سکسیم چیست و سکسیست کیست؛ بخش اول

«سکسیم» در تمام جوامع ریشه ‌‌دوانده است، از احکام حکومتی گرفته تا منازعات و بحث و جدال‌های اینترنتی. در یمن، عربستان سعودی و ایران، زنان باید پیش از مسافرت از همسر خود اجازه بگیرند.

در امریکا، سناتوری جمهوری خواه در ایالت «میسوری» لایحه‌ای را مطرح کرد که به موجب آن، زنی‌ که تصمیم به سقط جنین می گیرد باید ابتدا با پدر خود مشورت کند.
در «قطر ایرویز» به میهمان‌داران زن گفته اند که برای ازدواج باید اجازه رییس خود را داشته باشند.

در تمام حکومت ها، ا‌ز دموکراسی گرفته تا حکومت‌های مذهبی‌ و دیکتاتوری ها، زنان همواره به شیوه‌ها و درجه های مختلف قربانی سکسیسم بوده اند. مردان نیز می‌‌توانند قربانی تبعیض های جنسیتی قرار بگیرند. ما نیز خود در «ایران‌وایر» دو بار به سکسیسم متهم شدیم؛ یک بار‌ در مورد کارتونی که درخواست یک روحانی را از مردمِ ایران برای بیش تر بچه دار شدن به باد انتقاد گرفته بود و دیگری انیمیشنی بود که توصیه‌های جنسی‌ یک روحانی دیگر را به سخره می گرفت. این روحانی چندین بار زنان را ابزار لذت مردان دانسته بود.

«ایران‌وایر» در سلسله مقاله هایی به سکسیسم و تعاریف آن می‌‌پردازد، روان شناسی‌ و فرهنگ نهفته در آن را بررسی و این سؤال را مطرح می‌‌کند که آیا دست کم در طول عمر یک جوان ایرانی‌ که در دهه دوم زندگی‌ خود به سر می‌‌برد، می‌‌توان به برابری جنسیتی رسید یا خیر.

 ۱.  سکسیسم چیست؟

 سکسیسم به گونه‌ای از تبعیض گفته می‌‌شود که بر اساس جنسیت باشد. با این که برخی‌ این واژه را به طور مشخص برای تبعیض علیه زنان به کار می‌‌گیرند، حقیقت این است که سکسیسم می‌‌تواند در مورد مردان، بیناجنسی‌‌ها (کسانی‌ که اندام‌های تناسلی‌ آن ها نه کاملاً زنانه و نه کاملاً مردانه است) و تراجنسی‌‌ها نیز  اطلاق شود.

کلیشه سازی از نقش زنان و مردان در سکس و یا تعصب ورزی در مورد و یا بر اساسِ جنسیت نیز ذیل مقوله سکسیسم قرار می‌‌گیرد. ریشه این گرایش‌ها و نگرش های تبعیض آمیز می‌‌تواند به سنت‌های فرهنگی‌، ترس و نفرت برسد و البته به این باور که یک جنس از جنس دیگر برتر است.

در کشورهای غربی، خیلی وقت‌ها تبلیغات و موزیک‌ویدیو‌ها به دلیل تصویری که از زنان ارایه می‌‌کنند، به سکسیم متهم می‌‌شوند یا به این دلیل که زنان را به اشیای‌ جنسی تبدیل کرده‌اند و‌ یا آن‌ها را در قالب نقش‌های سنتیِ جنسیتی، مثلاً زنانی خانه دار می گنجانند.

در ایران، سکسیسم به شیوه‌های متفاوتی در جامعه دیده می‌‌شودبه طوری که حتی برخی‌ زنان عقاید همکاران مرد خود را جدی تر از نظرات و عقاید همکاران زن خود می‌‌گیرند، یا دختران اجازه ندارند برای مراقبت های پزشکی پدران خود، «وکالت خانوادگی» بدهند. فقط پسران و همسران این اختیار را دارند.

۲. اثرات منفی سکسیم چیست؟

سکسیم می‌‌تواند نقش و مشارکت اجتماعی‌، اقتصادی و فرهنگی‌ زنان و دختران را محدود کند. هم‌چنین می‌‌تواند رفتار‌های نابرابر و توهین آمیز را در مردان، چه در روابط شخصی و چه در مناسبات حرفه‌ای آن ها برانگیزد. این به نوبه خود به آزار و اذیت، تجاوز و خشونت جنسی در چارچوب روابط شخصی‌ و خصوصی می‌‌انجامد.

نتایج و پیامدهای منفی‌ این تجربه ها بر سلامت ذهنی‌ و فیزیکی‌ زنان و دخترانِ مورد بحث اثر می‌‌گذارد؛ از جمله می‌‌توان به کمبود عزت و اعتماد به نفس، افسردگی و دیگر مشکلات روحی‌ و روانی‌ در آن ها اشاره کرد.

در مدرسه ها، دختران و زنان جوانی‌ که قربانی سکسیسم و خشونت جنسی می‌‌شوند، در بسیاری مواقع نمی‌‌توانند در کلاس صحبت و سؤال‌های خود را مطرح کنند و این باعث می‌‌شود که در کیفیت یادگیری آن‌ها اثر منفی‌ بگذارد. این به نوبه خود می‌‌تواند به رفتار‌های مخرب و زیان آوری مانند سوء تغذیه، سوء مصرف مواد مخدر و الکل و نیز دیگر آسیب‌های بدنی مثل خودزنی‌ بیانجامد.

با این که مردان و پسران را اغلب کم تر قربانی سکسیسم می‌‌دانند ولی‌ حقیقت این است که آن‌ها هم از گزند سکسیسم در امان نیستند؛ به ویژه در مورد تصویر و تصوری که از خودشان می‌‌سازند و نیز توانایی‌ آن ها برای ایجاد روابطی‌ صمیمانه، سالم و برابر با زنان.

افزون بر این، «فرهنگ مردسالار» به سلطه مردان، خشونت و نیز به تقویت کلیشه‌های مردانه ای مثل قدرت فیزیکی و خشم دامن می‌‌زند.
«سلیا فالیکوف»، استاد روان پزشکی در دانشگاه کالیفرنیا در «سان دیگو» می‌‌گوید: «فرهنگ مرد سالار (یا فرهنگ ماچو) می‌‌تواند باعث سرکوب و واپس زدگی عاطفی و احساسی‌ میا‌‌ن مردان شود و آن‌ها را از بروز احساسات و حتی ضعف‌های فیزیکی‌ خود باز دارد. می‌‌تواند خشونت را نیز در مردان برانگیزد چون فکر می‌‌کنند از آن‌ها انتظار می‌‌رود که در شرایطی که لازم است، از خود دفاع کنند.»

در محیط کار، سکسیسم کار را بر اساس جنسیت تقسیم می‌‌کند و به این ترتیب، بعضی‌ از کار‌ها و حرفه‌ها را تنها بر اساس زن یا مرد بودن محدود می‌‌کند؛ مثلاً باعث می‌‌شود که برخی به دلیل این که زن یا مرد هستند، به کار‌های فرعی و جزیی گماشته شوند و یا در روند تصمیم گیری،‌ از حضور آن ها استفاده نشود. این به نوبه خود اثرات منفی‌ِ زیادی دارد چون این گونه ملاحظات باعث می‌‌شوند گاهی فرد دچار مشکلات مالی‌ شود زیرا او را از  ترفیع کاری محروم کرده اند؛ برای نمونه، در سال ۲۰۱۵ «آنجلا آیمز» از کار خود در شرکت بیمه‌ «نیشن واید» (Nationwide Insurance Company) بی‌ کار شد تنها به این دلیل که از رییس خود خواسته بود در طول روز در جایی‌ خلوت بنشیند‌ تا بتواند به فرزند نوزادش شیر بدهد. رییس هم در پاسخ گفته بود برو خانه تا به بچه‌هایت برسی! دیوان عالی‌ امریکا تصمیم رییس شرکت را ابطال نکرد به این دلیل که مردان هم می توانند به بچه‌های خود شیر بدهند.

۳. سکسیسم خیرخواهانه چیست؟

سکسیسم «دو وجهی» (ambivalent) یا «خیرخواهانه» (benevolent) به نظراتی گفته می‌‌شود که زنان و مردان را در قالب نقش‌های کلیشه‌ای می‌ گنجاند ولی‌ نگاهی‌ «مثبت» و اغلب «ستایش آمیز» به طبیعت زنان و مردان دارد. این نگرش بیش‌تر ناشی‌ از اتکا به کلیشه‌های سنتی‌ در مورد نقش‌های جنسی‌ و جنسیتی است؛ مثلاً می گویند زنان ذاتاً یا بنابر طبیعت خود، مهربان تر، عاطفی تر و دل‌سوزتر هستند. حال آن که مردان ذاتاً یا بنابر طبیعت خود، عقلانی تر، کم احساس تر و خشن تر - هم از نظر ذهنی‌ و هم فیزیکی‌ - توصیف می شوند. یا مثلاً می گویند زنان ذاتاً یا بنابر طبیعت‌ خود در امور اداری و یا در کیک پزی بهترند چون در «آشپزخانه» بهتر از مردان هستند.

«ملانی تاننباوم» (Melanie Tannenbaum)، دانشجوی دکترای روان‌شناسی اجتماعیِ دانشگاه «ایلینویز» در شیکاگو، در مقاله‌ای که  مجله «ساینتیفیک امریکن»(Scientific American) آن را منتشر کرده، نوشته است سکسیسم دو وجهی یا خیرخواهانه جایگزین سکسیسم متخاصم و پرخاش‌جو می‌‌شود ولی‌ نتایج هر دو یکی‌ است: «از آن جا که سکسیسم خیرخواهانه خود را در پشت نقاب تحسین و تمجید پنهان می‌‌کند، به سادگی‌ می‌‌توان از این نوع سکسیسم برای منصرف و بی انگیزه کردن مردم از کار‌ها و اعتراض های جمعی‌ استفاده و یا آن ها را اقناع کرد که دیگر هیچ نیازی به نبرد برای برابری و مساوات وجود ندارد.»

۴. کلیشه‌های جنسیتی چیست؟

کلیشه‌های جنسیتی، کلی‌بافی‌‌ها و تعمیم‌های ساده انگارانه درباره ویژگی ها و تفاوت‌های جنسی‌ و نیز نقش های جنسیتیِ افراد یا گروه‌ها در جامعه است. این کلیشه سازی‌ها می‌‌توانند مثبت یا منفی‌ باشند ولی‌ به ندرت اطلاعات درست و صحیحی را دربارهٔ انسان‌ به دست می دهند.

کلیشه‌های رایج و قدیمی‌ِ جنسیتی دربارهٔ نقش زنان، ازدواج، بچه داری و مقدم دانستن رفاه خانواده بر رفاه خود است. از دیگر کلیشه‌های مربوط به زنان این است که آن‌ها موجوداتی عشق ورز، دل‌سوز، مهربان و حامی‌ و پشتیبان و برای همسر خود زیبا و سکسی هستند.
کلیشه‌های مربوط به مردان این است که آن‌ها نان آور خانه اند، قاطع و محکم، اهل رقابت، مستقل، شجاع و متمرکز بر کار و حرفه خویش.
در این تصویر کلیشه ای، مردان عاطفه و احساسات کم تری نسبت به زنان دارند و نیز این که این مردان هستند که برای سکس پیش قدم می‌‌شوند.

۵. برابری جنسیتی چیست؟

برابری جنسیتی، بازنماییِ برابرِ زنان و مردان در تمام بخش‌ها و از تمام وجوه است. برابری جنسیتی به این معنی‌ نیست که زنان و مردان یک چیز هستند بلکه به این معنا است که زنان و مردان از ارزشی مساوی برخوردارند و باید با آن‌ها برخوردی برابر کرد.

در سال ۲۰۱۴، «مجمع جهانی اقتصاد» گزارشی در مورد «شکاف جنسیتی در جهان» (Global Gender Gap) منتشر کرد که در آن تخمین زده شده بود شکاف جنسیتی تا سال ۲۰۹۵ وجود خواهد داشت. با این حال، «کلاوس آشواب»، بنیان گذار و مدیر اجرایی مجمع جهانی اقتصاد اعلام کرده که رسیدن به برابری جنسیتی بدون شک برای نیل به اهداف اقتصادی ضروری است.

اشواب گفته است: «تنها اقتصاد‌هایی‌ رقابتی‌ و پر رونق باقی‌ خواهند ماند که از تمام نیروهای خود استفاده کنند. ولی‌ مهم تر، این نکته است که برابری جنسیتی بحث عدالت است. ما به عنوان انسان موظفیم که ضامن برقراری ارزش‌های مساوی باشیم.»