میانکاله منطقه‌ای که بر اساس قانون باید از سوی سازمان حفاظت محیط زیست مدیریت و حفاظت شود. به تازگی معصومه ابتکار، رییس این سازمان با امضای تفاهم‌نامه‌ای موافقت کرده است که گردشگری در منتهی الیه شرقی آن یعنی آشوراده توسعه پیدا کند. نظرات کارشناسان، صاحب‌نظران و فعالان محیط زیست در ارتباط با توسعه گردشگری در میانکاله چیست؟ و مهمتر این که آیا طبیعت آشوراده و میانکاله توان توسعه گردشگری را دارد؟ مطالعاتی که در این زمینه انجام شده چه پیشنهاد و راهکاری ارائه داده است؟
موافقان و مخالفان یک طرح
موافقان توسعه گردشگری در میانکاله، بر طبل حفاظت با همکاری و همراهی مردم می‌کوبند و تاکید می‌کنند اگر «ضوابط زیست‌محیطی» رعایت شود در نهایت به حفظ منطقه خواهند انجامید. در مقابل مخالفان معتقدند نه تنها برخی مناطق نظیر آشوراده توان بهره‌کشی ندارند که سابقه نشان داده وقتی یک تکه کوچک زمین حتی برای طبیعتگردی اختصاص می‌یابد، به دنبال آن هکتارها از اراضی پیرامونی نابود می‌شود.
|
ناصر کرمی، روزنامه ;نگار و اقلیم شناسِ دانشگاه برگن (نروژ)
شرط و شروط فنی و زیست‌محیطی را برای توسعه گردشگری لازم می‌داند. او در فیس‌بوکش نوشته که با اجرای یک طرح جامع گردشگری در آشوراده موافق است و می‌افزاید: «این که در یک زیستگاه طبیعی بهره برداری اکوتوریستی انجام شود نه غیرمجاز است و نه غیرمعمول و نه اختراعی که اولین بار بر سر جزیره آشوراده نازل شده باشد. بسیاری زیستگاه‌های حساس‌تر در کشورهایی با استاندارد زیست‌محیطی بالاتر، هم اکنون تحت این گونه بهره‌برداری‌ها قرار دارند. این بهره‌برداری‌ها هم هرگز لطمه‌ای به غالب این زیستگاه‌ها نزده و بر عکس با ایجاد منابع مالی برای سیستم مدیریت زیستگاه، امکان حفاظت و مراقبت آن را افزایش داده است. پس اگر مجوز صادر شده برای بهره‌برداری اکوتوریستی در آشوراده مطابق با استانداردهای زیست‌محیطی لازم و منطبق با توان اکولوژیک این منطقه باشد نه تنها زیانمند نیست بلکه می‌تواند زمینه ساز حفاظت مناسب‌تر آن هم باشد.»
|
|
اصغر محمدی‌فاضل، رییس دانشگاه محیط‌زیست
از امضای تفاهم‌نامه بین محیط‌زیست و گردشگری گله‌مند است. به گزارش زیست‌بوم، معاون پیشین سازمان محیط‌زیست در فیس‌بوکش نوشته است: «تعارف را کنار بگذاریم، تجربه نشان داده است که هرگاه در طبیعت ایران فقط اندازه یک میخ ناقابل روی دیوار که کُتی به آن آویزان شود مجوز دهید، کم‌کم ادعای مالکیت می‌کنند! کم نداریم رستوران‌ها و تعمیرگاه‌ها و فروشگاه‌های بین جاده‌ای و حاشیه مناطق حفاظت شده که از یک پیت حلبی خالی روغن و خیارشور شروع کردند و الان سرقفلی میلیاردی دارند.»
او نوشته است: «با این سازوکار توسعه و این سازمان نحیف محیط‌زیست، شک ندارم که این اتفاق برای آشوراده و مناطق مشابه هم رخ می‌دهد. اول روی کاغذ یک طرح جزئی است که تاییدیه ارزیابی اثرات توسعه را هم می‌گیرد، با برج پرنده‌نگری و مسیر دوچرخه‌سواری و یک رستوران نُقلی شروع می‌شود و کم کم تله‌کابین و قایق موتوری و محل اقامت کارکنان و خانه سازمانی پرسنل و متل و هتل و مونوریل و شهربازی و دیوار مرگ و رالی خودروهای دو دیفرانسیل هیبریدی دوستدار محیط زیست! بعد این محیط‌زیست است که برای وارد شدن به آشوراده باید اجازه بگیرد.» |
اسماعیل کهرم، مشاور رییس سازمان محیط‌زیست توسعه صنعت گردشگری را مخالف اهداف حفاظتی یک منطقه می‌داند. در گفت‌وگویی با خبرگزاری مهر افزوده است: «میانکاله اولین سایتی است که با حضور دانشمندان تراز اول جهان حدود ۵۰ سال پیش عضو کنوانسیون رامسر شد. در حال حاضر تنها تعداد محدودی تاسیسات شیلاتی و خانه‌های روستایی در این دهکده خواب‌آلود وجود دارد که می‌توان با استفاده از همین امکانات گردشگری روستایی و محدودی در آنجا داشت.» او گفته است: «این مساله که واگذاری جزیره آشوراده به گردشگری به معنای نابودی محیط‌زیست این منطقه است کاملا شفاف و روشن است و به هیچ وجه نمی‌توان آن را توجیه کرد.» |
|
حر منصوری، فعال محیط‌زیست و گردشگری در پاسخ به این پرسش که آیا آشوراده توان بارگذاری گردشگری دارد می‌گوید: «این جزیره که فقط در قسمت‌های شرقی آن روستایی کوچک دارد سالهاست خالی از سکنه بوده و تنها فعالیت‌های انسانی در آن مربوط به تاسیسات نیمه فعال شیلات، یک رستوران دریایی، و چند سرباز حراست دریا و محیط‌بان محیط‌زیست است. اواخر دهه ۶۰ به دلیل بالا آمدن سطح آب دریا موجب شد که روستا به مدت چهار سال زیر آب بماند. این دوره پیش‌روی و پس‌روی دریا باعث ناپایداری به خصوص در قسمت‌های شرقی جزیره می‌شود.» او معتقد است: «انتخاب آشوراده برای سرمایه‌گذاری گسترده و فراگیر که اغلب از آن با عناوینی چون قطب گردشگری شمال ایران یا کیش شمال نام برده می‌شود مناسب نیست و قطعا بدون دخل و تصرف در منطقه حفاظت‌شده و از بین بردن پوشش گیاهی و زیستگاه حیات‌وحش غیر ممکن است.» او می‌گوید: «به دلیل محدودیت‌هایی در زیرساخت‌ها (نظیر جاده و خدمات شهری) و نیز محدودیت‌های فضایی و زمانی برای فعالیت‌های گردشگری، سود اقتصادی که مد نظر سرمایه‌گذار است به دست نخواهد آمد. در عین حال با استقرار و توسعه گردشگری محیط‌زیست این عرصه صدمات جبران‌ناپذیری را متحمل خواهد شد.» |
|
معتقد است در تمام نوار ساحلی شمال ایران به طول ۵۵۰ کیلومتر تنها چند کیلومتر ساحل میانکاله و آشوراده از گزند آلودگی و نابودی به دور مانده است. او در یادداشتی که در روزنامه اعتماد منتشر شده ضمن اشاره به کوچک شدن وسعت میانکاله در گذر سالیان می‌افزاید: «منطقه باقیمانده هم به خوبی حفاظت نمی‌شود و سازمان محیط‌زیست نمی‌تواند جلوی دام‌ها، رفت‌و‌آمد شدید موتوسیكلت‌ها و تراكتورها و شكارچی‌ها را بگیرد. دولت طبق قانون و تعهدات بین‌المللی وظیفه دارد منطقه‌ای را كه ٤٤ سال از حفاظت آن می‌گذرد حفظ كند.»
آخانی درباره منحصر به فرد بودن میانکاله می‌نویسد: «تنها جایی در ایران است كه ما دارای جنگل‌های انار وحشی هستیم، اینجا تنها جایی در مناطق معتدله جهان است كه در آن علفزارهای چهار كربنه (مشابه علفزارهای گرمسیری در آفریقا و استرالیا) رویش دارد.» او نوشته است: «مگر در آنجا گردشگری نیست؟ در آنجا رستوران وجود دارد. در بندر تركمن هم رستوران و فعالیت‌های گردشگری وجود دارد. قایق‌های محلی مردم را به جزیره می‌برند و در آنجا تفریح سالم می‌كنند. این جزیره خیلی كوچك است و حدود شش كیلومتر مربع وسعت دارد. مگر این وسعت چقدر ظرفیت دارد كه برایش نقشه هتل، موتورسواری، دوچرخه سواری و طرح شنا و بازار و تیراندازی و تنیس و... صد مورد دیگر می‌كشند كه وقتی پای‌شان به جزیره باز شد اجرا كنند؟... اگر هم منظور گردشگری مشابه آنی است كه در حال حاضر در شمال رواج دارد كه همه نتیجه آن را می‌دانیم. سواحل زشت و پر از زباله خود سندی است كه باید جلوی چنین عملیاتی را در ذخیره‌گاه زیستكره زیر نظر یونسكو گرفت. |
محمد علی اینانلو، مستندساز به نقش کانال خوزینی در تقسیم کردن آشوراده و میانکاله می‌پردازد: «وسعت پناهگاه حیات‌وحش میانکاله حدود هفتاد هزار هکتار است و طول شبه جزیره میانکاله حدود سی کیلومتر که پنج کیلومتر مانده به انتها، کانال خوزینی آن را بریده و نوعی مرز درست کرده است، سمت شرق آن آشوراده و سمت غرب میانکاله است.» به اعتقاد او بخش خصوصی اصلا با میانکاله کاری ندارد، آشوراده را می‌خواهد یعنی از کانال خوزینی به سمت شرق چیزی با وسعت پنج کیلومتر در شش هفت کیلومتر. اینانلو در یادداشتی که در خبرآنلاین منتشر شده نوشته است: «وضعیت آشوراده حتی از خود میانکاله هم بدتر است، پوشش گیاهی آن بسیار فقیر شده، پرنده و پستانداران هم طبق معمول به جز شغال و کلاغ زاغی در آن به چشم نمی خورد.» او یکی از طرفداران همکاری مشترک بین میراث فرهنگی و گردشگری است با این حال می‌نویسد: «سازمان محیط‌زیست کارنامه درخشانی نداشته؛ آشوراده اینک زمینی است رها شده و فقیر. از سوی دیگر سازمان میراث فرهنگی نیز در حفظ و حراست حتی داشته های خود عاجز است، روز به روز شاهد تخریب بیشتر آثار تاریخی هستیم.» این مستندساز در ادامه نوشته خود به بخش خصوصی می‌پردازد: «کدام بخش خصوصی؟ با کدام توانایی؟ با کدام نظارت؟ واقعیت این است که سازمان حفاظت محیط‌زیست با دفاعی بی‌دلیل و غیرمنطقی تا به حال مانع ورود بخش خصوصی به عرصه‌های طبیعی و اجرای اصل چهل و چهار قانون اساسی شده و از این راه یاران بالقوه خود را در راه حفاظت طبیعت از دست داده و در نگهداری عرصه‌های طبیعی دست تنهاست...اجازه بدهید منطقی بیاندیشیم و به دور از احساسات و جیغ و داد سخن بگوییم؛ چه چیزی می‌دهیم، به چه کسی می‌دهیم، و چه چیزی با چه شرایط و مشخصاتی به دست می‌آوریم؟ تا جایی که خوانده و شنیده‌ام، بخش خصوصی مورد نظر کاری به میانکاله ندارد، آشوراده را می‌خواهد؛ زمینی رها شده با آینده ای نامعلوم.» او در ادامه اضافه می‌کند: «آن گونه که نوشته شده هتل پنج ستاره و ساخت و ساز ناهمگون و پیست اتومبیلرانی و جت اسکی و تاب و سرسره به درد آشوراده نمی‌خورد. اگر در منطقه طبیعی قرار است کار گردشگری انجام پذیرد کاملا می‌باید همگون و همساز با محیط، بدون استرس، سر و صدا، آلودگی صوتی و بصری و کاملا مطابق با موازین حفظ طبیعت باشد.» |
... و دستاورد طرح مدیریت میانکاله
پس از امضای تفاهم‌نامه بین سازمان‌های محیط‌زیست و گردشگری، نگاه‌ها به سوی سابقه این ماجرا دوخته شد. معصومه ابتکار چندی پیش از آن که در تابستان ۱۳۸۴ ساختمان پردیسان را ترک کند با حسین مرعشی رییس وقت سازمان گردشگری تفاهم‌نامه‌ای امضا کرد مبنی بر توسعه گردشگری در آشوراده. واگذاری اراضی آشوراده با پیگیری‌های فاطمه واعظ جوادی، رییس سازمان محیط‌زیست در دولت نهم ملغی شد. پس از حدود ده سال و با حضور مجدد ابتکار در راس دستگاه محیط‌زیست بار دیگر سناریوی تفاهم‌نامه به اجرا در آمد (شرح این ماجرا پیشتر در ایران‌وایر منتشر شده است).
در حالی که رییس سازمان محیط‌زیست از ایجاد ساخت‌وساز در ۳۸ هکتار اراضی آشوارده خبر داده است، استاندار گلستان در مصاحبه با ایرنا درباره طرح گردشگری در آشوراده گفته است: «این مجموعه در ۳۸۰ هکتار پیش بینی شده که ۲۸۰ هکتار آن در مرحله نخست و یکصد هکتار در مرحله دوم به اجرا درخواهد آمد.»
معصومه ابتکار برای توجیه امضای تفاهم‌نامه در مصاحبه‌هایش به طرح مطالعاتی مدیریت منطقه میانکاله اشاره می‌کند. بر اساس این مطالعات که توسط شرکت مهندسین مشاور رویان انجام شده ساخت برج دیده‌بانی، مسیر چوبی، نصب نیمكت چوبی و فعالیت‌های پیاده‌روی، اسب‌سواری و تماشای پرندگان از برج دیده‌بانی در ناحیه طبیعتگردی در نظر گرفته شده و احداث آلاچیق، کمپ، رستوران سنتی و مرکز بازدید‌کنندگان در ناحیه طبیعتگردی تیپ دو. همچنین در طرح مدیریت انجام شده دیوار خرابه منتهی‌الیه غربی روستای آشوراده به عنوان مرز تیپ دو طبیعتگردی انتخاب شده است. به عبارتی پس از بافت روستا هیچ‌گونه ساخت و سازی پیش‌بینی نشده و طرح اقامت طبیعتگردان در شهر بندر ترکمن پیشنهاد شده است.
مرحوم کامبیز بهرام‌سلطانی از کارشناسان معتبر محیط‌زیست نقشی کلیدی در تدوین طرح مدیریت میانکاله داشت. او در یادداشتی که روزنامه شرق آن را منتشر کرد نوشته است: «از آنجا كه طی سال‌های اخیر در ایران بحث درباره گردشگری یا توریسم گرم شده است، بسیاری از نهادهای با و بدون صلاحیت چشم به ذخیره‌گاه زیستكره میانكاله دوخته و برای توجیه اقدامات خود، به مشاوران خارجی روی آورده‌اند. در این شرایط نه نهادهای شناخته شده و ناشناخته و نه مشاورین خارجی، هیچ یك به ارزش‌های طبیعی و ذاتی ذخیره‌گاه نمی‌اندیشند؛ اندیشه غالب عبارت است از شنیده‌های بسیار گُنگی در این باره كه، از قِبل گردشگری می‌توان میلیون‌ها دلار درآمد كسب كرد. در اینجا بدون ورود به جزییات مقوله گردشگری، فقط و فقط به ذكر این نكته اكتفا می‌شود كه در فضاهای طبیعی حفاظت شده، تنها گردشگری ملایم مجاز است؛ یعنی طبیعتگردی با تراكم بسیار محدود بازدیدكنندگان. این نوع گردشگری –در صورت رعایت اصول اولیه- می‌تواند به جامعه محلی كمك فراوانی كند، ولی آن گردشگریی نیست كه، بتواند برای صاحبان سرمایه‌های كلان و گردانندگان خدمات گردشگری، درآمدهای میلیونی به همراه آورد.»
برای دیدن اندازه اصلی رو نقشه کلیک کنید
بر اساس مطالعات منهدسین مشاور رویان (که به تایید سازمان محیط‌زیست و شورای هماهنگی استان هم رسیده است) بخش شرقی میانکاله قابلیت محدودی برای طبیعتگردی دارد و در کل منطقه اولویت با اجرای برنامه‌های آموزشی و حفاظتی است که کارشناسان در «کتابچه طرح» روی آن صحه گذاشته‌اند. در عین حال عنوان «ذخیره‌گاه زیست‌کره» که از سوی یونسکو به مناطق با ویژگی‌های یگانه داده می‌شود نصیب منطقه میانکاله و روستای تاریخی آشوراده نیز شده است. از این‌رو مخالفان توسعه گردشگری در آشوارده، پیوسته به نقش و وظیفه ایران در حفاظت منطقه‌ای با هویتی بین‌المللی اشاره کرده و استفاده از نیروهای بومی را در این رابطه و نیز در ارتباط با ارائه خدمات گردشگری مورد تاکید قرار داده‌اند. با این حال آنچه از توسعه گردشگری در آشوراده به گوش می‌رسد، ساخت‌و سازی است گسترده و پرزرق و برق برای رونق گردشگری ساحلی و آبی و البته با رعایت شئونات اسلامی که شبیه هیچ‌یک از طرح‌های توریستی دنیا نخواهد بود.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر