیون بیننده در ماه و صفحات آن ها نیز در رسانه‌های اجتماعی بیش تر از یک میلیون فالوئر دارند. با این حساب، ایران به فهرست کشورهایی هم چون روسیه و کره شمالی اضافه می‌شود که فعالانه در فضای مجازی اطلاعات دروغ پخش می‌کنند.
در گزارش رویترز آمده است از دیگر کسانی که مشغول اقدامات مشابه هستند، می‌توان به مشاوران ولیعهد عربستان و ارتش میانمار اشاره کرد.
«جان برنان»، مدیر سابق سازمان «سیا» در گفت وگو با رویترز، در مورد قابلیت‌های ایران گفته بود: این کشور در زمینه سایبری، پیشرفته عمل می‌کند.»
او اضافه کرده بود: «عناصری در دستگاه اطلاعاتی ایران هستند که قابلیت عملیاتی بالایی در اینترنت دارند.»
رویترز تاکید کرده که نتوانسته است اطمینان حاصل کند که اتحادیه بین‌المللی رسانه‌های مجازی واقع در تهران به دولت ایران وصل است یا نه. مقامات جمهوری اسلامی در تهران و لندن به سوال‌های این خبرگزاری پاسخ نداده‌اند.
ایمیل‌هایی که این خبرگزاری به اتحادیه یاد شده زده نیز بی‌پاسخ مانده و شماره تلفن‌هایی که وب‌سایت‌ها با آن ها ثبت شده‌اند، واقعی نیستند. اتحادیه در وب‌سایت خودش مدعی شده است هدفش مقابله با استکبار دولت‌های غربی و فعالیت‌های جبهه صهیونیست‌ها است.
این اولین بار نیست که نام ایران برای پخش اخبار جعلی و جهت‌دار در فضای مجازی به میان می‌آید. مرداد ماه گذشته، پس از این‌که شرکت امنیت سایبری «فایر آی» دست وب‌سایت‌هایی را که از ایران و با هدف پخش اطلاعات دروغ در فضای مجازی هدایت می‌شدند رو کرد، سه غول بزرگ «دره سیلیکون»، یعنی فیس‌بوک، توییتر و «آلفابت» که شرکت مادر «گوگل» است، صدها صفحه ایرانی را به همین مناسبت بستند. این برخورد البته هنوز هم ادامه دارد. فیس‌بوک همین ماه پیش اعلام کرد که ۸۲ صفحه مربوط به ایران را به خاطر انتشار اطلاعات هدف‌دار و جعلی حذف کرده است. این صفحات بیش تر مردم امریکا و بریتانیا را هدف گرفته بودند و روی هم بیش از یک میلیون نفر مخاطب داشتند. اما وب‌سایت‌هایی که خبرگزاری رویترز برملا کرده است، گستره جهانی‌تری دارند و بیش تر کشورهای جهان سومی و به ویژه کشورهای جهان عرب را هدف گرفته‌اند؛ از جمله این وب‌سایت‌ها، علاوه بر دو موردی که در بالا نام برده شد، می‌توان به10 وب‌سایت که یمن را هدف گرفته‌اند، وب‌سایت «السودان الیوم»(سودان امروز) که در سودان خبر و کاریکاتور منتشر می‌کند و هم چنین وب‌سایتی به نام «ریالنیه نووستی» یا «اخبار واقعی» به زبان روسی اشاره کرد.
رویترز پژوهش مفصلی در مورد محتوا و مخاطبان این وب‌سایت‌ها انجام داده و اعلام کرده است تمام محتوای آن‌ها اخبار تقلبی نیست، خیلی از آن‌ها اخبار غیرسیاسی محلی هم منتشر می‌کنند. اما این اخبار همیشه در کنار گزارش‌هایی در مورد خاورمیانه با جهت ایران منتشر می‌شوند؛ مثلا گزارش سخن رانی‌های آیت‌الله «علی خامنه‌ای» و مطالبی علیه اسراییل، عربستان و امریکا.
نکته دیگری که در این وب‌سایت‌ها به شکل آشکار وجود دارد، غلط‌های فاحش و تنظیم ناشیانه اخبار و گزارش‌ها است. کیفیت کار از لحاظ ویرایشی بسیار پایین است و معلوم است منابع زیادی خرج هر پروژه نمی‌شود؛ برای نمونه، وب‌سایت انگلیسی‌زبان «یمن پرس ایجنسی» حتی عنوان خود را با غلط املایی نوشته است. رویترز آدرس و شماره تلفن این رسانه را دنبال کرده و به هتلی در صنعا، پایتخت یمن رسیده است. خدمه هتل هرگز نام فردی را که اسمش به عنوان مسوول وب‌سایت آمده است، نشنیده بودند. خیلی از وب‌سایت‌ها آدرس میهمان خانه‌ای در برلین را داده بودند که مسوولان آن میهمان خانه هم تا به حال از نشانی و تلفن این وب سایت ها که از آدرس آن ها سوء کرده بودند، خبر نداشتند.
از بین ۷۱ وب‌سایتی که رویترز برملا کرده است، ۱۷ مورد مکان ثبت شده خود را پیش از این ایران یا تهران معرفی کرده و شماره تلفن یا فاکس ایرانی داده بودند. مالکان کنونی آن‌ها اکنون پنهان شده اند.
توانایی‌های ایران البته هنوز نسبت به بقیه بازیگران بزرگ این عرصه محدود است. طبق تحقیقات توییتر، در پنج سال گذشته حداقل چهار هزار صفحه مربوط به کارزار سازمان‌یافته روسیه ۹ میلیون توییت پست کرده اند. در مورد ایران صحبت کم تر از هزار صفحه و حدودیک میلیون توییت است. اما می‌بینیم که ایران در مواردی توانسته است تاثیراتی عمده داشته باشد؛ مثل فریب دادن وزیر دفاع پاکستان.
ای دبلیو دی نیوز علاوه بر انگلیسی، به فرانسوی، اسپانیایی و آلمانی هم خبر منتشر می‌کند. پیش از این‌که رویترز ریشه‌های ایرانی این رسانه را برملا کند، بعضی وب‌سایت‌هایی که کارشان چک کردن و رده‌بندی میزان اعتبار رسانه‌های خبری است، به نامعتبر بودن آن اشاره کرده بودند. یکی از آن ها نوشته بود که این وب‌سایت اغلب توطئه‌های راست‌گرا با موضوع جنگ جهانی منتشر می‌کند.
ای دبلیو دی نیوز همین دیروز تیترهایی منتشر کرده بود که به روشنی در همین راستا بودند: «اسناد نشان می‌دهد که هالیوود چه طور از طرف پنتاگون، سیا و آژانس امنیت ملی امریکا جنگ را تشویق می‌کند» یا «حلب: کارشناسان ترک در همکاری با جبهه النصره».
رویترز نشان داده است که وزیر دفاع پاکستان تنها کسی نیست که فریب خورده است؛ سیاستمداران مختلف در بریتانیا، اردن، هند و هلند، فعالان حقوق بشر، یک آهنگ ساز هندی و یک ستاره رپ ژاپنی از جمله افرادی بوده اند که اخبار منتشرشده در این وب‌سایت‌ها را به اشتراک گذاشته‌اند. یکی از ۱۸ هزار فالوئرِ وب‌سایت السودان الیوم در توییتر، سفارت ایتالیا در سودان است. اخبار آن در یکی از گزارش‌هایی که وزارت برق مصر منتشر شده، مورد ارجاع قرار گرفته است.
معلوم نیست کار جهانی مقابله با انتشار اطلاعات دروغ بر عهده کدام نهاد است و اصلا قوانین مربوطه در این زمینه چیست. به همین دلیل شرکت‌های بزرگ دره سیلیکون خود دست به کار شده‌اند؛ مثلا فیس‌بوک صفحاتی را که دست به رفتار غیرواقعی سازمان‌یافته بزنند، یعنی مشخص باشد مربوط به افراد واقعی نیستند، می‌بندد. در توییترهم خیلی صفحات بسته شده‌اند. اما به نظر می‌رسد حداقل بعضی از آن‌ها متعلق به افرادی واقعی باشند که فقط مشغول به بازپخش محتوای مشخصی بودند. توییتر پس از تماس رویترز، صفحات نیل نیت و «سودان تودی» را بسته است. گوگل به سوال رویترز پاسخ نداده است اما این شرکت هم پیش از این حداقل ۹۹ صفحه مرتبط با رسانه‌های دولتی در ایران را مسدود کرده است. سخن گوی این سازمان گفته بود: «ما روی سامانه‌های قدرتمندی سرمایه‌گذاری کردیم که عملیات دولت‌های خارجی برای تاثیرگذاری را تشخیص دهند.»
اخباری که این وب‌سایت‌ها در مورد جنگ و کودتا منتشر می‌کنند، شاید غیرواقعی باشند اما محتوا‌های تولید شده نشان می‌دهند دنیا واقعا درگیر جنگ اطلاعاتی است.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر