رپ‌ اسلامی و کشتار شارلی ابدو

امروز، هشتم ژانویه، روزنامه فرانسوی «فیگارو» دوباره ویدیو‌یی را از «شریف کواشیِ» ۳۲ ساله منتشر کرده است؛ یکی‌ از دو برادری که مظنونان اصلی‌ حمله دیروز به دفتر هفته نامه طنز «شارلی ابدو» هستند.

شریف و برادر ۳۴ ساله اش «سعید»، چهارشنبه صبح به دفتر مجله وارد شدند و ۱۲ نفر را به قتل رساندند.

این ویدیو که برگرفته از اپیزودی از یک برنامه خبرنگاری تحقیقی‌ در فرانسه بوده، شریف را در سال ۲۰۰۴، در اولین سال‌های ۲۰ سالگی نشان می‌‌دهد. در این ویدیو، او این گونه وصف می‌‌شود: «کسی‌ که بیش‌تر اهل رپ و دختران خوشگل است تا مسجد.»

بعد تصویر می رود روی شریف که دارد رپ اجرا می‌‌کند.

شریف درست چند ماه پیش از ضبط این ویدیو، توسط واعظ و خطیبی به نام «فرید بنیتو» (Farid Benyettou) به دامن افراط گرایی کشانده می شود.
در سال ۲۰۰۸، شریف به دلیل نقشی‌ که در گروهی به نام «Buttes-Chaumont Network» داشت، به زندان افتاد. این گروه در زمان حمله های امریکا به عراق، جهادگرایان و پیکارجویان بالقوه را برای پیوستن به القاعده می‌‌فرستاد.

این اولین باری نیست که خروجی‌های پایگاه های خبری، پیوندی میان یک پیکارجوی خشونت گرا و رپ اسلامی برقرار می‌‌کنند؛ از لحظه ای که رپر بریتانیایی-مصری، «عبدالماجد عبدالباری» یا همان «ال. جینی» (L. Jinny) در ردیف یکی از مظنون‌های اصلی‌ِ قتل «جیمز فولی» (James Foley)، خبرنگار امریکایی به دست گروه «حکومت اسلامی»(داعش) قرار گرفت، توجه جهان به پدیده‌ای جلب شد که می‌‌توان از آن با عنوان «رپِ اسلامی» یاد کرد؛ ژانری که همان قدر جهانی‌ و فراگیر است که افراط گرایی اسلامی.

عبدالباریِ ۲۳ ساله که بعضی‌ از آهنگ‌هایش در سال ۲۰۱۲ از شبکه ۱ رادیو بی‌بی‌سی پخش شده بود، ایده‌های افراطیِ خود را در مورد اسلام از طریق ارتباطش با «انجم چودهری» (Anjem Choudary)، مبلغ افراط گرای مقیم لندن به دست آورد و آن‌ها را بال و پر داد. عبدالباری در سال ۲۰۱۳ بریتانیا را ترک کرد تا در سوریه به «داعش» بپیوندد. اوایل سال ۲۰۱۴، وقتی‌ عکسی‌ را در توییتر منتشر کرد، اسباب سوء شهرت خود را فراهم ساخت و از آن موقع حساب کاربری او بسته شد. در آن عکس، عبدالباری سرِ از بدن جدا شده‌ای را در دست گرفته و زیرش نوشته بود: «حال کردن با هم‌وطنم یا با چیزی که ازش باقی‌ مانده.»

به عنوان یک رپر، عبدالباری کارنامه به نسبت  موفقی‌ داشته است. شعرِ کار‌های او بیش‌تر به فقر، خشونت و استفاده از مواد مخدر می‌‌پردازد؛ موضوعاتی که در زندگی‌ خود در بریتانیا با آن‌ها روبه رو بوده است. ترانه‌های او تنها به شکلی‌ غیرمستقیم به مسلمان بودنش اشاره می‌‌کنند ولی مدام به خدا (الله) ارجاع می‌‌دهند. اشاره هایی هم به نگرانی‌ از اخراج خود و خانواده اش از انگلستان و باز پس فرستادنشان به مصر دارد: «می‌ خوان خانواده‌ ام رو به مصر بفرستن؛ از حالا احساس می‌‌کنم دریا زده شده ام.»

اوایل سال‌های ۲۰۰۰، وقتی‌ ویدیوی شریفِ فرانسوی-الجزیره‌ای ضبط می‌‌شد، رپ اسلامی بیش از پیش در فرانسه محبوبیت می یافت. در آن سال ها، رپ اسلامی که اغلب از آن با عنوان «هیپ هاپ اسلامی» یاد می‌‌شود، از امریکای شمالی‌ تا اروپا، موسیقی‌ نسل جوان مسلمان‌ها را در خود جای می داد که بیش‌تر شامل نسل دوم مهاجران مسلمانی می‌‌شود که از خاورمیانه، افریقای شمالی و آسیای جنوب شرقی‌ مهاجرت کرده اند. البته بسیاری از امریکایی‌های آفریقایی تبار نیز در این فهرست می‌‌گنجند.

«پتر مندویل» (Peter Mandaville)، پروفسور مطالعات اسلامی در دانشگاه «جورج میسون» در مصاحبه ای در مورد عبدالباری با «ایران وایر» در سال ۲۰۱۴ گفته بود:«در سال‌های دهه ۲۰۰۰، هیپ هاپ اسلامی بسیار گسترش می‌‌یابد؛ به ویژه پس از ظهور رپر‌های فرانسوی که در مقایسه با همتا‌های بریتانیایی خود موفقیت و شهرت بیش‌تری به دست آورده بودند.»

رپر‌های مسلمان بیش‌تر از زبان های انگلیسی‌ یا فرانسه در کارهای خود استفاده می‌‌کنند و در شعرهای خود، گستره عظیمی‌ از نگرش‌های سیاسی و اجتماعیِ مختلف به اسلام و نیز هویت‌های شکننده خود را به عنوان مهاجرانی در کشور‌های غربی به هم پیوند می‌‌زنند.

رپر‌های مسلمان اغلب به اسلام و فلسطین اشاره می‌‌کنند تا خشم خود را از احساسِ بی‌ مکانیِ خود سر دهند؛ بی‌ مکانیِ نسل جوانی‌ که در غرب ناخوش و بی‌ قرار است و از اختلاف‌های جهان اسلام رنجور و غم‌زده.

یکی‌ از سخن‌گویان مرکز خیریه «مشاوره تلفنی جوانان مسلمان» (Muslim Youth Helpline) در لندن که نخواست نامش فاش شود، می گوید:«هیپ هاپ وسیله قدرت مندی برای بیان عقاید است و با توجه به این  که امروزه بسیاری از جوانان در بریتانیا با این موسیقی بزرگ می‌‌شوند، راه خوبی‌ است که به شکلی‌ خلاقانه به بیان احساسات و افکار خود بپردازند.»

رپ، بخشی از فرهنگ عظیم هیپ هاپ است که خود شامل فرهنگ «دی جی»، رقص «بریک» (بریک دنس) و «گرافیتی» می‌‌شود. از نظر تاریخی، ریشه‌های رپ و هیپ هاپ به موسیقی‌ «بلوز» می‌‌رسد که خود از فرهنگ آفریقایی‌-امریکایی ناشی‌ می‌‌شود. هیپ هاپ به بی‌ عدالتی‌های اجتماعی معترض بوده و این قابلیتی به آن داده که پژواکش حتی به چین هم رسیدهاست.

به طور کلی‌، گستره عظیمی‌ از سرخوردگی‌ها و ناکامی‌های فرهنگی‌ و اجتماعی از طریق موسیقی‌ هیپ هاپ بیان شده است.

«وسام خضر» (Wissam Khodur)، رپرِ سوری-لبنانی که به «اسلام جواد» مشهور است و در دوبی زندگی‌ می‌‌کند، می‌‌گوید:«سنت رپ همیشه این بوده که صدای سرکوب شدگان باشد و از آن جا که عقیده‌ها و نظراتِ هر موزیسینی در موسیقی‌ وی بازتاب پیدا می‌‌کند، اگر مسلمانی رپر هم باشد، عقایدش‌ در شعرهایش ظاهر می‌‌شوند.»

اومعتقد است:«رپر‌های مسلمان همیشه افرادی بسیار معنوی و روحانی بوده اند ولی‌ متأسفانه همیشه در هر گروهی بذر‌های‌ بدی رشد می‌‌ یابند که عقاید افراطی را به خود جذب می‌‌کنند. ولی‌ به هر حال، اکثر رپر‌های مسلمان این جور عقاید را رد می‌‌کنند.»

خضر می‌‌گوید رپ اسلامی در سال‌های اخیر، به ویژه پس از حمله های ۱۱ سپتامبر خود را گسترش داده و از نو تعریف کرده است:«زیرا مسلمان‌هایی‌ که در غرب زندگی‌ می‌‌کنند، به طور کلی‌ هدفِ سرکوب قرار می‌‌گیرند. از سوی دیگر، مسلمان‌های دیگر نقاط جهان زیر یوغ اشغال و جنگ‌هایی‌ به سر می‌‌برند که ازسوی کشور‌های غربی به راه افتاده است.»

تنها چند رپرِ جهادی بریتانیایی بوده اند که با  موسیقی، توجه‌ها را به خود جلب کرده اند؛ از جمله می‌‌توان به «آکی نواز» (Aki Nawaz)، سرپرست گروه «فان - د - منتال» (Fun-da-Mental) اشاره کرد که در سال ۲۰۰۶ آلبوم «همش جنگه» از آن ها منتشر شد و خیلی‌ها هم آن را ستایشی از تروریسم تفسیر کردند.

هم‌چنین می‌‌توان از آهنگِ «با من جهاد کنِ» «عمر همّامی» ) (Omar Hammami نام برد و نیز آهنگ «کافر کثیف»، ساخته «شیخ ترا»(Sheikh Terra). در شعر این آهنگ آمده است: «پیروان اسامه بن لادن ستاره‌ های درخشانی‌اند، همون جوری که ما اون دو تا برج را نابود کردیم؛‌ ها ها!» 

«چارلی کوپر» (Charlie Cooper)، مشاور مطبوعاتی «بنیاد كويليام» (Quilliam Foundation)،  یکی از اندیشه‌کده های ضد تروریسم می‌‌گوید: «در ذهنم واقعاً فقط چند مثال معدود از رپ‌های جهادی  دارم که از کشتار و قتل و این جور چیز‌ها حرف می زنند. صرفِ این که فلان گروه رپ، اسلامی است به این معنا نیست که با آرمان‌های نظامی هم هم‌دلی دارد.»

به نظر کوپر، گروه‌های نظامی باید هنوز از تمام ظرفیت‌های رپ استفاده ببرند تا بلکه بتوانند در بین جوان‌ها جایی برای خود باز کنند. 

«ادم ویشارت» (Adam Wishart)، سازنده مستند «بیوه سفید» دربارهٔ زندگی‌ «سامانتا لوتویت»(Samantha Lewthwaite)، زن انگلیسی که با یکی‌ از بمب گذاران ۷ ژوییه در لندن ازدواج کرده بود و به اعتقاد بسیاری، از اعضای گروه تروریستی «الشباب» است، می‌‌گوید: «رپ کاملاً ضد سیستم و جریان غالب است. ایده اش این است که بیاییم سعی‌ کنیم جهان را تغییر دهیم. همین فکر را در شکل های جدید اسلام سیاسی هم می‌‌بینیم. به همین دلیل، من فکر می‌‌کنم همیشه بین این دو ارتباطی‌ بوده است.»

پنج‌شنبه، ۸ ژانویه فرانسه باز هم به خود لرزید. در خبر‌ها آمده بود که یک مأمور پلیس و یک رفت‌گر در خیابان‌های پاریس هدف گلوله قرار گرفتند. روشن است که مقامات فرانسه و نیز جامعه بین الملل تحقیقاتی‌ بسیار پیچیده پیش رو دارند و باید به تدابیر و تمهیدات جدید ضد تروریستی بیاندیشند که نه تنها آینده جامعه، سیاست‌ و امنیت فرانسه را مورد توجه خود قرار دهد، بلکه باید گذشته پیچیده و چندپاره این کشور را نیز بازبینی و بررسی کند.

از این جهت، رپ اسلامی می تواند پنجره‌ای را به سرخوردگی‌ها و شکایت‌های جوان‌های مسلمان فرانسه و دیگر کشورهای غرب بگشاید. وقتی‌ این دست سرخوردگی‌ها و شکایت‌ها بدون توجه، بی‌ پاسخ رها شوند، خود را از طریق سرسپاری به آرمان‌ گروه هایی هم‌چون حکومت اسلامی بروز می‌دهند و این چیزی است که اروپا در تلاش خود برای پیش‌گیری از گسترش فعالیت های تروریستی، باید در چند و چون آن تأمل و تحقیق کند.