افغانستان- دانیال دایان
نهادهای حقوق بشری قتل زنان روزنامه‌نگار افغانستان را کشتار هدفمند آن‌ها می‌دانند؛ چه برای زن بودن و چه برای روزنامه‌نگاری کردن. طی این سال‌ها، به ویژه دو سال گذشته، هم‌زمان با تهدیدهای گروه‌های بنیادگرا و هم‌چنین برخی نیروهای دولتی افغانستانی، تعدادی از زنان روزنامه‌نگار به قتل رسیدند. در کنار این قتل‌های هدفمند، مردمان افغانستان، زنان و روزنامه‌نگارانش به دلایل دیگر هم جان می‌بازند؛ از انفجار مین تا درگیری‌ها بین نیروهای مختلف.
در آخرین مورد از کشته شدن زنان خبرنگار، «مینا خیری»، مجری تلویزیون «آریانا نیوز» به همراه مادرش بر اثر انفجار مین در کابل کشته شد؛ دختر جوانی که می‌خواست در خدمت اطلاع‌رسانی شفاف و آزاد، به ارتقای آگاهی در افغانستان کمک کند.
در عین‌حال، هم‌زمان با تشدید خشونت و قتل‌های هدفمند علیه روزنامه‌نگاران و به ویژه زنان، مذاکرات صلح افغانستان میان حکومت این کشور و گروه «طالبان» با مشارکت حکومت‌های مختلف در جریان است که یکی از نگرانی‌های اصلی برای تضمین حقوق زنان و عدم بازگشت به دوران حکومت طالبان و سرکوب شدید آن‌ها در عرصه‌های گوناگون است.
از همین رو، با «حمیرا ثاقب»، رییس خبرگزاری زنان افغانستان و رییس «کمیسیون جامعه مدنی» «شورای عالی مصالحه ملی» گفت‌وگو کردیم تا شرایط ویژه زنان افغانستان را در دوران کنونی بررسی کنیم.
حمیرا ثاقب از سال ۲۰۰۸ در حوزه خبرنگاری فعال است و نشریه «مبارزان» را از سال ۲۰۰۹ راه‌اندازی کرده است. او علاوه بر فعالیت در حوزه رسانه، حالا درگیر مذاکرات صلح نیز هست.
در ادامه، متن کامل این گفت‌وگو را می‌خوانید:
از شرایط زنان خبرنگار شروع کنیم؛ «سازمان گزارش‌گران بدون مرز» از «دیوان کیفری بین‌المللی» خواسته است سریع‌تر پرونده‌های قتل هدفمند خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ها را در افغانستان مورد بررسی قرار دهند. نظر شما چیست؟
- متاسفانه در افغانستان هیچ‌گاه به صورت شفاف مشخص نشده است که چه گروهی پشت قتل‌های زنجیره‌ای و هدفمند خبرنگاران، زنان، فعالان حقوق زن و فعالان مدنی است. طالب رد می‌کند و حکومت هم هیچ کاری نمی‌کند. دیوان کیفری بین‌المللی باید به این قتل‌های هدفمند بپردازد و از مهم‌ترین اقدامات خود مد نظر قرار دهد. این قسم قتل‌ها بسیار مشکوک هستند و ما نمی‌دانیم که توسط کدام گروه و افراد هدف قرار می‌گیریم. دیوان کیفری باید از ما حمایت کند.
شما چه اقداماتی در راستای دفاع از حقوق زنان خبرنگار می‌کنید؟
- با دادخواهی در سطح ملی و بین‌المللی و ایجاد گفت‌وگو میان مردم و طرح موضوع میان آن‌ها، از حقوق زنان و رسانه‌ها دفاع می‌کنیم. هر کس باید صدای خود را بلند کند. حقوق زنان افغانستان، خبرنگاران و آزادی بیان نباید در میز مذاکره با طالبان معامله شود و باید این دست‌آوردها به‌عنوان شاخص‌های جدی در توافق‌نامه احتمالی صلح با طالبان گنجانده شوند.
به نظر شما جامعه مدنی و زنان اهل رسانه ایران چه‌طور می‌توانند از خبرنگاران افغانستان حمایت کنند؟
- جامعه مدنی و کنش‌گران ایران باید دادخواهی‌های بین‌المللی را در جهت حضور زنان پای میز مذاکره و گرفتن تضمین‌های بین‌المللی در توافق‌نامه صلح و حکومت آینده و پساصلح انجام دهند. نهادهای بین‌المللی باید در مقطع کنونی از ما حمایت کنند. زنان ایران و فعالان مدنی باید برای حفظ دست‌آوردهای دو دهه اخیر زنان و رسانه‌ها تلاش کنند و باید همگی ما برای حمایت از خبرنگاران و زنان بسیج شویم.
بسیاری از روزنامه‌نگاران و کنش‌گران زن مورد تهدیدات امنیتی قرار دارند. این تهدیدات در سال‌های اخیر تشدید هم شده‌اند. آیا خود شما هم که این‌چنین فعال هستید، تا به حال تهدید شده‌اید؟
- بلی. بارها و بارها از سوی برخی از گروه‌ها تهدید شده‌ام. همین چند هفته پیش وب‌سایت «خبرگزاری زنان افغان» برای چندین هفته هک شده بود و بارها کمپیوترهای ما در دفتر هک شده اند. تماس‌های تلفنی تهدید‌آمیز برای من بارها و بارها می‌آید. من تهدیدات را با نهادهای مدافع حقوق خبرنگاران و کمیسیون حقوق‌بشر در میان گذاشتم. هنگامی که من را تهدید می‌کنند، مشخص نیست که از طرف کدام گروه هستند. تهدید به خاطر این است که ما کارهای رسانهای خود و فعالیت‌ها برای دفاع از حقوق زنان را متوقف کنیم. اگر این کار را نکنیم، ما را هدف قرار می‌دهند. برای مقابله با تهدیدات، جای خود را تغییر دادیم و شماره تلفن‌های خود را عوض کردیم. بر خلاف گذشته، به دلیل تهدیدات امنیتی، در بحث‌های تلویزیونی از طریق آنلاین شرکت می‌کنم. ما باوری به نیروهای امنیتی نداریم و آن‌ها نمی‌توانند از ما حمایت کنند.
آیا خانواده‌تان شما را حمایت می‌کنند؟
- بله. خانواده‌ام از من حمایت می‌کنند و هیچ گاه بالای من [به من] فشار وارد نمی‌کنند که دست از کار بکشم. هیچ‌گاه هم نشده است که خانواده‌ام بگویند از ترس تهدیدات، کار خود را ترک کن. خوش‌بختانه حمایت قوی از طرف خانواده خود برای تداوم کار رسانهای و فعالیت در بخش حقوق زنان دارم.
اخیرا جامعه افغانستان با موج خروج روزنامه‌نگاران و کنش‌گران به خاطر همین تهدیدات و قتل‌های هدفمند مواجه شده است. آیا با افزایش این تهدیدات امنیتی، خصوصا به خودتان، به فکر ترک افغانستان افتاده‌اید؟
- ترک افغانستان برای من به عنوان یک گزینه برای حفظ جان مطرح است و اگر شرایط بحرانی شود، به احتمال قوی از افغانستان خارج می‌شوم. اما به هیچ عنوان دادخواهی و حق‌طلبی من ختم نخواهد شد و آن‌وقت بیشتر با بهره‌گیری از قدرت شبکه‌های اجتماعی به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهم. من کار رسانهای خود را از هر گوشه دنیا ادامه داده می‌توانم.
اگر شرایط فوق‌العاده خراب شود، ما گزینه‌ای به جز ترک افغانستان نداریم. وقتی جنگ‌های داخلی شعله‌ور و ترورهای هدفمند جدی شوند، افغانستان را ترک می‌کنم.
قدرت‌گیری گروه‌های تروریستی در افغانستان از یک‌سو و مذاکرات صلح از سوی دیگر، نگرانی‌ها را در خصوص افغانستان تشدید کرده است. شما بگویید خطوط قرمز زنان در مذاکرات صلح چیست؟ چشم‌انداز شما به گفت‌وگوهای صلح با طالبان چه است؟
- خطوط سرخ، حفظ حقوق شهروندی، آزادی بیان، اشتراک زنان در سطوح سیاست، اجتماع و اقتصاد است و این ابتدایی‌ترین حقوقی است که زن افغان دارد و به هیچ عنوان نمی‌خواهد که از دست بدهد. آموزش و تحصیل زنان نیز جزو حقوق زنان است. طالبان فعلا به عنوان برندگان جنگ در مذاکرات صلح وارد می‌شوند. اگر طالبان به نگاه فاتحانه داخل قدرت شوند، جنگ دوباره شعله‌ور خواهد شد و این برای ما صلح نخواهد بود.
چه نگرانی‌ها و خواسته‌هایی در پیوند با مذاکرات صلح با طالبان دارید؟
- در گفت‌وگوهای صلح، طرف حکومت افغانستان می‌گوید به حقوق بشری، حقوق شهروندی، آزادی بیان و حقوق زنان باورمند است و طرف طالب بسیار بنیادگرا و افراط‌‌‌گرا. بزرگ‌ترین بحثی که با آن طالب معرفی شده، به رسمیت نشناختن حقوق اساسی زنان است. در دوره حاکمیت گروه طالبان، زنان حتی به تنهایی بازار هم نمی‌توانستند بروند و از جغرافیای انسانی و افغانستان کاملا محو شده بودند. نباید این تجربه تلخ دوباره تکرار شود.
به نظر شما، آیا طالبان با سهیم شدن احتمالی در قدرت، به زنان اجازه می‌دهند که از حقوق شهروندی خود برخوردار باشند؟
- طالبان قرائت تندروانه از دین دارند و مطمئنا نمی‌خواهند که زنان از حقوق‌شان برخوردار باشند. ما خیلی نگران قرائت افراطگرایانه و نپرداختن به بحث زنان از سوی طالبان در مذاکرات صلح هستیم. بازگشت به حاکمیت طالبان در نیمه دوم دهه ۹۰ میلادی برای زنان قابل قبول نیست. متاسفانه طالبان در برابر زنان، افراطگرایانه برخورد خواهند کرد و هیچ‌گونه انعطافی در دیدگاه شما به وجود نیامده است. اگر قرار است که به طالبان سهمی در حکومت داده شود، این ترس را زنان دارند که حقوق‌شان معامله خواهد شد. بحث زنان و حقوق شهروندی در مذاکرات صلح با طالبان مطرح نشود، صلح نیست و تقسیم قدرت است.
از مطالبات زنان در این مذاکرات هم برای ما بگویید. این مطالبات در برخورد با طالبان چه جایگاهی دارند؟
- من به این اکتفا نمی‌کنم که زن افغانستان را نکشید. اگر قرار باشد نتوانم به حقوق شهروندی خود دسترسی داشته باشم، نمی‌خواهم به زندگی ادامه بدهم و مرگ برای من بهتر است. تمام حقوق شهروندی افغانستانی‌ها باید در مذاکرات صلح با طالبان حفظ شوند و اگر این کار نشود، زندگی برای زن افغانستانی هیچ معنی و مفهومی ندارد. ما هیچ‌گاه اجازه نمی‌دهیم که ما را سرکوب کنند.
خانم ثاقب! در جامعه به شدت سنتی و محافظه‌کار افغانستان، با وجود دهه‌ها جنگ و زن‌ستیزی، رسیدن به جایگاهی که به عنوان زن دارید، چه موانعی دارد؟
- در جامعه سنتی و به شدت محافظه‌کار افغانستان، برای یک زن، رسیدن به موفقیت خیلی دشوار است. من در طول ۱۰ سال فعالیت رسانهای و فعالیت در راستای تحقیق حقوق زنان، به اندازه ۴۰ سال انرژی مصرف کرده‌ام. من در جامعه‌‌ای کار می‌کنم که بحث حقوق زنان جزو حساسیت‌ها است. در این جامعه، برخی از زنان به کم‌ترین حقوق دسترسی ندارند و در رژیم طالبان، زنان حتی از رفتن به مکتب محروم بوده‌اند.
من به عنوان فعال حقوق زن نهایت تلاش خود را کرده‌ام تا ذهنیت مردم را تغییر بدهم تا مانع آموزش دختران نشوند. حتی در درون حکومت افغانستان، دیدگاه‌های زن‌ستیزانه وجود دارد و این واقعا جای نگرانی دارد.
مطالب مرتبط:
خبرنگاری یا بازی با مرگ؛ ماه گذشته ۳روزنامه‌نگار در افغانستان کشته شدند
خبرنگارانی که افغانستان را ترک می‌کنند؛ موج ترورهای هدفمند
ترور زنان خبرنگار در افغانستان؛ چه کسی مسئول تامین امنیت آن‌ها است؟
تهدید طالبان؛ جان خبرنگاران و آزادی اطلاع‌رسانی در افغانستان در خطر است
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر