"تبعیض در ورزش قابل قبول نیست"

پس از این که رییس فدراسیون والیبال ایران، «محمدرضا داورزنی» هفته گذشته اعلام کرد که ایران میزبان قطعی مسابقه های قهرمانی والیبال آسیا در سال ۲۰۱۵ خواهد بود، اسباب شادی و خرسندی بسیاری از هواداران والیبال را در ایران فراهم کرد. ولی‌ این خبر برای فعالان حقوق بشر و نیز زنان هوادار والیبال در ایران آن قدرها هم خشنود کننده نبود؛ از سال ۲۰۱۲ زنان اجازه ورود و تماشای از نزدیک مسابقات والیبال مردان را از دست داده اند.
با این که فدراسیون جهانی‌ والیبال اعلام کرده بود که تا ایران به زنان اجازه حضور در ورزشگاه ها را ندهد، از حق میزبانی مسابقه های بین المللی محروم خواهد ماند ولی‌ فدراسیون والیبال آسیا به ایران مجوز میزبانی مسابقه های قهرمانی بین المللی، از جمله مسابقه های قهرمانی مردان آسیا را داده است.

آیا فدراسیون جهانی‌ والیبال می‌‌تواند مقابل فدراسیون والیبال آسیا بایستد و ایران را از میزبانی تورنمنت‌های بین المللی محروم کند؟ یا این که فدراسیون والیبال آسیا سازمانی جدا و مستقل است که تصمیم هایش را خود می‌‌گیرد؟

بازداشت و محکومیت فعالینی مانند «غنچه قوامی» که خواستار ورود به ورزشگاه ها هستند نشان می هد که تصمیم های فدراسیون جهانی‌ والیبال و فدراسیون والیبال آسیا می تواند نتایج و پیامدهای گسترده‌ای به دنبال داشته باشد.  «ایران‌وایر» از «مینکی وردن» (Minky Worden)، مدیر مرکز «برنامه‌های جهانی»(Global Initiatives) در «دیدبان حقوق بشر» در مورد اهمیت حقوق مردم در رویداد‌های ورزشی و نقش کمپین‌ها در ایجاد تغییر در وضع موجود پرسیده است:

نقش و وظیفه شما در دیدبان حقوق بشر چیست و از چه طریق کارتان به ورزش مربوط می‌‌شود؟

• من مدیر مرکز «برنامه‌های جهانی»(Global Initiatives) هستم ولی در کنار مسایل دیگر، تمرکز من بر کمپین‌های جهانی‌ است. من ناظر و مدیر برگزاری کمپین‌های دیدبان حقوق بشر در المپیک ۲۰۰۸ پکن و کمپین «نبود تبعیض علیه زنان و دختران در ورزش» در المپیک ۲۰۱۲ لندن بودم. برای کمپین «سوچی» (Sochi) وقتی میزبان بازی‌های المپیک زمستانی ۲۰۱۴ بود هم کار کرده ام. تمام این کمپین‌ها بر نقش و اهمیت کانونی حقوق بشر در رویداد‌های بزرگ ورزشی، به ویژه در کشور‌هایی‌ که وضعیت حقوق بشر در آن‌ها مناسب نیست، تأکید و تمرکز داشتند.
  در دیدبان حقوق بشر، ما کار‌های زیادی در مورد تبعیض علیه زنان و دختران در ورزش کرده ایم. دهه‌ها است که از جمله بر عربستان سعودی و ایران تمرکز داشته ایم؛ با دقت بازداشت غنچه قوامی را مورد بررسی‌ قرار داده و فدراسیون جهانی‌ والیبال را در جریان آن گذاشته ایم. به هر حال، به جا است اگر این سازمان را «کشیش عظمای کلیسای والیبال» بنامیم.
  در ایران مساله اصلی‌ این است که آیا زنان و دختران اجازه دارند برای تماشای مسابقه های مردان به استادیوم‌ بروند؟ در واقع، معنی‌ دیگر این سؤال این است که آیا زنان و دختران اجازه دارند در ورزش و جامعه به طور کلی‌ شرکت کنند یا خیر.

موضع فدراسیون جهانی‌ والیبال در مورد انتخاب ایران به میزبانی مسابقه های آسیایی والیبال مردان در سال ۲۰۱۵ چیست؟

• ما مشخصاً این سؤال را از فدراسیون جهانی‌ والیبال پرسیده ایم. ایران والیبالیست‌های با استعدادی دارد و حکومت، و نیز تندروهای درون حکومت به تشویق آن‌ها روی خوش نشان می‌‌دهند ولی‌ آیا این در مورد زنان ایران هم صادق است. بنابراین، سیاست حکومت ایران خلاف هنجار‌های حقوق بشر و هنجار‌های بین المللی ورزش است. ایران باید به سرعت به این مسایل پاسخ دهد. شکی نیست که تا وقتی‌ ایران زنان را از تماشای مسابقه ها محروم کند، از میزبانی این کشور برای رویداد‌های بین المللی ورزشی استقبال نخواهد شد.
  در ایران از سال ۲۰۱۲ وضع زنان همین طور بوده و البته در مورد فوتبال، موضوع خیلی قدیمی‌ تر است؛ زنان سال ها است که از تماشای مسابقه های فوتبال محروم مانده اند. دیدبان حقوق بشراز فدراسیون جهانی‌ والیبال، کمیته بین المللی المپیک و دیگر سازمان‌ها خواسته که به ایران بگویند سیاستش در مورد زنان با قوانین مسابقه های بین المللی ناسازگار است و اگر این سیاست سر جای خود باقی‌ بماند، هزینه‌هایی‌ به دنبال خواهد داشت. یکی‌ از این هزینه‌ها می‌‌تواند محروم شدن ایران از میزبانی تورنمنت‌های بین المللی باشد. به همین دلیل، دیدبان حقوق بشر از فدراسیون جهانی‌ والیبال خواسته است اعلام کند که زنان باید بتوانند این مسابقه ها را در استادیوم تماشا کنند و این که اگر این خواسته برآورده نشود، فدراسیون والیبال آسیا باید برگزاری مسابقه ها را در ایران لغو کند.
  در پاییز امسال نامه‌ای محرمانه به فدراسیون جهانی‌ والیبال نوشتیم و از آن ها خواستیم تا در مورد نبود تبعیض در این مورد موضع بگیرند چون والیبال بخشی از خانواده المپیک است. این حرف به این معنا است که فدراسیون جهانی‌ والیبال و فدراسیون والیبال آسیا موظف هستند به اساس‌نامه بین المللی المپیک پایبند باشند.
  مطابق این سند، «تبعیض مخالف المپیک است». با توجه به این که  فدراسیون جهانی‌ والیبال و فدراسیون والیبال آسیا به خانواده المپیک تعلق دارند و می‌‌خواهند در این خانواده بمانند، بسیار مهم است که به این اصل اساسی‌ احترام بگذارند. در هفتم و هشتم ماه دسامبر کمیته بین المللی المپیک نشستی به نام «برنامه ۲۰۲۰» (Agenda 2020) در «موناکو» برگزار می‌‌کند و رییس جدید آن از پیش به صراحت اعلام کرده که کمیته به هیچ وجه تبعیض را تحمل نخواهد کرد.
  گفتنی است که برای اولین بار بند‌هایی‌ در مورد نبود تبعیض به قرارداد‌هایی‌ که با کشور‌های میزبان امضا می‌‌شود، افزوده شده و این از طریق رایزنی‌های دیدبان حقوق بشر بوده است.
  این نکته برای ایران و عربستان سعودی نتایج مهمی خواهد داشت. البته در کل برای ورزش نیز اهمیت دارد که نه فقط تبعیض را به طور کلی،‌ بلکه مشخصاً تبعیض علیه زنانی را که می‌‌خواهند مسابقه ها را از نزدیک ببینند، محکوم کند.

آیا فدراسیون جهانی‌ والیبال به نامه شما پاسخ داده است؟

• پاسخ داده که فدراسیون والیبال آسیا تحت نظارت این سازمان نیست. در نامه آمده بود: «بعضی‌ از مسابقه های لیگ جهانی‌ که از پیش تصویب شده بودند، در تهران برگزار خواهند شد ولی‌ هیچ رویدادی که به طور مستقیم زیر نظارت فدراسیون جهانی‌ والیبال باشد، در ایران برگزار نخواهد شد. مسابقه های قهرمانی والیبال آسیا نیز در سال ۲۰۱۵ در تهران برگزار می‌‌شود. فدراسیون والیبال آسیا، ایران را برنده رقابت برای میزبانی این مسابقه ها اعلام کرده است.»
  ولی‌ حتی اگر از نظر فنی‌، فدراسیون والیبال آسیا زیر نظارت فدراسیون جهانی‌ والیبال نباشد، فدراسیون جهانی‌ والیبال مادر تمام فدراسیون‌های والیبال است و در موقعیت بسیار ممتازی قرار دارد تا از طریق مکاتبه با فدراسیون والیبال آسیا و حکومت ایران، اعلام کند که زنان باید اجازه حضور در ورزشگاه را داشته باشند.
  در ماه نوامبر گذشته، رییس فدراسیون جهانی‌ والیبال در کنگره جهانی‌ والیبال سخنرانی بسیار صریحی در دفاع از نبود تبعیض ایراد کرد و این خود گام مهمی‌ بود.
  فدراسیون جهانی‌ والیبال به دیدبان حقوق بشر نیز گفته که مشغول بررسی‌ موقعیت کنونی‌ است و قصد دارد موضع خود را در مورد قابل قبول نبودنِ سیاست‌های حکومت ایران با این کشور در میان بگذارد.
  از سوی دیگر، دیدبان حقوق بشر با فدراسیون والیبال آسیا مشغول مکاتبه و با فدراسیون جهانی‌ والیبال در مورد غنچه قوامی در تماس است چرا که از نظر ما، وثیقه قابل قبول نیست. ما خواستار آزادی غنچه قوامی هستیم. او باید از تمام اتهاماتش مبرا شود. موضع ما این است که باید در سیاست ایران مبنی بر حضور نداشتن زنان در ورزشگاه بازنگری شود تا آن ها نیز بتوانند در والیبال ایران نقش و سهم خود را ایفا کنند. تا این اتفاق نیفتد، ایران مشکل بتواند میزبان مسابقه های بین المللی باشد.
  دیدبان حقوق بشر به روشنی اعلام کرده است تا زمانی‌ که زنان اجازه حضور در ورزشگاه را نداشته باشند، نباید هیچ مسابقه بین المللی‌ در ایران برگزار شود. کمیته المپیک هم در این مورد با حکومت ایران در تماس بوده است. من نمی‌‌دانم پشت پرده چه می‌‌گذرد ولی‌ حکومت ایران تصمیم گرفت که قوامی را بازداشت کند و به این ترتیب، این پیام را فرستاد که زنان اجازه ندارند در ورزشگاه والیبال حاضر شوند. این تصمیمی بود که به موقعیتی بحرانی‌ برای زنان منجر شد. این لحظه بسیار مهمی‌ برای شفاف کردنِ موضوع است.
  به همین دلیل است که دیدبان حقوق بشر مسأله حضور زنان را از طریق فدراسیون والیبال آسیا، فدراسیون جهانی‌ والیبال، کمیته بین المللی المپیک، و فیفا پی‌گیری می‌‌ کند. فیفا هم به نوبه خود باید جواب پس دهد چون سال ها است که به ممنوعیت حضور زنان در استادیوم‌های فوتبال اعتراضی نکرده و آن را روا داشته است. این هم با قوانین بین المللی ناسازگار است.

چه قدر برای سازمان‌های بین المللی مانند فدراسیون والیبال آسیا مهم است که در کمپین‌های حقوق بشری نقش داشته باشند؟ آیا این به ایجاد تغییر‌هایی‌ تعیین کننده منجر خواهد شد؟

• اهمیت فوق العاده بالایی‌ دارد. همین امروز ائتلافی بین المللی از سازمان‌های حقوق بشری شامل دیدبان حقوق بشر، «عفو بین الملل»، «فدراسیون بین المللی فوتبالیست‌های حرفه ای» (FIFPro)، «شفافیت بین الملل» و غیره اعلام کرد که این موضوع‌ را دنبال خواهد کرد. این واقعیت که یک ائتلاف جدید جهانی‌ برای دفاع از حقوق بشر در رویدادهای بزرگ ورزشی شکل گرفته، نشان می‌‌دهد که ما به نقطه‌ای رسیده ایم که این گونه تبعیض‌ها دیگر پذیرفتنی نیستند.
  حکومت ایران باید تصمیم بگیرد که آیا می‌‌خواهد میزبان مسابقه های بین المللی باشد یا خیر. فدراسیون جهانی‌ والیبال متوجه سیاست‌ها و رفتار‌های تبعیض آمیز حکومت ایران و نیز بازداشت و محکومیت قوامی نبود ولی‌ به تازگی گام‌های مسوولانه‌ای برای رسیدگی به این مساله و شفافیت موضع خود در مورد نبود تبعیض برداشته است. توپ حالا در زمین ایران است.