رونمایی از موتور جستجوی فارسی «یوز» با سرمایه میلیاردی

 

به تازگی یک موتور جستجوی ایرانی با نام «یوز» با امکان جستجوی یک‌میلیارد صفحه فارسی و با حمایت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات راه‌اندازی شده است.

به گزارش خبرگزاری‌های ایران موتور جستجوی ایرانی «یوز» به آدرس www.yooz.ir امکان جستجوی صفحات وب را برای کاربران ایرانی فراهم کرده و اخیرا توسط بخش خصوصی در سازمان فناوری اطلاعات ایران و با حضور وزیر ارتباطات این کشور به بهره برداری رسیده است.

پیش از این نیز وزارت ارتباطات ایران از راه‌اندازی دو موتور جستجوی فارسی با نام‌های  «پارسی‌جو» و «گُرگُر» خبر داده بود اما اینک اعلام شده که موتور جستجوی فارسی «یوز» با پوشش حدود یک میلیارد صفحه احاطه گسترده‌‌تری بر وب فارسی دارد.

طراحی موتور جستجوی یوز با هدف «مقابله با گوگل»

مهدی نقوی مدیر و طراح پروژه «یوز» در مراسم رونمایی از این موتور جستجوی ایرانی یکی از مهم‌ترین دلایل طراحی «یوز» را «مقابله با گوگل» اعلام کرده است.

به گفته آقای نقوی ایران در میان کشورهای دنیا در استفاده از موتور جستجوی گوگل رتبه ششم را دارد و «هم اکنون در بین ایرانی ها، گوگل نه تنها ستون فقرات اینترنت بوده، بلکه ستون فقرات زندگی ایرانی ها شده است.»

مدیر پروژه موتور جستجوی ایرانی گفت: برای جلوگیری از حرکت در فضای کاملا تاریک وب و استفاده از موتور جستجوی گوگل پروژه ایرانی موتور جستجوی «یوز» طراحی و ایجاد شده است تا کاربران ایرانی بتوانند درخواست های خود را در این فضا دنبال کنند.

سانسور و جهت‌گیری در موتورهای جستجوی فارسی

نگاهی به عملکرد موتورهای جستجوی راه‌اندازی شده توسط دولت ایران نشان می‌دهد که این پروژه‌ها نه به عنوان منابع مستقل فنی بلکه به عنوان دنبال‌ کننده سیاست‌های جمهوری اسلامی در اینترنت راه‌اندازی شده‌اند.

چند جستجوی ساده در این سه موتور جستجو که در یک ماه گذشته توسط دولت ایران رونمایی شده‌اند نشان می‌دهد که کدنویسی آن‌ها به صورتی بوده که سانسور و جهت‌گیری‌های سیاسی مورد نظر حاکمان ایران را در آن اعمال کنند.

به طور نمونه اگر واژه‌ «سکس» را در موتور جستجوی «پارسی جو» جستجو کنید، هیچ سایتی را برای شما باز نمی گرداند!

یا در مثالی دیگر اگر در موتور جستجوی «یوز» عبارت «بی بی سی»‌ را جستجو کنید، به جز نخستین تارنما، بقیه موارد یافت شده یا مقاله‌هایی‌ست که به بی‌بی‌سی فارسی حمله کرده‌اند و یا خبرهای مرتبط با «سایت جعلی بی‌بی‌سی» که توسط وزرات اطلاعات ایران برای حمله به کارکنان این رسانه طراحی شده یافت می‌شود.

طرح راه اندازی «موتورجست‌وجوی ملی» طی سال‌های گذشته بارها با بهره گیری از نام‌هایی مانند «فجر»،«یاحق»، «سلام» مورد پیگیری وزارت ارتباطات قرار گرفته بود اما از هیچ‌یک از این طرح‌ها به طور رسمی رونمایی نشد.

اکنون و در طی یک ماه گذشته، دولت ایران از سه موتور جستجو به طور رسمی رونمایی کرده و سرمایه‌گذاری کلان ایران برای راه‌اندازی این موتورهای جستجو، از عزم این کشور برای ترغیب کاربران مبنی بر استفاده از پروژه‌های بومی به جای نسخه‌های خارجی آن باشد.

این سرمایه‌گذاری را می‌توان بخشی از پروژه حاکمیت ایران مبنی بر تسلط و کنترل رفتار کاربران ایرانی در اینترنت قلمداد کرد. البته دولت ایران پیش‌تر نیز سرمایه‌گذاری کلانی برای محدود کردن اینترنت اعمال کرده است. از جمله پروژه «اینترنت ملی» و «فیلترینگ هوشمند» که نشان می‌دهد دولت ایران در سطحی کم‌ نظیر و با سیستمی پیچیده و چند لایه، تمام تلاش خود را برای سانسور طیف گسترده‌ای از محتویات مختلف از انتشار مطالب مربوط به تکنولوژي، موزیک، شبکه‌های اجتماعی و سایت‌های هنری گرفته تا مطالب و محتوای سیاسی، مذهبی، فعالیتهای حقوق بشری و رسانه‌های خبری مستقل به کار می‌گیرد.

در صورتی که دولت موفق شود کاربران ایرانی را مجاب کند که به جای مثلا موتور جستجوی گوگل، از موتور جستجوی یوز استفاده کنند، در این صورت دولت می‌تواند تا حدود زیادی بر رفتار کاربران ایرانی تسلط پیدا کند.

وزارت ارتباطات می‌گوید که این پروژه‌ها کاملا بومی‌ست، اما به گفته‌ی بسیاری از کارشناسان فناوری اطلاعات، پروژه‌هایی که کپی‌برداری از نسخه‌های خارجی باشند و تنها در زبان تفاوت داشته باشند، پروژه‌های بومی به شمار نمی‌روند.

این کارشناسان معتقدند برای تولید این موتورهای جستجو بودجه‌های کلانی در نظر گرفته شده و انتشار نسخه‌های کپی شده این جستجوگرها از سایت‌های خارجی، نشان‌دهنده‌ی سرمایه‌گذاری نادرست دولت در این زمینه است.

در همین زمینه «ایران وایر» با امین ثابتی، پژوهشگر اینترنت و امنیت دیجیتال گفتگو کرده که در ادامه می‌‌خوانید:

آقای ثابتی، همانطور که می‌دانید طراحان پروژه «یوز» اعلام کرده‌اند که این موتور جستجو یک میلیارد صفحه فارسی را پوشش می‌دهد و هدف آنان این است که با «گوگل» رقابت و «مقابله» کنند. به نظر شما این ادعا یک بزرگنمایی از سوی آنان به شمار می‌رود یا می‌توان آن را یک واقعیت فنی قلمداد کرد؟

واقعیت را بخواهید باید براساس واقعیت و آن چیزی که وجود دارد صحبت کنیم. ایجاد موتور جستجو یک حرف است و رقابت با گوگل یک حرف است. برای ایجاد یک موتور جستجوی شما به زیرساخت‌های زیادی مانند مزرعه سرور نیاز دارید که بتوانید حجم بالای اطلاعات را مدیریت کنید که براساس شواهد موجود ایران این امکان را ندارد. علاوه بر این ایران مشکل پهنای باند دارد که باز هم به زیرساخت بازمی‌گردد و در نتیجه به شخصه انتظار دارم اگر تعداد درخواست‌ها از یک میزان بیشتر بشود، به احتمال زیاد این موتور جستجو از دسترس خارج خواهد شد.

به صورت خلاصه باید بگویم که این حرف در حد همان ادعا است و بیشتر مصرف داخلی دارد تا احتمالا بتوانند بودجه‌های میلیاردی برای پروژه‌ای که نتیجه آن مشخص است بگیرند. مانند ده‌ها موردی که در گذشته میلیاردها بودجه گرفته‌اند اما به جایی نرسیده‌اند.

گروهی از کارشناسان فناوری اطلاعات، این موتورهای جستجو (پارسی، گرگر و یوز) را نسخه‌های کپی شده از موتورهای جستجوی خارجی مثل گوگل می‌دانند، اما طراحان آن می‌گویند که این پروژ‌ها کاملا بومی‌ست. آیا می‌توان ادعای بومی بودن این پروژه‌ها را پذیرفت؟

بستگی دارد بومی بودن را چه چیزی تعریف کنید. ترجمه فارسی کردن یک سرویس متن باز را ممکن است دوستان بومی‌سازی بدانند مانند پروژه مرورگر ملی که نسخه فارسی شده فایرفاکس است. در کل ایده‌ای به نام بومی کردن در عمل و در دنیای اینترنت که مرزها در آن معنی ندارد معنی ندارد و مجددا باید تاکید کنم که این حرف‌ها بیشتر مصرف داخلی دارند تا چیز دیگری.

گزارش شده که برای این موتورهای جستجو میلیاردها تومان هزینه شده و متخصصان از دانشگاههای مختلف برای راه‌اندازی آن‌ها شرکت داشته‌اند. به عنوان یک کارشناس فناوری اطلاعات، اعتقاد دارید که این پول در جای درستی خرج شده است؟ و اگر نه، با این سرمایه چه کاری می‌شد کرد که به نفع پیشرفت آموزش و فناوری برای ایرانیان باشد؟

اگر نظر شخصی من را بخواهید باید بگویم که دوستان علاقه دارند تا چرخ را مجددا اختراع کنند. این حجم پول را می‌توان خرج ده‌ها پروژه کاربردی در دنیای اینترنت کرد که به نفع کاربران فارسی زبان باشد. مثلا می‌توان به تولید فونت‌های مختلف و یا آنکه تولید محتوای آموزشی باکیفیت یا کمک کردن به دانشگاه‌های مختلف برای ارائه درس‌ها خود به صورت آنلاین با کیفیت بالا اشاره کرد. یا اینکه نرم‌افزارهای متن‌بازی که با زبان فارسی مشکل دارند را با یک تیم فنی خوب را با زبان فارسی سازگار کرد. این موارد تنها مثال‌هایی هستند که در عرض چند ثانیه به ذهنم رسید و قطعا با تحقیق بیشتر می‌توان به پروژه‌های بیشتری تا اختراع مجدد چرخ که در اینجا موتور جستجو است رسید.