نگرانی از قطعی دائمی اینترنت در ایران چقدر جدی است؟

نگرانی شهروندان از تکرار قطعی سراسری اینترنت جهانی در ایران بعد از اعتراضات آبان ماه ادامه دارد. موج جدید این نگرانی‌ها بعد از قطعی دو ساعتی اینترنت کشور در روز پنجشنبه، بیست و هشتم آذرماه شکل گرفت. به نظر برخی کاربران، قطعی روز پنجشنبه اینترنت در ایران حرکت عمدی جمهوری اسلامی در جهت ایجاد آمادگی برای مسدود کردن دوباره این خدمات، به‌صورت دائمی و یا موقت بوده است. مقامات وزارت ارتباطات و فناوری ارتباطات با رد این نگرانی‌ها، بر خارجی بودن عامل قطعی روز پنجشنبه اینترنت در کشور تأکید کردند. امروز (چهارم دی‌ماه) نیز خبر‌هایی از قطع و وصل شدن اینترنت در برخی شهرهای ایران منتشر شده است.

مسوولان چه کسانی هستند؟

«سجاد بنابی»، معاون شرکت ارتباطات زیرساخت، پس از رفع مشکل قطعی روز پنجشنبه اینترنت، اعلام کرد سی درصد پهنای باند کشور به دنبال اختلال اینترنت در بخش‌هایی از کشورهای همسایه ازجمله عمان، ترکیه، جمهوری آذربایجان و شهرهای مونیخ در آلمان و ورشو در رومانی قطع یا دچار اختلال شده بود. برخی وب‌سایت‌ها و خبرگزاری‌های داخلی هم تصاویری را به‌عنوان نقشه قطع اینترنت در این مسیرها منتشر کردند.

از «امیر رشیدی»، پژوهشگر دسترسی به اینترنت در ایران، پرسیدیم آیا ادعای مسوولان وزارت ارتباطات در مورد خارجی بودن عامل قطع هفته گذشته اینترنت با واقعیت مطابقت داشته یا خیر؟: «بر اساس اطلاعاتی که ما داریم، روز سه‌شنبه هفدهم دسامبر، دو روز قبل از قطعی اینترنت در روز پنجشنبه هم اینترنت دو اپراتور «همراه اول» و «آسیاتک» برای نیم ساعت قطع شده است. در مورد قطعی اینترنت روز سه‌شنبه می‌توان با قاطعیت گفت ربطی به خارج از ایران نداشته اما نمی‌توان به‌طورقطع قضاوت کرد که مشکل فنی باعث این قطعی اینترنت این دو اپراتور شده یا دستور دولتی. در مورد قطعی دو ساعتی اینترنت در روز پنجشنبه هم ایران ادعا می‌کند مشکل از داخل نبوده است.»

امیر رشیدی با یادآوری تاریخچه قطعی کوتاه‌مدت اینترنت در سال‌ها گذشته و ربط دادن آن‌ها به عوامل خارج از ایران از سوی مسوولان تاکید می‌کند، با توجه به این سابقه اعتماد به استدلال مقامات برای قطعی اینترنت در روز پنجشنبه منطقی به نظر نمی‌رسد.

بااین‌حال این پژوهشگر دسترسی به اینترنت در ایران به شواهدی اشاره می‌کند که بر اساس آن‌ها می‌توان گفت اختلال اینترنت در کشورهای اطراف ایران در قطعی روز پنجشنبه آن در داخل کشور را تایید می‌کند: «ما شواهدی داریم که نشان می‌دهد هم‌زمان با قطعی روز پنجشنبه اینترنت در ایران، مشکلاتی در ترکیه و برخی کشورهای همسایه هم رخ داده و این مشکل هم به قطعی اینترنت در ایران ارتباط داشته است. اگر اختلال در اینترنت ترکیه و چند کشور دیگر نبود، یا اینکه اختلال خارج از ایران، از نظر فنی ارتباطی با مشکل اینترنت داخل ایران نداشته، می‌توانستیم با قطعیت بیشتری ادعا کنیم که مشکل از داخل ایران بوده است؛ بنابراین در نبود شواهد مخالف ادعای مسوولان وزارت ارتباطات، می‌توان توجیه این مقامات را پذیرفت.»

پرسش اصلی اما احتمال قطعی کامل شبکه جهانی اینترنت در ایران و برقراری «اینترنت ملی» است. امیر رشیدی می‌گوید: «نگرانی‌ها در مورد قطع دوباره اینترنت کاملا به‌جا است. این نگرانی‌ها تنها به قطعی سراسری اینترنت در ماه گذشته هم برنمی‌گردد. این تجربه همان‌طور که قبلا هم گفتم در طول این سال‌ها بارها تکرار شده است. قطعی سراسری اینترنت در آبان ماه باعث شد این نگرانی به یک حس عمومی در میان همه مردم تبدیل شود. اما من فکر نمی‌کنم که دستکم در آینده نزدیک ما شاهد قطع کامل اینترنت برای زمان طولانی باشیم.»

زیان‌های ناشی از قطع کامل اینترنت در بلندمدت به نظر امیر رشیدی، پژوهشگر اینترنت دلیل اصلی عملی نشدن این پروژه از سوی جمهوری اسلامی است. بااین‌حال او معتقد است ایجاد اختلال در اینترنت برای کوتاه‌مدت، مثل روزهای اعتراضات آبان ماه، اصلا بعید نیست. به گفته آقای رشیدی جمهوری اسلامی تمام امکانات این کار را هم در دسترس دارد.

چطور پیگیری کنیم؟

پرسش دیگری که این روزها کاربران اینترنت به دنبال پاسخ آن هستند، این است که چه کسانی و یا نهادهایی به‌طور مستقیم مسوولان اصلی برقراری و قطع اینترنت در جمهوری اسلامی هستند؟ مردم باید پرسش خود را در این مورد با چه کسانی در میان بگذارند؟

بر اساس اخبار منتشرشده، در اعتراضات آبان ماه، شورای امنیت کشور به ریاست «عبدالرضا رحمانی فضلی»، وزیر کشور دستور قطع اینترنت در سراسر کشور را صادر کرد.

اجرای دستور شورای امنیت کشور هم برعهده «شرکت ارتباطات زیرساخت» است که مدیرعامل آن معاون وزیر ارتباطات هم هست. شرکت ارتباطات زیرساخت به‌طور انحصاری، توزیع اینترنت در کشور را در دست دارد.

 به گفته امیر رشیدی: «در میان نهادهای خارج از دولت هم شرکت‌های زیرساخت و توزیع خدمات اینترنتی ازجمله شرکت مخابرات به‌عنوان بازوی اجرایی سیاست قطع اینترنت عمل می‌کنند. همه این شرکت‌ها مجوز فعالیت خود را از شرکت ارتباطات زیرساخت دریافت کرده و با استفاده از لینک دریافتی از این شرکت به اینترنت جهانی وصل می‌شوند.»

این سلسله‌مراتب اتصال شرکت‌های خدمات اینترنتی ایرانی به شبکه جهانی، به گفته امیر رشیدی، در هیچ کشور دیگری سابقه ندارد. در کشورهای دیگر، این شرکت‌ها به‌طور مستقیم و بدون نیاز به هرگونه مجوز می‌توانند به شبکه جهانی اینترنت متصل شوند.

با این وضع، درصورتی‌که دستور قطع اینترنت از سوی نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی صادر شود، شکایت از آن‌ها در قوه قضائیه شانس چندانی برای رسیدن به نتیجه ندارد. آیا در میان نهادهای بین‌المللی جایی هست که شهروندان بتوانند شکایت خود را از این روند به آنجا ببرند؟: «آی تی یو، سازمان جهانی است که بر فعالیت اینترنت در کشورهای مختلف نظارت می‌کند. اما واقعیت این است که نه این نهاد و نه هیچ نهاد بین‌المللی از نظر قانونی اجازه این را ندارد که به حکومت جمهوری اسلامی به خاطر قطع اینترنت فشار وارد کند. درواقع متاسفانه قطع اینترنت از سوی دولت‌ها از نظر قوانین بین‌المللی تخلف نیست و این ادعای آذری جهرمی که چند روز پیش در مورد حق قطع اینترنت در کشور مطرح کرد، از نظر حقوقی درست است.»

مشاهدات خود در مورد قطع اینترنت در محل زندگی خود را برای ما به نشانی [email protected] بفرستید تا بازهم آن را در گفتگو با کارشناسان پیگیری کنیم.

مطالب مرتبط:

ترس جهنمی در برزخ خاموشی اینترنت

نقض گسترده حقوق بشر با قطع اینترنت و انسداد کامل خبری طی سه روز در ایران

روزهای سیاه خاموشی اینترنت در ایران

مقدمات تبدیل شدن اینترنت ایران به وضعیت اینترنت در کره شمالی

بازگشت اینترنت به برخی از مناطق کشور پس از ۱۱۳ ساعت قطعی ارتباط