افزایش خلوص غنی‌سازی اورانیوم ایران؛ حالا چه می شود؟

دولت جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده است که با پایان مهلت دو ماهه که به شرکای باقی مانده در توافق هسته‌ای برای حل مشکل صادرات نفت تحریم شده ایران و مبادلات مالی و بانکی آن داده بود، گام دوم را در کاهش تعهدات خود در توافق هسته ای برمی‌دارد و از روز پانزدهم تیرماه، دیگر به محدودیت تولید اورانیوم با خلوص ۳.۶۷ پایبند نیست.

 گام اول ایران افزایش ذخایر اورانیوم غنی شده به بیشتر از ۳۰۰ کیلوگرم بود.

«بهروز کمالوندی» معاون و سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران گفته افزایش غلظت اورانیومی که ایران غنی سازی می کند تا بیست و چهار ساعت آینده از سقف تعیین شده در برجام عبور می کند. «عباس عراقچی» معاون وزارت خارجه ایران هم گفته در صورتی که طرف‌های برجام نتوانند در هفته‌های آینده، مسائل ایران را که ناشی از تحریم‌های بی سابقه آمریکا است، حل کنند، جمهوری اسلامی  ایران گام سوم را برمی‌دارد که مربوط به راکتور اراک است که پیش از برجام پلوتونیوم تولید می‌کرد.

 از این ماده می‌توان در تولید بمب اتمی استفاده کرد. کاری که جمهوری اسلامی ایران می‌گوید قصدی برای انجام آن ندارد.

 

آیا با افزایش غلظت اورانیوم غنی شده، ایران از برجام خارج شده؟

پایین نگه داشتن غلظت یا خلوص اورانیوم غنی شده ایران یکی از اهداف کلیدی توافق برجام بوده است. هرچه خلوص اورانیوم غنی شده بیشتر باشد، یک گام آن را در بکار بردن در ساخت سلاح هسته ای نزدیک‌تر می‌کند. ایران اعلام کرده است که غنی سازی با خلوص ۳.۶۷ را به غنی‌سازی با غلظت ۵ درصد می‌رساند. هرچند با این کار ایران اجرای یکی از موارد اساسی برجام را متوقف می کند اما هنوز به دیگر تعهدات خود در توافق هسته‌ای پایبند است. به این ترتیب جمهوری اسلامی ایران هنوز از برجام به طور کامل خارج نشده است.

 

کاربرد غنی سازی ۵ درصدی چیست؟

غنی سازی اورانیوم با خلوص ۵ درصد برای جمهوری اسلامی ایران در سوخت نیروگاه اتمی بوشهر کاربرد دارد. سوخت نیروگاه بوشهر را در حال حاضر روسیه تامین می‌کند و طی قراردادی که با ایران دارد، فعلا به ایران سوخت خواهد فروخت.

در صورتی که اورانیوم غنی شده ایران با خلوص ۵ درصد دارای کیفیتی باشد که بتوان از آن در سوخت نیروگاهی استفاده کرد، ممکن است که در آینده بتوان آن را جایگزین اورانیوم غنی شده روسیه در نیروگاه اتمی بوشهر کرد.

در متن توافق برجام آمده بود که محدودیت تولید اورانیوم غنی شده با خلوص۳.۶۷ پس از هشت سال از زمان پذیرش توافق، برداشته می‌شود اما ایران زودتر از زمان پیش بینی شده به این محدودیت خاتمه داده است.

 

افزایش غلظت اورانیوم غنی شده چه پیامدی خواهد داشت؟

بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی که به طور روزانه از فعالیت اتمی ایران بازرسی می‌کنند، افزایش خلوص اورانیوم غنی شده ایران را به آژانس اطلاع خواهند داد. مدیرکل آژانس هم باید  موضوع را به اطلاع ۳۵  کشور عضو هیات مدیره یا شورای حکام آژانس برساند. جلسات شورای حکام هر چهار ماه یکبار تشکیل می‌شود اما در صورتی که موضوعی فوری یا اضطراری وجود داشته باشد، جلسات شورای حکام می تواند زودتر از موعد برگزار شود.

 

آمریکا از برجام خارج شده چگونه خواستار تشکیل جلسه اضطراری شد؟

مطابق قوانین آژانس بین المللی انرژی اتمی جلسات اضطراری می تواند به درخواست مدیرکل یا هرکدام از اعضای شورای حکام تشکیل شود.

 آمریکا از اعضای شورای حکام آژانس است و به این اعتبار می‌تواند درخواست جلسه فوری مطرح کند. طرح این درخواست ارتباطی با خروج آمریکا از برجام ندارد بلکه صرفا به دلیل عضویت آمریکا در شورای حکام صورت می گیرد.

 

واکنش احتمالی شورای امنیت به افزایش خلوص غنی سازی ممکن است چه باشد؟

مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی موظف است که گزارش اجرای توافق برجام از سوی ایران را به صورت دوره ای به اطلاع اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد برساند. در صورتی که مدیرکل افزایش غلظت اورانیوم غنی شده ایران را به شورای امنیت اطلاع دهد، ممکن است شورای امنیت موضوع را به طور اضطراری تحت بررسی قرار دهد و خواستار اقدام فوری در این زمینه شود.

به غیر از مدیرکل آژانس هر عضو توافق برجام یعنی بریتانیا، فرانسه، چین، روسیه و آلمان هم می توانند این اقدام را به عنوان نقض توافق تلقی کرده و خواستار جلسه فوری وزرای خارجه کشورهای عضو برجام با هدف حل و فصل اختلاف شوند. از زمان طرح این تقاضا جلسه وزرای خارجه باید ظرف سی روز برگزار شود.

 اگر طی این مدت اختلاف حل نشد، موضوع به یک هیات داوری ارجاع داده می شود که البته اجرای نظر این هیات اجباری نیست. اگر در این مرحله هم اختلاف میان دو طرف باقی مانده بود، موضوع به شورای امنیت سازمان ملل خواهد رفت. 

رییس دوره شورای امنیت باید حداکثر ظرف سی روز موضوع را در دستور کار شورای امنیت قرار دهد و اعضا درباره ادامه رفع تحریم‌های بین المللی علیه ایران، رای گیری کنند. برای ادامه رفع تحریم‌ها رای تمامی اعضای دائم شورای امنیت لازم است در غیر این صورت تحریم های شورای امنیت علیه برنامه اتمی ایران دوباره از سر گرفته می شود.

در صورتی که رییس دوره‌ای شورای امنیت موضوع را ظرف سی روز در دستور کار شورا قرار ندهد، پس از پایان مهلت سی روزه، تمامی تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران به طور خودکار دوباره احیا و علیه ایران به اجرا گذاشته می شود.

 

اگر تحریم های شورای امنیت برگردد، چه می شود؟

بازگشت تحریم‌های شورای امنیت یعنی بازگشت زمینه تحریم مجدد ایران از سوی اتحادیه اروپا و سایر کشورهایی که قبلا به دلیل برنامه اتمی، ایران را تحریم کرده بودند. کانادا و استرالیا از جمله این کشورها بودند. بازگشت تحریم‌های شورای امنیت، به تحریم بین المللی ایران مجددا مشروعیت بین المللی می‌دهد. شورای امنیت پنج قطعنامه در تحریم برنامه اتمی ایران دارد که تحریم‌های اقتصادی و نظامی سنگینی علیه جمهوری اسلامی ایران اعمال کرده بود.

این قطعنامه ها حتی بکارگیری اقدام نظامی برای بازداشتن ایران از ادامه غنی سازی اورانیوم و استمرار برنامه موشکی جمهوری اسلامی را پیش بینی کرده بود. با توافق برجام، این قطعنامه‌ها لغو شد و تحریم‌ها پایان یافت اما در متن برجام آمده است که در صورت نقض این توافق، همه این قطعنامه‌ها و تحریم های مندرج در آن قابل بازگشت است.

 

هدف ایران از کاهش تعهدات در برجام چیست؟

ایران می‌گوید هدف از افزایش ذخایر اورانیوم غنی شده و بیشتر کردن خلوص غنی سازی اورانیوم فروپاشاندن برجام نیست بلکه واداشتن کشورهای عضو این توافق برای عمل به تعهداتشان است تا ایران از مواهب رفع تحریم‌های بین المللی برخوردار شود.

با این همه در صورت ادامه کاهش گام به گام تعهدات ایران، دور از انتظار نیست که سطح اختلافات دو طرف بر خلاف پیش‌بینی های ایران افزایش یابد و به تنش بین المللی بیشتر و حتی بازگشت مجدد تحریم شورای امنیت و تحریم های اتحادیه اروپا بینجامد.

 

مطالب مرتبط:

ایران در مقابل تمدید قانون تحریم ها چه می کند؟‌

پیشنهاد تکراری و بیهوده روحانی درباره حل مشکلات برجام

چرا خامنه ای مثل یک کاسب با برجام برخورد می کند؟

واکنش ایران به تحریم های جدید: ارتش آمریکا، گروه تروریستی اعلام می شود