یک بام و دوهوای رسانه‏های تندرو: فقر و قدرت خرید مردم بازیچه اصول‎گرایی!

شهروند خبرنگار

 

می‌گویند در گذشته عروس و دامادها و دختر و پسرها همه در یک خانه  زندگی می‌کردند و گاهی اوقات بر پشت بام می‌خوابیدند. زنی شبانگاه بر پشت بام بر بالین دختر ودامادش رفت و به آن‌ها گفت کمی مهربان‌تر بخوابید، هوا سرد است. کمی جلوتر رفت و به پسر و عروسش گفت کمی از هم فاصله بگیرید، هوا خیلی گرم است. عروسش که صحبت مادر شوهر را شنیده بود، گفت: «قربون برم خدا رو ، یک بوم و دو هوا رو.  این سر بوم گرما رو، اون سر بوم سرما رو.»

این حکایت، رفتار رسانه های وابسته به جریان های خاص در ایران است و اگر کسی بخواهد لوگویی مشترک برای این طیف رسانه ها داشته باشد، قطعا روزنامه «کیهان» شایستگی این انتخاب را خواهد داشت. نگاهی به برخورد این روزنامه با مسایل اقتصادی در این روزها که حال و هوای روز خبرنگار در ایران نیز برجسته شده و روزگار نه چندان دور، خالی از لطف نیست.

 

غافل‌گیری شجاعانه و کارشناسی احمدی نژاد

پنجم تیرماه سال 1386شبی فراموش نشدنی برای پمپ بنزین های ایران بود؛ برای اولین بار در تاریخ ایران، طرح سهمیه بندی بنزین اجرا شد. این طرح که 30 خرداد ماه تصویب شده بود و قرار بود جمعه، اول تیرماه اجرایی شود، ناگهان مسکوت ماند و پس از آن، در شامگاه پنجم تیرماه در اخبار سراسری ساعت 21 اعلام شد که از چند ساعت بعد بنزین سهمیه بندی خواهد شد.

این خبر نه تنها مردم بلکه پلیس را هم غافل‎گیرکرد چنان که «اسماعیل احمدی مقدم»، فرمانده وقت پلیس ایران به ایلنا گفت حتی پلیس هم از زمان آغاز طرح خبر نداشته و از طریق اخبار ساعت 21 مطلع شده است.

از همان شب صف های طولانی و کیلومتری مقابل پمپ بنزین ها تشکیل و بسیاری از پمپ بنزین ها توسط مردم به آتش کشیده شد. به این ترتیب، ششم تیرماه 1386 اولین روز در تاریخ ایران بود که بنزین سهمیه بندی می شد.

فردای آن روز کیهان این چنین تیتر زد: « گزارش خبری، تحلیلی كیهان: سهمیه بندی بنزین برخورداری عادلانه از بیت المال».

در متن گزارش این روزنامه که در نسخه شماره 18836 آن منتشر شد، پس از آن که معترضان به اجرای این طرح را عده ای «بوق‌چی» وابسته به اصلاح طلبان معرفی کرده و مدعی شده بود آن ها با برنامه و سازمان‌دهی شده عمل کرده اند، در باره نبود اطلاع رسانی پیش از آغاز طرح نوشت: «اتفاقاً اقدام دولت در اعلام آغاز سهمیه بندی بنزین تنها سه ساعت قبل از اجرای آن، تدبیرس كاملاً به جا و حساب شده بوده است. چرا كه اگر این خبر فی المثل 24 یا 48 ساعت قبل از آغاز اجرای طرح اعلام می شد، در تمام طول این مدت صف های طویل در مسیرهای منتهی به پمپ بنزین ها تشكیل می شد.»

در ستون «کیهان و خوانندگان» هم همه شهروندانی که پیام گذاشته بودند، از این اقدام دولت راضی نشان می دادند. فردی به نام خانم «مرادی» که خود را مادر چند یتیم معرفی کرده، نوشته بود: «آقا! بنویسید كه پمپ بنزین را اراذل و اوباش آتش می زنند. من و میلیون ها میلیون مردم امثال من كه ماشین شخصی نداریم، به آن هایی كه ماشین سواری شخصی دارند، سوبسید می دهیم ولی سهم ما فقط ترافیك سنگین، آلودگی هوا و بیماری های ریه و سینه است. شما را به خدا قسم می دهیم نگذارید حق ما ضایع شود. هركس می خواهد از ماشین شخصی استفاده كند، خودش پول بنزین آن را بدهد. چرا از كیسه ما باك بنزین آن ها را پر می كنید.»

پیام دیگر از قول یک کارمند آمده بود: «من یك كارمندم با یك خانواده شش نفره؛ ماشین هم نداریم. چرا باید هر سال هزاران میلیارد تومان از بیت المال كه حق من و همسر و فرزندانم هم در آن هست، به كسانی كه ماشین سواری شخصی دارند، سوبسید بدهند؟! آیا خدا راضی است كه حق مردم مستضعفی مثل بنده و خانواده ام را به آن ها بدهند؟»

طی چند روز پس از این واقعه، ستون «کیهان و خوانندگان» مملو از چنین پیام هایی بود که برای مشاهده آن ها کافی است سری به آرشیو این روزنامه بزنید.

 

اقدام غافل‌گیرانه ناپسند روحانی

حدود هشت سال بعد و در خرداد امسال، دولت سهمیه های کارت های سوخت را که از قرار هر لیتر 700 تومان بود، حذف و قیمت بنزین را تک نرخی و به هر لیتر 1000 تومان رساند و بساط سهمیه های ماهانه خودروها را جمع کرد. در درست یا غلط بودن این اقدام بحثی نیست، اما واکنش کیهان قابل توجه است؛ روزنامه ای که در دولت احمدی نژاد، نبود اطلاع رسانی در مورد اعمال سهمیه بندی بنزین را به جا و کارشناسی خوانده و منتقدان آن را «اصلاح طلبان زنجیره ای» و مُشتی «بوق‌چی» معرفی کرده بود، در شماره چهارم خرداد خبر حذف سهمیه 700 تومانی بنزین را با تیتر«رفتارهای غافل‎گیرانه دولت، مردم را بی اعتماد می كند» پوشش داد.

کیهان در خبر ویژه خود نوشت: «عدم شارژ سهمیه بنزین خرداد ماه تنها خبری بود که دولت و وزارت نفت در عمل به مردم دادند مبنی بر این که درباره سهمیه بنزین هم خبرهایی هست و احتمالا این سهمیه حذف می شود. برخی دستگاه های دولتی در طول 17-18 ماه گذشته نیز در زمینه گران کردن برخی خدمات و حامل های انرژی به شیوه کاملامحرمانه عمل کرده اند به نحوی که مردم غافل گیر شده اند.»

در شماره بعدی و پنجم خرداد امسال، کیهانی که هشت سال قبل غافل‎گیری را سیاستی کارشناسی و شجاعانه عنوان و مخالفان را مشتی بوق‌چی سازماندهی شده از سوی اصلاح طلبان معرفی کرده بود، این بار در ستون «کیهان و خوانندگان» نظرات جدیدی منتشر کرد که برخی از آن ها را با هم مرور کنیم:

 -  در این مدت، بیش تر برنامه های دولت، مخفی کاری است و بدون اطلاع رسانی و یک طرفه انجام می شود؛ از جمله آن ها، واریز نکردن سهمیه سوخت بنزین خودروهای شخصی شهروندان است. اعتراض هم که بشود، فرد معترض را با ادبیات سخیف تحقیر می کنند. مردم چه کنند؟

-  دولت در موضوعاتی مثل قیمت بنزین، مردم را در حالت گیجی نگه داشت و سپس قصد خود را عملی ساخت. درخصوص هسته ای، حرف های ضدونقیض مسوولان هر روز زیادتر می شود. نان به صورت آزاد عرضه می شود. با این رویه، درست عکس استراتژی هم‌دلی و هم‌زبانی دولت با مردم است و اعتماد مردم را از بین می برد.

-  آقای رییس جمهور شعار مروت با دوستان و مدارا با دشمن سر می دهد. آیا آزاد کردن قیمت ها و فشار بیش از پیش به مردم مروت است؟

 

تورم 40 درصدی احمدی نژاد تقصیر دلالان بود

شب عید سال 91، تورم نقطه به نقطه در اسفندماه به گواه بانک مرکزی، به 41 درصد رسیده بود. رویکرد کیهان به این گرانی ها چه بود؟ سری بزنیم به ستون «کیهان و خوانندگان» در آن روزها که شب عید بود و آجیل گران. در این ستون، دلیل گرانی ها و نحوه برخورد با آن جالب است:

- اگر همه همت كنیم و حرص و ولع خویش را در خصوص خرید اجناس غیرضرور كنترل كنیم، می توانیم با نخریدن خویش تا حدی عاملان سودجو در بازار را ادب كنیم و ناتوانی برخی از مسوولان را جبران كنیم.

-  با این كه گرانی وجود دارد ولی عامه مردم خریدهای خودشان را انجام می دهند. ممكن است كسی بگوید در مورد خرید ارزاق عمومی، مردم چاره ای جز خرید ندارند ولی چرا بازار اجناس غیر ارزاق عمومی نیز رونق دارد و اكثریت مردم مشغول خرید هستند. پس بپذیریم كه روی هم رفته، وضع زندگی اكثریت مردم بد نیست و خدا را از این بابت شكر می كنیم.

- امسال همراه با دیگر هم‌وطنان، همه با هم برای فائق آمدن بر برخی مشكلات و زدن تو دهنی به محتكرین، از خرید آجیل خودداری نماییم.

- مدتی است كه برای تهیه چادر مشكی به بازار می روم و با قیمت های سرسام آور مواجه می شوم. بر من یقین شد كه پشت گرانی چادر مشكی كه نماد عفت و حجاب برتر زن ایرانی است، نقشه ای نهفته است.

این ها نمونه هایی از پیام های مردمی درج شده در «ستون کیهان و خوانندگان» در اسفند سال 91 است که تورم در آن بی‎داد می‎کرد. جمع بندی پیام ها نشان می‎دهد مخاطبان این روزنامه، عامل گرانی را «استکبار»، «محتکران داخلی» و «نقشه های پشت پرده» می‎دانند، بدون آن که هیچ گونه نقدی به عملکرد اقتصادی دولت وارد کنند.

 

مقصر تورم کنونی دولت روحانی است

همان‌طور که مشاهده کردید، در زمان احمدی نژاد گرانی قیمت ارزاق تقصیر مافیای احتکار کننده و گرانی چادر مشکی بر اساس نقشه ای مخفی توصیف شده بود. اما بعد از سال 92، نقش دولت در گرانی ها ناگهان پررنگ می شود. نگاهی تیتروار به روزنامه کیهان فقط از ابتدای امسال نشان می دهد که از نظر مخاطبان این روزنامه، دولت پس از سال 92 نقشی پر رنگ در بازار پیدا کرده و دیگر زیر سوال بردن سخنان مقامات و آمارهای رسمی جرم نیست. این در حالی است که در سال های 84 تا 92 هر گونه تردید در اظهارات مسوولان دولتی توسط کیهان به «سیاه نمایی» و «تبلیغ علیه نظام» تعبیر می شد.

در اولین روز کاری سال جدید، مورخ 14 فروردین ماه روزنامه کیهان تیتر زد: «گرانی مرغ و میوه در ایام نوروز حاصل ضعف نظارت».
در این گزارش آمده بود: «مسوولان دولتی پیش از نوروز اظهار می‌کردند که ذخیره‌سازی سیب و پرتقال به اندازه کافی برای ایام عید صورت گرفته و مشکلی در این‌باره نیست. قیمت پرتقال هم در ایام نوروز بعضاً به بیش از هفت هزار تومان در هر کیلو رسید. این درحالی است که مسوولان دولتی قیمت این میوه را حدود سه هزار تومان اعلام کرده‌ بودند.»

این روزنامه در ادامه به نقل از یک مسوول صنفی بازار مرغ می نویسد: «کارها در دستگاه‌های دولتی هماهنگ باهم نیست و هرکس کار خودش را انجام می‌دهد.»

دو روز بعد تیتر کیهان درباره گرانی این است: «بخش خصوصی و دولتی دو عامل افزایش قیمت پرتقال در نوروز».
باز در 28 فروردین امسال تیتر کیهان زد: «دولت نان را گران می‌کند تا یارانه پردرآمدها را حذف نکند!»
این روند تیتر زنی و حمله به دولت حسن روحانی در روزنامه کیهان و سایر رسانه های اصول گرا تا به امروز ادامه  دارد.

عوامل تاثیرگذار بر بازار ایران به لحاظ پیچیدگی بازیگران، ابعاد پرشماری دارد. بر این اساس، نمی توان به راحتی در این خصوص اظهار نظر کرد. اما آن چه مشخص است، رفتار دو گانه رسانه های وابسته به جریان اصول گرا است. این رفتار زمانی اهمیت خود را نشان می دهد که روی موج کم حافظه‌گی مخاطب ایرانی سوار شود.

نباید فراموش کرد که در سال 1384، محمود احمدی نژاد که بعدها در دوران ریاست جمهوری وی بزرگ ترین اختلاس های و بالاترین نرخ تورم تاریخ، بزرگ ترین تغییرات در حذف یارانه ها و... رخ داد، در سال 84 با انتقاد از «گرانی» گفته بود: «دولت باید اقتصاد را سامان دهد.»